حرکت بعدی پوتین در هاله‌ای از رمز و راز
پوتین ماه هاست که زمان خود را صرف استقرار نزدیک به ۱۰۰ هزار سرباز در نزدیکی مرز اوکراین کرده، اما همزمان مسکو اعلام کرده که قصد حمله نظامی به آن کشور را ندارد. حرکت بعدی روسیه در قبال اوکراین چه خواهد بود؟ هیچ کس نمی‌داند به جز شخص پوتین و این رویکرد بر اساس طراحی و برنامه ریزی است.
به گزارش نیویورک تایمز، راز پیرامون مقاصد رئیس جمهوری روسیه در هفته جاری بار دیگر به یک مه غلیط شباهت پیدا کرد پس از آن که یک دیپلمات ارشد روس به دنبال پایان مذاکرات امنیتی دو روزه با طرفین امریکایی مجموعه‌ای از پیام‌های به ظاهر متناقض را ارائه کرد. «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه دقایقی پس از اعلام «عمیق» و «واقعی» بودن گفتگو‌ها هشدار داد که‌عدم تحقق خواسته‌های روسیه می‌تواند امنیت کل قاره اروپا را به خطر اندازد. این موضع گیری هولناک و شوم باعث شد حتی برخی از کسانی که از طریق رمزگشایی نیات پوتین روزگار می‌گذرانند نیز ناامید و سرگردان شوند.
«فیودور لوکیانوف» تحلیلگر برجسته سیاست خارجی روسیه که ریاست شورای مشورتی کرملین را برعهده دارد و مشاور پوتین قلمداد می‌شود در گفتگویی تلفنی به «نیویورک تایمز» می‌گوید: «نظر کارشناسی‌ای که می‌توانم اعلام کنم این است: چه کسی می‌داند؟! » تحلیلگران می‌گویند حتی اعضای حلقه داخلی پوتین چه رسد به ریابکوف که هیئت روسیه را در مذاکرات ژنو در هفته جاری هدایت کرد احتمالا نمی‌دانند پوتین تا چه میزان برای جنگ تمام عیار با اوکراین جدی است و به آن فکر می‌کند. هم چنین، آنان نمی‌دانند که پوتین برای خنثی‌سازی بحران آماده پذیرش چه امتیازاتی است.
به گفته تحلیلگران روس و هم چنین مقام‌های امریکایی در عوض، احتمالا پوتین از نگهداشتن غرب در وضعیت تعلیق و سرگردانی لذت می‌برد.
«دیمیتری پسکوف» سخنگوی پوتین روز سه شنبه به خبرنگاران گفت: «آن چه اهمیت دارد نتایج است. در حال حاضر، چیزی برای گفتن در مورد نتیجه وجود ندارد». گفتگو‌ها روز چهارشنبه ادامه خواهند یافت و مقام‌های روسیه با نمایندگان امریکا و متحدان‌اش در ناتو در بروکسل دیدار خواهند داشت و روز پنجشنبه در گردهمایی سازمان امنیت و همکاری اروپایی یک گروه متشکل از ۵۷ کشور از جمله اوکراین و هم چنین امریکا و روسیه نیز حضور خواهند یافت. پسکوف گفته است که پس از آن دیدار روسیه تصمیم خواهد گرفت که آیا از نظرش منطقی است که برای پیشبرد دیپلماسی تلاش کند یا خیر.
با این وجود، ناهنجاری رفتار پوتین در ماه اخیر در آن است که او در تلاش است با استفاده از تنش و غیر قابل پیش بینی بودن بیش‌ترین امتیاز را از طرف مقابل کسب کند. این در حالی است که آن کشور از نظر ژئوپولیتیک در وضعیت قوی‌ای قرار ندارد. روسیه با اقتصادی راکد و اتحاد‌های از هم پاشیده دست و پنجه نرم می‌کند و دست کم در چهار مرز خود با بلاروس، قزاقستان اوکراین و قفقاز جنوبی با موقعیت‌های بی‌ثبات و ناپایداری مواجه است.
پوتین سال‌ها از گسترش ناتو به شرق و حمایت امریکا از احساسات غرب گرایانه در اوکراین عصبانی بوده است. او اکنون با ایجاد یک بحران امنیتی تازه که تهدیدی برای پیچیده‌تر ساختن دستور کار بایدن است موفق شده این موضوع را در واشنگتن در اولویت‌بندی در زمره مسائل مهم و دارای اهمیت قرار دهد.
«تاتیانا استانووایا» بنیانگذار مرکز تحلیل سیاسی R. Poilitik می‌گوید: «برای اولین بار در سه دهه گذشته، امریکا موافقت کرده در مورد موضوعاتی بحث کند که حتی یک سال پیش گفتگو درباره آن ناممکن بود».
اکنون پوتین امریکایی‌ها را پای میز مذاکره کشانده و در استراتژی کلاسیک خود حرکات بالقوه زیادی را در زمین بازی حفظ می‌کند تا طرف مقابل را به حدس و گمانه زنی وادار کند و به آن طرف اجازه دهد تاکتیک‌هایی را انتخاب کند. این حربه برای او مناسب است. برای مثال، ریابکوف به خبرنگاران گفت که روسیه هیچ ضرب الاجلی تعیین نمی‌کند و هیچ عهدشکنی‌ای را پیش بینی نمی‌کند، اما او همزمان افزود که این کاملا الزامی است که امریکا تضمین کند اوکراین هرگز به ناتو نخواهد پیوست.
تنش بین مناطق در حال افزایش است و «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه به طور فزاینده‌ای مایل است تا خطرات ژئوپلیتیکی را بپذیرد و خواسته‌های خود را مطرح کند.
مقام‌های روسیه گفته‌اند که آن کشور جدول زمانی مشخصی را به طرف مقابل تحمیل نمی‌کند، اما نیازمند مشاهده پاسخ سریع به خواسته‌های خود است. آنان هم چنین گفته‌اند که هیچ دلیلی برای نگرانی نسبت به سناریوی تشدید احتمالی تنش در اوکراین وجود ندارد، اما همزمان هشدار داده‌اند که غرب هنوز نمی‌تواند درک کند که رد خواسته‌های روسیه تا چه میزان خطرناک است.
هم چنین، پسکوف هرگونه ارزیابی مثبت که ریابکوف در اظهارات یک روز پیش خود بیان کرده بود را رد کرد و در کنفرانس خبری روزانه با خبرنگاران گفت که در حال حاضر هیچ دلیل اساسی‌ای برای خوش بینی وجود ندارد.
مشکل رویکرد پوتین آن است که به دیپلمات‌های خود اجازه و اختیار انعطاف‌پذیری لازم برای مذاکره از جانب روسیه را نمی‌دهد و گاهی اوقات آنان را برای حفظ پیامی منسجم دچار مشکل می‌سازد. استانووایا هشدار می‌دهد که حتی اگر دیپلمات‌ها به نوعی توافق دست یابند محافل متشکل از تندرو‌هایی در مسکو وجود دارند که پوتین بیش‌تر تحت تاثیر آنان قرار دارند. او می‌گوید این افراد می‌تواند روند را منحرف سازند.
تحلیلگران می‌گویند ریابکوف به عنوان نماینده دیپلماتیک روسیه به احتمال زیاد حتی نمی‌دانست که کرملین در حال بررسی چه گزینه‌های نظامی‌ای است. مقررات سخت گیرانه پوتین برای جلوگیری از ابتلا به ویروس کرونا بدان معنی است که حتی افراد معتمد او نیز مجبور می‌شوند پیش از ورود به یک اتاق با حضور شخص پوتین چندین روز را در قرنطینه بگذرانند و ارتباط‌شان با دنیای خارج بیش‌تر کاهش می‌یابد.
استانووایا می‌گوید: «هیچ کس با اطمینان صد در صد نمی‌داند که آیا پوتین برای جنگ آماده است یا این که این صرفا یک بلوف است».
در حالی که ریابکوف و دیگر مقام‌های روس برنامه احتمالی روسیه برای حمله به اوکراین را رد کرده‌اند پوتین شخصا در دو کنفرانس خبری در ماه دسامبر چنین احتمالی را رد نکرد. او نسبت به پاسخ فنی و نظامی نامشخصی هشدار داد و گفته بود اگر روسیه به آن چه می‌خواهد نرسد این پاسخ در دستور کار خواهد بود.
در این میان، رویکرد سنجیده بایدن آن است که اعلام کرده به دنبال رابطه‌ای پایدار با روسیه است هر چند که تنش‌ها در حال افزایش بوده اند. تاکنون، دولت او بر حفظ گفتگو با مسکو تمرکز کرده و همزمان به دنبال توسعه اقدامات بازدارنده در هماهنگی با کشور‌های اروپایی است. این در حالیست که موفقیت پوتین کشاندن امریکا پای میز مذاکره بوده است حتی اگر به نظر برسد که خواسته‌های مسکو غیر مشروع هستند.
استانووایا هشدار می‌دهد در مرحله فعلی گفتگو به تنهایی برای پوتین کافی نیست. پوتین با جسارت بایدن را مردی می‌بیند که مایل به انجام یک معامله است و بایدن به عنوان یک سیاستمدار کهنه کار از دوران جنگ سرد ممکن است احترامی برای دیپلماسی قدرت با مسکو قائل باشد که سیاستمداران جوان امریکایی قائل نیستند.
«دیمیتری ترنین» مدیر اندیشکده مرکز کارنگی در مسکو درباره پوتین می‌گوید: «او فرض می‌کند که امریکایی‌ها تنها به موضوعی توجه می‌کنند که تهدیدی فوری و ملموس برای آنان است. او در این میان از غیر قابل پیش بینی بودن، از تنش و از تهدید استفاده می‌کند».
اکثر تحلیلگران بر سر این موضوع اجماع نظر دارند که پوتین می‌خواهد ناتو تضمین‌های رسمی برای‌عدم گسترش قلمروی خود به سوی شرق و توقف همکاری نظامی با اوکراین را ارائه دهد و این موضوع برای پوتین اولویت دارد. پیشنهاد امریکا در مذاکرات روز دوشنبه برای مذاکره درباره استقرار موشک و مانور‌های نظامی در اروپا نیز مورد توجه روسیه است، اما ریابکوف اشاره کرده این موضوعات در الویت اصلی قرار ندارند.
ناتو بار‌ها این ایده را رد کرده که به کشور دیگری اجازه دهد که دیکته کنند چه کشوری می‌تواند یا نمی‌تواند در آن ائتلاف عضویت داشته باشد و این موضوعی است که باعث ایجاد بن بست شده است. با این وجود، لوکیانوف تحلیلگر برجسته روس می‌گوید این واقعیت که مذاکرات فورا به شکست نیانجامیده بدان معنی است که دو طرف ممکن است مسیری را ببینند که در حال حاضر برای جهان خارج نامرئی است مسیری برای دستیابی به یک نتیجه قابل اجرا.
لوکیانوف در مورد اقدامات احتمالی بعدی روسیه می‌گوید که این تنها به پوتین بستگی دارد چرا که انحصار تصمیم گیری در سیاست خارجی را در اختیار دارد. برخلاف رهبران دوران شوروی، پوتین هیچ دفتر سیاسی‌ای متشکل از مقام‌های ارشد برای تصمیم گیری جمعی ندارد.
لوکیانوف می‌گوید: «هیچ فردی نمی‌تواند به طور مستقیم بر پوتین تاثیر بگذارد. او اطلاعات مختلف را دریافت می‌کند. کسانی که داده‌ها را ارائه می‌دهند اعمال نفوذ نمی‌کنند و نمی‌دانند پوتین با آن اطلاعات و داده‌ها چه خواهد کرد».
