رژیم غذایی گیاهی می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد

 پژوهشی که در "دانشگاه هاروارد"(Harvard University) انجام شده است، نشان می‌دهد که مصرف غذاهای گیاهی سالم از جمله میوه‌ها، سبزیجات، خشکبار، قهوه و حبوبات، با کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دو در افرادی که عموما سالم هستند، در ارتباط است. این پژوهش، از نقش مواد غذایی گیاهی در پیشگیری از دیابت پشتیبانی می‌کند.

به گزارش مجله "دیابتولوژیا"(Diabetologia)، هدف از این پژوهش که به سرپرستی "فرانک هو"(Frank Hu) و همکارانش در بخش تغذیه دانشگاه هاروارد انجام شده است، شناسایی متابولیت‌های مرتبط با رژیم غذایی گیاهی و بررسی ارتباط میان آنها و خطر ابتلا به دیابت نوع دو است.

متابولیت، ماده‌ای است که توسط فرآیندهای شیمیایی حاضر در یک موجود زنده مورد استفاده قرار می‌گیرد یا تولید می‌شود و شامل تعداد زیادی از ترکیبات موجود در غذاهای گوناگون و همچنین تنوع پیچیده مولکول‌هایی است که در نتیجه تجزیه و تبدیل آن ترکیبات برای استفاده توسط بدن ایجاد می‌شوند.

تفاوت در ترکیب شیمیایی غذاها به این معناست که رژیم غذایی افراد باید در مشخصات متابولیت آنها منعکس شود. پیشرفت‌های اخیر در این زمینه، عصر جدیدی از پژوهش در مورد تغذیه را آغاز کرده‌اند. "متابولومیکس"(Metabolomics)، به عنوان تجزیه و تحلیل جامع و شناسایی همه متابولیت‌های موجود در یک نمونه بیولوژیکی تعریف می‌شود.

بیش از ۹۰ درصد موارد ابتلا به دیابت، نوع دو آن را شامل می‌شوند و این وضعیت، تهدیدی بزرگ برای سلامتی مردم در سراسر جهان است. شیوع جهانی این بیماری در بزرگسالان، در کمتر از دو دهه، بیش از سه برابر شده است. موارد ابتلا از حدود ۱۵۰ میلیون در سال ۲۰۰۰، به بیش از ۴۵۰ میلیون در سال ۲۰۱۹ رسیدند و پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۴۵ به حدود ۷۰۰ میلیون افزایش یابند.

بار دیابت نوع دو بر سلامت جهانی، با عوارض متعدد ناشی از این بیماری همراه است که هم بیماری‌های قلبی-عروقی و هم "ﻣﺎﻛﺮوواﺳﻜﻮﻻر"(macrovascular) را در پی دارد که به کلیه‌ها، چشم‌ها و سیستم عصبی آسیب می‌رساند. اپیدمی دیابت در درجه اول ناشی از رژیم‌های غذایی ناسالم، داشتن اضافه‌وزن یا چاقی، استعداد ژنتیکی و سایر عوامل سبک زندگی مانند ورزش نکردن است. رژیم‌های غذایی گیاهی، به ‌ویژه رژیم‌های سالم سرشار از غذاهای باکیفیت مانند غلات، میوه‌ها و سبزیجات، با خطر کمتر ابتلا به دیابت نوع دو مرتبط هستند اما مکانیسم‌های اساسی دخیل در این فرآیند، به طور کامل شناخته نشده‌اند.

این گروه پژوهشی، تجزیه و تحلیلی را روی نمونه‌های پلاسمای خون و رژیم غذایی ۱۰ هزار و ۶۸۴ شرکت‌کننده انجام دادند. شرکت‌کنندگان عمدتا سفیدپوست، میانسال و با میانگین سنی ۵۴ سال بودند. شرکت‌کنندگان در این پژوهش، "پرسش‌نامه‌های بسامد غذا"(FFQs) را تکمیل کردند که با توجه به پایبندی آنها به سه رژیم غذایی گیاهی رتبه‌بندی شد. این سه رژیم غذایی، یک "شاخص کلی رژیم غذایی گیاهی"(PDI)، یک "شاخص رژیم غذایی سالم مبتنی بر گیاه"(hPDI) و یک "شاخص رژیم غذایی گیاهی ناسالم"(uPDI) را در بر داشتند.

این پژوهش نشان داد افرادی که طی دوره پیگیری به دیابت مبتلا شدند، در مقایسه با شرکت‌کنندگانی که به این بیماری مبتلا نشدند، کمتر از غذاهای گیاهی سالم استفاده می‌کنند. علاوه بر این، آنها میانگین شاخص توده بدنی بالاتری داشتند، احتمال داشتن فشار خون و سطوح بالای کلسترول در آنها بیشتر بود، بیشتر از داروهای فشار خون و کلسترول استفاده می‌کردند، سابقه خانوادگی دیابت بیشتر و فعالیت بدنی کمتری داشتند.

داده‌های متابولومیکس نشان داد که رژیم‌های غذایی مبتنی بر گیاه، با مشخصات منحصربه‌فرد چندمتابولیتی مرتبط هستند و این الگوها به طور قابل‌توجهی بین رژیم‌های غذایی سالم و ناسالم گیاهی متفاوت هستند.

تجزیه و تحلیل بیشتر نشان داد که پس از تنظیم سطوح "تریگونلین"(Trigonelline)، "هیپورات"(Hippurate)، "ایزولوسین"(Isoleucine) و چندین متابولیت دیگر، ارتباط بین رژیم‌های غذایی مبتنی بر گیاه و دیابت نوع دو تا اندازه زیادی ناپدید شد. این نشان می‌دهد که آنها ممکن است نقشی کلیدی در ارتباط رژیم‌های غذایی و دیابت بر عهده داشته باشند. به عنوان نمونه، تریگونلین در قهوه یافت می‌شود و اثرات مفیدی بر مقاومت نسبت به انسولین در آزمایش‌های حیوانی نشان داده است؛ در حالی که سطوح بالاتر هیپورات با کنترل بهتر قند خون، افزایش ترشح انسولین و کاهش خطر ابتلا به دیابت مرتبط است. نظر پژوهشگران این است که این متابولیت‌ها می‌توانند بیشتر مورد بررسی قرار بگیرند و ممکن است توضیحاتی را در مورد این که رژیم‌های غذایی گیاهی چگونه می‌توانند تأثیر مفیدی بر خطر ابتلا به دیابت نوع دو داشته باشند، ارائه دهند.

پروفسور هو گفت: اگرچه به دشواری می‌توان نقش تک‌تک غذاها را در بروز دیابت نشان داد اما متابولیت‌های حاصل از مصرف غذاهای گیاهی غنی از "پلی‌فنل"(Polyphenols) مانند میوه‌ها، سبزیجات، قهوه و حبوبات، همگی با رژیم غذایی سالم گیاهی مرتبط هستند و خطر ابتلا به دیابت را کاهش می‌دهند.

پژوهشگران نتیجه گرفتند که یافته‌های این پژوهش، از نقش سودمند رژیم‌های غذایی گیاهی سالم در پیشگیری از دیابت حمایت می‌کنند و بینش‌های جدیدی را برای پژوهش‌های آینده ارائه می‌دهند. یافته‌های به دست آمده در مورد متابولیت‌ها در حال حاضر جالب هستند اما برای تایید نقش علت و معلولی آنها در پیوند میان رژیم غذایی گیاهی و خطر ابتلا به دیابت نوع دو، بررسی بیشتری مورد نیاز است.