پزشکان چرا و به کجا مهاجرت می‌کنند؟
مهاجرت پزشکان؛ این پربحث‌ترین موضوع نشست خبری روز گذشته رئیس جدید سازمان نظام‌پزشکی بود. پیش از این در اول شهریور، محمدرضا ظفرقندی، رئیس پیشین این سازمان، گفته بود که تنها در یک سال، ۳ هزار گواهی گوداستندینگ (سوءپیشینه) برای پزشکان صادر شده است. این گواهی برای پزشکانی صادر می‌شود که می‌خواهند از کشور خارج و در کشور دیگری مشغول به طبابت شوند. همان موقع او تأکید کرده بود که این درخواست‌ها در دوران کرونا، افزایش بیشتری پیدا کرده است. با این حال محمد رئیس‌زاده، رئیس فعلی این سازمان، درحالی‌که از سوی چندین خبرنگار درباره موضوع مهاجرت پزشکان مورد پرسش قرار گرفته بود، زیر بار تأثیر شیوع کرونا بر افزایش تمایل پزشکان برای مهاجرت از کشور نرفت: «مهاجرت پزشکان نسبت به کل مهاجرت‌ها، عدد بالایی نیست با این‌حال حتی یک مورد مهاجرت هم سنگین است. این وضعیت از قبل هم وجود داشته است.»
او درباره تعداد گواهی‌های صادر شده پزشکان برای مهاجرت از کشور، هم گفت که ماهانه ۳۰۰ گواهی گوداستندینگ، برای پزشکان صادر می‌شود؛ درحالی‌که پیش از این رضا لاری‌پور، سخنگوی این سازمان گفته بود که میزان درخواست برای صدور این گواهی بالا رفته و اکنون ماهی ۳۰۰ گواهی است؛ حال آنکه طی ۱۰ سال گذشته، هر ماه ۱۰ تا ۱۵ گواهی درخواست می‌شد. پیش از این هم در آمارهایی که از سوی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران منتشر شده بود، آمده بود که ۱۱۷ نفر از مجموع درخواست‌کنندگان مدرک تحصیلی این دانشگاه، پزشکانی بودند که قصد مهاجرت به آمریکا و کانادا را داشتند.
چرا پزشکان مهاجرت می‌کنند؟
رئیس‌زاده درباره دلایل مهاجرت پزشکان از کشور، توضیحاتی داد. به‌گفته او، فاکتورهای زیادی برای مهاجرت پزشکان وجود دارد. این افراد که اغلب پزشکان عمومی هستند، امکان ادامه تحصیل و گرفتن تخصص را ندارند. از سوی دیگر دوران رزیدنتی از نظر فشار کاری و معیشتی دشوار شده، تعرفه‌های درمانی غیرواقعی است و انگیزه‌ای برای فعالیت آنها وجود ندارد و شرایط فعالیت‌شان کم شده است. به‌گفته او، شرایط اقتصادی برای فعالیت یک پزشک عمومی در کشور، مهیا نیست و نظام سلامت نتوانسته این افراد را در قالب پزشک خانواده و سیستم ارجاع به کار گیرد. اردیبهشت امسال بود که جامعه پزشکی دچار شوک بزرگی شد و خبر خودکشی ۴ دانشجو در دانشگاه علوم‌پزشکی جندی‌شاپور اهواز به سرخط خبرها تبدیل شد. همان موقع مرگ این افراد به مجموعه‌ای از عوامل ازجمله مصرف موادمخدر گره خورد، اما در این میان آنچه مورد تأکید قرار گرفت، فشار کاری و تبعیض‌ها در حقوق‌های دریافتی و مشقت‌های رزیدنتی عنوان شد. هر چند که رئیس‌زاده دیروز با اشاره به این خبر گفت که خودکشی این افراد ممکن است الزاما به‌طور مستقیم به مسائل دوره دستیاری ارتباط نداشته باشد، اما حتما شرایط کاری، روی روحیه رزیدنت‌ها تأثیر می‌گذارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بین ۱۰ تا ۱۵ هزار پزشک بیکارند یا شغل طبابت را رها کرده‌اند. پزشکان می‌گویند درآمد یک پزشک عمومی به‌طور میانگین ۸ میلیون تومان در ماه است، اگر این پزشک بتواند در مطب شخصی خود فعالیت داشته و مراجعانی هم داشته باشد، میزان درآمد ماهانه‌اش به حدود ۲۰ میلیون تومان می‌رسد و اگر وارد حوزه‌های دیگر مثل انجام کارهای زیبایی بدون جراحی، مانند تزریق ژل و بوتاکس و... شود، درآمدش در ماه به حدود ۸۰ میلیون تومان می‌رسد. اما به‌گفته یک مقام مسئول که نخواست نامش در گزارش بیاید، این‌گونه اقدامات موردپسند تمام پزشکان نیست؛ به همین دلیل بیشتر آنها در همان مرحله درآمد ۸ میلیون تومانی می‌مانند. در این میان سخنگوی سازمان نظام‌پزشکی به تمام این موارد، ساعت‌های طولانی کشیک، شیفت‌های شبانه سنگین، نبود تناسب میان درآمد با میزان تلاش پزشکان را اضافه می‌کند. به‌گفته او، معیار قضاوت مردم از شرایط معیشتی رشته پزشکی تنها برای حدود ۷ درصد از جامعه پزشکی است؛ درحالی‌که ۹۳ درصد از این قاعده مستثنی هستند.
به کجا مهاجرت می‌کنند؟
پزشکان عمومی بالاترین میزان مهاجرت را در میان سایر گروه‌های پزشکی دارند. آنها کم‌درآمدترین گروه پزشکی هستند. گفته می‌شود کشورهای کانادا، انگلستان، آلمان، استرالیا و نیوزیلند، دانمارک، سوئد و نروژ در کنار کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، از پرطرفدارترین کشورها برای مهاجرت پزشکان به شمار می‌روند. به استناد اطلاعات منتشر شده از میزان درآمد این کشورها، برای نمونه، کمترین حقوق سالانه برای یک پزشک در سال‌های اولیه کار در کانادا، ۱۲۴ هزار دلار است.
یکی از پزشکان مطلع در این زمینه می‌گوید که پزشکان با مهاجرت به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با پاسپورتشان به‌راحتی می‌توانند به ۸۰ تا ۱۰۰ کشور دنیا سفر کنند. حالا هم که بحث برگزاری جام‌جهانی در کشور قطر مطرح شده، به هر حال این کشور هم در تلاش است تا برای پوشش درمانی جام‌جهانی، پزشکان بیشتری را وارد کشورش کند. قطعا قطر از سوئیس و آلمان، پزشک وارد نمی‌کند و ایران برایش گزینه بهتری است.
حالا در این وضعیت، اعلام می‌شود که با این حجم از مهاجرت پزشکان، نظام سلامت در آینده در بسیاری از رشته‌های تخصصی و فوق‌تخصصی، مثل داخلی، بیهوشی، کودکان، فوق‌تخصص جراحی اطفال و جراحی قلب و فوق تخصص کلیه با کمبود مواجه می‌شود. این موضوع را رئیس سازمان نظام‌پزشکی هم در نشست خبری مطرح کرد و گفت: «اگر شرایط مهاجرت پزشکان ادامه داشته باشد، در آینده ناگزیر می‌شویم تعدادی از بیماران را به خارج از کشور بفرستیم یا درخواست اعزام پزشک برای رشته‌های تخصصی از خارج کنیم.»
نگاهی به وضعیت مهاجرت پزشکان در دنیا نشان می‌دهد، نزدیک به ۵۰ درصد پزشکان آموزش‌دیده خارجی در آمریکا، از کشورهای آسیایی مثل هند، فیلیپین و پاکستان مهاجرت کرده‌اند. بررسی دلایل مهاجرت پزشکان در دنیا نشان می‌دهد حقوق بالا، کیفیت آموزش، رضایت شغلی، شیوه بهتر زندگی، فرصت‌های شغلی بیشتر و... مهم‌ترین علت مهاجرت این گروه است.
