اینترنت ایران در «نقطه بحرانی»
ماجرای اینترنت ایران، تعرفه هزینه‌‌ها و همچنین سرعت شبکه قصه پرتکرار چند سال گذشته بوده و در دوران همه‌گیری به دلیل نیاز بیشتر مردم، بیش از گذشته خبرساز شده است. اگرچه ابتدای دوران همه‌گیری و با آغاز دورکاری و همچنین تعطیلی مدارس، نبود شبکه در برخی مناطق بحث‌برانگیز بود اما هرچه گذشت بحث سرعت و همچنین تعرفه‌ها جدی‌تر شد تا اینکه طرحی جنجال‌ساز به نام «صیانت» هم سربرآورد.
قصه طرح صیانت که حالا در ادبیات مدیران و مسئولان به کلماتی دیگر خوانده می‌شود، داستان مفصلی است و با وجود مخالفت چندین میلیون ایرانی آن‌هم با امضای یک کارزار همچنان در جریان است. در این بین هر روز سرعت شبکه اینترنت خانگی ایران و حتی شبکه اینترنت همراه شرایط بدتری پیدا می‌کند که صدای بسیاری از نزدیکان دولت کنونی را هم درآورده است.
در سمت دیگر اما مسئولان دولتی و مدیران کنونی وزارت ارتباطات این شرایط را به گذشته و کم‌توجهی به شبکه خانگی نسبت می‌دهند. در کنار این انتقادات پرتکرار و پاسخ و پرسش ادامه‌دار مسئولان گذشته و کنونی، در تازه‌ترین خبر وزیر ارتباطات در یک اظهارنظر خبرساز رسما اعلام کرد که «به نقطه بحرانی در شبکه اینترنت رسیده‌ایم».
عیسی زارع‌پور این جمله را دیروز و در آیین افتتاح سیستم سورتینگ هوشمند مرکز تجزیه و مبادلات کشور بیان کرد و در ادامه توضیحاتی درباره شرایط کنونی ارائه کرد. زارع‌پور با اشاره به نقاط قوت، ضعف و مشکلات شرکت ملی پست و تلاش برای حل این مشکلات گفت: امروز فناوری اطلاعات زندگی بشر را دگرگون کرده و همه چیز متأثر از این فناوری است. در این دوره وابستگی بشر به این فناوری کلیدی بیش از گذشته شده است.
با شیوع کرونا تمام کسب‌وکارها تعطیل شدند و فرایندها به سمت غیرحضوری‌شدن رفت، اما شرکت ملی پست بیش از گذشته به صورت حضوری کار کرد. درحالیکه وظایف بقیه کسب‌وکارها به واسطه دورکاری کاهش یافت اما کار شرکت ملی پست سه برابر گذشته با سیل مرسولات و بسته‌های پستی روبه‌رو شد. او با بیان اینکه همت مجموعه پستی کشور در زمان شیوع کرونا قابل تقدیر است، اظهار کرد: شرکت ملی پست در دوران شیوع کرونا نه‌تنها تعطیل نشد، بلکه بیشتر از گذشته به فعالیت پرداخت و در زمانی که کشور به آن نیاز داشت، توانست نمره قبولی بگیرد. در دوره جدید مدیریتی شرکت ملی پست که از روز گذشته آغاز شده است نیز انتظار داریم چشم‌اندازهای پست هوشمند در کشور ما محقق شده و پست جمهوری اسلامی ایران به اپراتور پست هوشمند تبدیل شود.
بخش مهم سخنان دیروز وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اما به موضوع شبکه اینترنت خانگی برمی‌گشت که زارع‌پور درباره کیفیت و سرعت اینترنت کشور گفت: سرعت اینترنت معمولا در ساعت‌های اوج مصرف کاهش پیدا می‌کند و در بقیه ساعات روز مردم کمتر مشکل دارند. این یعنی مشکل در زیرساخت‌های شبکه است، چون زیرساخت‌های پهن‌باند ثابت در کشور توسعه پیدا نکرده است و مردم از شبکه سیار استفاده می‌کنند و زیرساخت‌های این شبکه نیز ظرفیت این حجم از استفاده را ندارد و همین مسئله باعث کندی سرعت اینترنت می‌شود.
زارع‌پور ادامه داد: همچنین تقاضای مردم برای ترافیک بین‌الملل و داخلی بسیار بیشتر از گذشته شده است و ازهمین‌رو به نقطه بحرانی در شبکه اینترنت رسیده‌ایم. البته وزارت ارتباطات با واگذاری باند فرکانسی ۲۳۰۰ مگاهرتز به اپراتورها به دنبال افزایش کیفیت و سرعت اینترنت است که تجهیزات برای نصب روی این فرکانس به سرعت وارد و در شبکه نصب شود تا ظرف یک یا دو ماه آینده کیفیت اینترنت بهتر شود.
او درباره شرایط کنونی هم بیان کرد: بخش زیادی از تجهیزات اپراتورها در شهرهای مختلف کشور دچار مشکل است و شهرداری‌ها به آنها امکان اجازه نصب BTS را نمی‌دهند. پیگیر حل مشکلات سایت BTS اپراتورها در شهرهای مختلف هستیم. برخی از این سایت‌ها نیاز به تعمیر دارند و برای برخی دیگر از سمت شهرداری حکم قلع و قمع صادر شده که با شهردار تهران در حال مذاکره هستیم تا این حکم لغو شود.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه راهکار اساسی برای حل مشکل سرعت اینترنت کشور توسعه شبکه پهن‌باند ثابت است، افزود: برای تحقق این هدف، هفته آینده نیم میلیون پورت فیبر نوری در چند شهر کشور راه‌اندازی می‌شود و پروژه بزرگ فیبر نوری نقاط را تا پایان دولت سیزدهم به صورت کامل راه‌اندازی می‌کنیم. ما هیچ مشکلی برای تأمین پهن‌باند در کشور نداریم و اپراتورهایی که این موضوع را بیان می‌کنند، می‌خواهند کم‌کاری و نقصان خود را به گردن وزارت ارتباطات بیندازند.
این توضیحات وزیر ارتباطات در حالی است که اواخر آبان اخبار رسمی از سقوط دو‌پله‌ای سرعت اینترنت موبایل ایران حکایت داشت و این در حالی است که سرعت اینترنت موبایل در ایران بسیار بالاتر از سرعت شبکه خانگی است. پیش‌تر و براساس اطلاعات رسمی اعلام شد که متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران ۳۵.۰۹ مگابیت بر ثانیه و متوسط سرعت آپلود اینترنت موبایل، ۱۲.۶۲ مگابیت بر ثانیه و تأخیر ۳۸ میلی‌ثانیه است که رتبه ایران را به ۷۳ از میان ۱۴۰ کشور رسانده است.
این در حالی است که در ماه سپتامبر ۲۰۲۱، متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران ۳۵.۴۸ مگابیت بر ثانیه و متوسط سرعت آپلود اینترنت موبایل، ۱۲.۵۳ مگابیت بر ثانیه بود و ایران در جایگاه ۷۱ قرار داشت. انتشار اخبار رسمی از کاهش سرعت اینترنت در ایران در حالی است که در روزهای گذشته سرعت نت در ایران خبرساز شده و کاربران فراوانی از شرایط نامساعد کنونی نوشته یا گلایه کرده‌اند. علاوه‌براین بررسی این نوشته‌ها یک موضوع دیگر را هم آشکار می‌کند و آن‌هم ترس کاربران از ادامه این روند است؛ کاربران ایرانی نگران‌اند که در ادامه این کاهش سرعت به یک رویه تبدیل شود.
در‌این‌باره و در هفته‌های ابتدایی رسیدن زارع‌پور به صندلی وزارتخانه ارتباطات، او از شرایط اینترنت ایران حتی دفاع کرد و در پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره کندی اینترنت، در لحظه، با گوشی یکی از حاضران در جلسه تست سرعت اینترنت انجام داد که در آن تست، سرعت اینترنت بیش از ۱۶ مگابیت بر ثانیه و پینگ ۲۸ میلی‌ثانیه بود. زارع‌پور گفت: درحالیکه به دلیل مشکلات مربوط به عدم توسعه شبکه توسط اپراتورها، سرعت کاربران در سراسر کشور به طور میانگین پنج تا شش مگابیت بر ثانیه را نشان می‌دهد و در پروانه اپراتورها دو مگابیت بر ثانیه آمده است اما الان سرعت دانلود حدود هشت برابر این مقدار را نشان می‌دهد.
او ادامه داد: ما ادعا نمی‌کنیم که این سرعت ایدئال است بلکه باید به چند‌ده و حتی چند‌صد مگابیت بر ثانیه هم برسیم. به گفته او، بخشی از انتقادها درباره کندی اینترنت هم درست است و قبول داریم و اپراتورها در‌صدد رفع آن هستند اما بخشی هم ناشی از فضاسازی است. اما ریشه مشکل اینترنت ایران کجاست و چرا این مسئله حل نمی‌شود؟
یک بحث جدی اما کاهش یا شرایط نامساعد اینترنت خانگی در ایران است که پیش‌تر کارشناسان در گفت‌و‌گو با «شرق» چندین مسئله را مطرح کردند اما به نظر می‌آید همچنان ریشه مسئله به نبود فیبر نوری نسبت داده می‌شود. به عبارت ساده‌تر مشکلات اینترنت خانگی به اعتقاد برخی کارشناسان، ریشه در توجه بیش از اندازه به اینترنت همراه دارد و گروهی معتقدند در این سال‌ها شرکت مخابرات و دیگر شرکت‌های مسئول توجه لازم به گسترش فیبر نوری را نداشتند.
با این توضیحات حالا بهتر می‌توان سخنان وزیر جدید ارتباطات را بررسی و تحلیل کرد؛ ۲۵ مهر همین امسال وزیر کنونی ارتباطات یک وعده برای برداشتن سنگ بزرگی داد و آن سنگ بزرگ را هم رساندن «فیبر نوری به تمام منازل» ایرانیان دانستند. اینترنت فیبر نوری (FTTx) مبتنی بر کابل‌های فیبر نوری است و از کابل‌های مسی یا خطوط تلفن استفاده نمی‌کند و کابل‌های فیبر نوری انتقال‌دهنده اطلاعات هستند.
به دلیل استفاده اینترنت فیبر نوری از سیگنال‌های نوری، کیفیت و سرعت بیشتری نسبت به ADSL و VDSL دارد و می‌تواند حتی سرعت‌های دانلود و آپلودی گیگابیتی عرضه کند. پروژه رساندن فیبر نوری به در منازل و جایگزینی آن با کابل مسی با توجه به افزایش سرعت ارتباطات اینترنتی، در سال‌های اخیر در ایران هم مورد توجه مسئولان وزارت ارتباطات قرار گرفت اما با مشکلات مالی روبه‌رو شد. کارشناسان این حوزه عنوان کردند اگرچه انحصاری در حوزه فیبر نوری وجود ندارد اما شرکت‌های اینترنتی توان سرمایه‌گذاری در این زمینه را ندارند، زیرا فیبر نوری سرمایه‌گذاری کلان می‌خواهد و به همین دلیل فیبر نوری منحصر به شرکت‌هایی شده که از قبل در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. درحالیکه به دلیل مشکلات سرمایه‌گذاری در زمینه فیبر نوری، مقرر بود سال گذشته در روند گذر از ADSL به VDSL، پنج میلیون پورت نصب شود،
این پروژه با موفقیت تکمیل نشد و به همین دلیل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سال گذشته اعلام کرد تمرکز خود را به جای تمرکز روی VDSL، بر حرکت به سمت 5G FWA یعنی اینترنت خانگی 5G گذاشته است و بدین منظور به شرکت‌های FWA ثابت مجوز می‌دهد تا خدماتشان را روی نسل پنج ببرند و پهنای باند بیشتری روی اینترنت خانگی ارائه دهند.
اکنون که عیسی زارع‌پور در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات حضور یافته، بار دیگر موضوع فیبر نوری را مطرح کرده و گفته است بنا دارد در این وزارتخانه برنامه‌ای ترتیب دهد که در چهار سال آینده، به تک‌تک خانه‌های مردم، فیبر نوری ببرد و پروژه فیبر در منزل را اجرا کند که مردم سرعت‌های چندگیگی را تجربه کنند. باید دید برنامه وزارت ارتباطات برای جذب سرمایه‌گذار برای راه‌اندازی و توسعه فیبر نوری چیست و وعده فیبر در منزل برای تک‌تک خانه‌های مردم، در چهار سال آینده چطور عملیاتی می‌شود. این توضیحات یک پیش‌فرض دارد و آن پذیرش ضعف در اینترنت خانگی است که به عبارتی دلیل این ضعف به توجه به اینترنت همراه هم نسبت داده می‌شود اما نکته مهم اینجاست که در روزها و هفته‌های گذشته اینترنت همراه هم با کندی جدی مواجه شده است؛ با این توضیح حتی اگر سنگ بزرگ فیبر نوری هم به سرانجام برسد، بهبود شرایط نیازمند توجه به اینترنت همراه هم هست؛ چراکه اخبار رسمی جدید، از کاهش رتبه ایران در حوزه اینترنت همراه هم حکایت دارد.
