چگونه از زلزله جان سالم به در ببریم؟
همین دو سه ماه پیش هم زلزله اندیکا در استان خوزستان که در یک منطقه روستایی و محروم رخ داد، خرابی‌های وسیعی بر جای گذاشت و یادآوری کرد که ما هنوز در برابر زلزله مقاوم نیستیم.
یک کارشناس کاهش خطر و بلایای طبیعی در همین زمینه می‌گوید: زلزله معمولا بدون خبر رخ می‌دهد و همه باید آمادگی‌های لازم را به منظور مقابله با زمین‌لرزه با کسب اطلاعات صحیح بیاموزیم.
محسن کوتی یک کارشناس کاهش خطر و بلایای طبیعی مرکز بهداشت خوزستان در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به روز پنجم دی‌ماه، سالروز زلزله بم و روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی، اظهار کرد: هدف از نامگذاری چنین روزی یادآوری و جلب نظر و توجه عمومی به مخاطرات ناشی از وقوع پدیده‌های طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان،خشکسالی و شناسایی راه‌های پیشگیری و کاهش خسارات ناشی از آن به ویژه تلفات جانی و گسترش فرهنگ ایمنی در جامعه است.
وی افزود: با توجه به ضرورت آگاه‌سازی و ارتقای فرهنگ عمومی در برابر زلزله با پیشنهاد نامگذاری این روز به عنوان "روز ملی ایمنی در برابر زلزله" فرصتی را فراهم کرد تا هر ساله با برگزاری برنامه‌ها و فعالیت‌های آموزشی و ترویجی متنوع در این روز، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره چند ده هزار قربانی فاجعه تلخ زلزله بم، زمینه ارتقای آگاهی عمومی و شاخص‌های ایمنی در برابر زمین‌لرزه در کشور فراهم شود.
لزوم ارائه الگوهای مناسب برای رفتار جمعی در سوانح طبیعی
کارشناس کاهش خطر و بلایای طبیعی مرکز بهداشت خوزستان گفت: بی‌تردید شناخت پدیده زلزله و سایر سوانح طبیعی و ارائه الگوهای مناسب برای رفتار جمعی و فردی مردم قبل، حین و بعد از این سوانح می‌تواند آثار مخرب آن‌ها را کاهش دهد. قرار گرفتن ایران در بخشی از کمربند کوهزایی آلپ هیمالیا که یکی از جوان‌ترین نواحی کوهزایی جهان محسوب می‌شود و همچنین گسل عربستان اوراسیا، موجب شده است که فلات ایران از لحاظ زلزله‌خیزی بسیار فعال باشد و هر از چند گاهی هزاران نفر با رویداد زمین‌لرزه‌های ویرانگر به کام نیستی بروند.
حفاظت از خود را یاد بگیریم
وی بیان کرد: زمین‌لرزه‌های اخیری که در ایران و استان خوزستان رخ داده ما را بر آن وا می‌دارد که خود را در برابر حوادث هر روز آماده‌تر از روز قبل کنیم. کاهش اساسی آسیب به زیر ساخت‌های حیاتی و اختلال عمکرد خدمات اساسی از اهداف و اولویت‌های این معاونت است بنابراین به این مناسبت و در راستای ارتقای فرهنگ مقاوم‌سازی در سطح جامعه و مراکز ارائه خدمات بهداشتی، می‌توان از برنامه‌های در دست اجرای این معاونت در راستای ایمن‌سازی واحدهای بهداشتی تحت عنوان ارزیابی ایمنی و خطر بلایا، ارتقای ایمنی سازه‌ای و غیرسازه‌ای واحدهای بهداشتی نام برد.
کوتی افزود: آموزش به خانوارها برای بالا بردن آمادگی در برابر بلایا نیز در واحدهای بهداشتی در حال اجرا است و مردم می‌توانند با مراجعه به خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت و دریافت فایل‌های آموزشی، در راستای ارتقای آمادگی خود و خانواده خود در برابر بلایا اقدام کنند.
وی ادامه داد: پیش‌بینی زمین‌لرزه‌ها بسیار دشوار است و کسی نمی‌تواند زمان وقوع زمین‌لرزه‌ها را مشخص کند اما داشتن اطلاعات لازم از زمین‌لرزه‌هایی که تاکنون رخ داده‌اند، بر آمادگی ما در رویارویی با این حادثه خواهد افزود بنابراین همه باید آمادگی‌های لازم را به منظور مقابله با زمین‌لرزه با کسب اطلاعات صحیح بیاموزیم.
کارشناس کاهش خطر و بلایای طبیعی مرکز بهداشت خوزستان با بیان اینکه باید هنگام وقوع زلزله خونسردی حفظ شود، گفت: در این شرایط باید به منظور حفاظت از خود، یاد گرفته باشیم که در موقعیت‌های مختلف چه عکس‌العملی از خود نشان دهیم؛ این عکس‌العمل بسته به نوع محل قرار گرفتن فرد متفاوت است، به طور مثال زمانی که لرزش‌های ناشی از زلزله ضعیف هستند باید سعی شود با قرار گرفتن کنار میز و نیمکت‌های مقاوم، از خود محافظت کرد.
وی افزود: در صورت بروز لرزش‌های ناگهانی و شدید و در صورتی که شخص تشخیص دهد که ماندن در منزل خطرناک است باید هر چه سریع‌تر به مکانی امن در خارج از منزل برود. در صورت بروز آتش‌سوزی نیز شعله‌های کوچک به راحتی خاموش می‌شوند بنابراین همیشه باید کپسول‌های آتش‌نشانی مهیا و در دسترس باشند. اگر فردی در آسانسور بود نیز باید در اولین طبقه آسانسور متوقف و از آن خارج شود.
کوتی گفت: در داخل خانه نیز می‌توان در زوایای دیوارها و گوشه‌های اتاق ایستاد به گونه‌ای که در کنار دیوارهای مشرف به بیرون ساختمان قرار بگیرید اما نباید زیرچارچوب در قرار گرفت. اگر فردی در پله بود نیز باید سریعا خود را از آنجا دور کند و بین طبقات توقف کند.
کارشناس کاهش خطر و بلایای طبیعی مرکز بهداشت خوزستان گفت: موقع خروج از ساختمان باید روی سر با دست یا جسمی مانند تخته محافظت شود. اجاق گاز و هرگونه آتش نیز باید خاموش شود.
وی با بیان اینکه در این شرایط باید از داد زدن و دویدن به هر طرف جدا خودداری شود، گفت: اگر زلزله در شب رخ بدهد، نباید برای روشنایی از کبریت و شمع استفاده شود بلکه باید چراغ قوه‌ای که قبلاً آماده شده مورد استفاده قرار بگیرد.
اگر هنگام وقوع زلزله در خیابان‌ها و فروشگاه‌ها باشیم...
کوتی با اشاره به کارهایی که باید هنگام وقوع زلزله در خیابان انجام داد، عنوان کرد: برای جلوگیری از ضربات ناشی از خرده شیشه‌های پنجره‌ها و تابلوهای شکسته، باید افراد کیف و یا وسیله دیگری روی سر قرار دهند و به سوی مکان امن بروند و از ساختمان‌ها و کابل‌های برق فاصله بگیرند.
وی افزود: همچنین در زمان وقوع وقوع زلزله در فروشگاه‌ها باید به دستورالعمل‌های فروشندگان و مسئولان توجه شود و به سوی درهای خروجی هجوم برده نشود زیرا این کار می‌تواند خطرآفرین باشد. قبل از اتمام لرزه‌ها نیز برای خارج شدن از محل سعی نشود.
کارشناس کاهش خطر و بلایای طبیعی مرکز بهداشت خوزستان گفت: اگر فردی در یک سالن اجتماعات، سینما و زمین ورزشی بود نیز باید در جای خود بماند و با دست ها از سر خود محافظت کند. هنگام وقوع زلزله نیز هرگز از آسانسور و پله های برقی برای خروج استفاده نشود.
راهکارهایی برای حفظ سلامت در وقوع زلزله هنگام رانندگی
کارشناس کاهش خطر و بلایای طبیعی مرکز بهداشت خوزستان بیان کرد: در این شرایط از ترمز کردن ناگهانی اجتناب شود و به آرامی سرعت کاهش داده شود تا اتومبیل در منتهی‌الیه سمت راست خیابان متوقف شود.
وی افزود: به اطلاعیه هایی که از رادیوی اتومبیل پخش می‌شود توجه و قوانین راهنمایی و رانندگی رعایت شود. اگر خودرو در کنار کوه متوقف شده نیز باید مراقب ریزش سنگ‌ها بود زیرا ممکن است لرزش زمین، اتومبیل را به یک جهت هدایت کند. اگر به نظر می‌رسد لاستیک‌های اتومبیل صاف هستند و بر سطح جاده استوار نیستند، موتور باید خاموش شود اما سوئیچ از جایش خارج نشود و فرد در داخل اتومبیل بماند و به رادیو گوش دهد.
خاتمه زلزله به معنی رفع کامل خطر نیست
کوتی با اشاره به نکات مهم هنگام وقوع زلزله، بیان کرد: هنگام وقوع زلزله نباید سعی کرد که از اشیای گران‌قیمت و شخصی محافظت کرد بلکه مردم باید بیشتر به فکر نجات جان خود باشند. همچنین اگر در این شرایط فردی به طرف خیابان دوید، در صورت امکان خود را به فضای باز و دور از تمامی خطرات مثل پارک برساند. زلزله معمولا بدون خبر رخ می‌دهد بنابراین به محض احساس کوچکترین لرزشی سریعا باید به محل امنی رفت.
وی افزود: افراد به خاطر داشته باشند که وقت زیادی در اختیار نداند و عکس‌العمل‌شان نسبت به زلزله یک حرکت غیر ارادی است. به خاطر داشته باشند که خاتمه زلزله رفع کامل خطر نیست و باید برای پس‌لرزه‌ها آماده باشند. همچنین نباید دست‌پاچه شوند بلکه با خونسردی و اندیشه اقدامات لازم را انجام دهند و دیگران را نیز به آرامش دعوت کنند.
مکان‌های امن در زمان زلزله
کارشناس کاهش خطر و بلایای طبیعی مرکز بهداشت خوزستان گفت: در زمان زلزله باید به طرف خیابان دوید و در صورت امکان در فضای باز مانند پارک و دور از تمامی خطرات رفت. همچنین باید از وسایل آتش‌زا مانند آبگرمکن و اجاق گاز و بخاری و از شیشه‌ها و پنجره‌ها فاصله گرفته شود. از قرار گرفتن در محل‌هایی که موادی مانند اسید وجود دارد نیز پرهیز شود.
وی با توصیه پناه گرفتن در چهار گوشه دیوارها، افزود: کنار میز و یا صندلی محل خوبی برای پناه گرفتن است. از نزدیک شدن به درختان و اشیای آویزان نیز جدا پرهیز شود. بهتر است افراد از اتومبیل نیز خارج شوند و پس از پارک خودرو در نزدیک خودرو پناه بگیرند. از سواحل دریا نیز در زمان وقوع زلزله باید فاصله گرفته شود.
آمادگی و سازگاری، تنها راه کاهش خسارت‌ها
کوتی گفت: تنها اقدام موثر در کاهش خسارت‌های جانی و مالی در قبال زمین‌لرزه و مخاطرات، آمادگی پیش هنگام و سازگاری و ارتقای تاب‌آوری است.
وی بیان کرد: عمده پیشرفت‌هایی که در زمینه مقابله با زمین‌لرزه در ۵۰ سال گذشته حاصل شده، مربوط به آمادگی در برابر زلزله در حیطه مهندسی عمران بوده است. در این حیطه در چند دهه اخیر استانداردهایی برای ساخت ساختمان‌ها در نظر گرفته شده تا مقاومت آن‌ها در برابر نیروی امواج زمین‌لرزه افزایش یابد که از استانداردهای جدید می‌توان به تقویت مصالح اشاره کرد.
کارشناس کاهش خطر و بلایای طبیعی مرکز بهداشت خوزستان افزود: طراحی بناها به شیوه‌ای که انعطاف‌پذیری لازم برای جذب ارتعاش‌ها را بدون تخریب داشته باشند، یکی دیگر از این روش‌ها است. همچنین طراحی ساختمان‌ها به گونه‌ای که بتوانند این ضربه‌ها را بگیرند، مخصوصا در مناطقی که زلزله‌خیز هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.
کوتی گفت: یکی دیگر از مولفه‌های آمادگی برای زلزله، آموزش همگانی مردم است که انجام مانورهای مقابله با زلزله در مدارس، از اقدامات شایسته در این راستا است.
