تیروئید با دیابت ارتباط دارد؟!

چندان عجیب نیست که یک نفر هم بیماری تیروئید داشته باشد و هم دیابت. در واقع اگر شما دیابت نوع اول، دیابت نوع دوم، مقاومت به انسولین یا سندرم متابولیک داشته باشید، احتمال اینکه به بیماری تیروئید دچار شوید زیاد است.

از طرفی دیگر، بیماری تیروئید نیز احتمال ابتلا به سندرم متابولیک یا دیابت نوع دوم را افزایش می‌دهد و اگر چاق باشید یا اضافه‌وزن داشته باشید، این ارتباط قوی‌تر هم می‌شود. در این مطلب به شما می‌گوییم بیماری تیروئید و دیابت چگونه به هم مرتبط‌اند و چگونه اگر دیابت دارید از ابتلا به بیماری تیروئید پیشگیری کنید و برعکس.

بیماری تیروئید و قند خون
غده تیروئید عضوی پروانه‌ای شکل در پایین گردن است که نقش مهمی در تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن دارد، از جمله متابولیسم (نحوهٔ استفادهٔ بدن از انرژی).

بیماری تیروئید می‌تواند در تولید انسولین اختلال ایجاد کند. انسولین هورمونی است که به سلول‌ها این امکان را می‌دهد تا سلول‌ها از گلوکز به‌عنوان انرژی استفاده کنند و این اتفاق قند خون را پایین می‌آورد

بیماری تیروئید در متابولیسم اختلال ایجاد می‌کند و به همین دلیل قند خون که در اصل باید به‌عنوان انرژی مصرف شود، در بدن تجمع می‌یابد و این مسئله ریسک دیابت را بالا برده و اگر در حال حاضر دیابت داشته باشید، کنترل قند خون را دشوار می‌کند.

پُرکاری تیروئید ارتباط تنگاتنگی با هایپرگلیسمی (قند خون بالا) دارد. قند خون بالای ناشی از بیماری تیروئید هم می‌تواند موجب سندرم متابولیک شود. سندرم متابولیک، دسته‌ای از پنج عارضه است: گلوکز بالا، فشارخون بالا، تری‌گلیسرید بالا، کلسترول خوب پایین (HDL) و اندازهٔ زیاد دور کمر که ریسک بیماری قلبی، دیابت و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. سندرم متابولیک درمان نشده می‌تواند به دیابت نوع دوم منجر شود.

بیماری تیروئید و انسولین
بیماری تیروئید می‌تواند در تولید انسولین اختلال ایجاد کند. انسولین هورمونی است که به سلول‌ها این امکان را می‌دهد تا سلول‌ها از گلوکز به‌عنوان انرژی استفاده کنند و این اتفاق قند خون را پایین می‌آورد.

پُرکاری تیروئید، متابولیسم را افزایش می‌دهد و این باعث می‌شود انسولین سریع‌تر از حد معمول از بدن حذف شود و در نتیجه قند خون بالا رفته و ریسک دیابت نوع دوم نیز بیشتر می‌شود. بیماران دیابتی که نیاز به تزریق انسولین دارند نیز ممکن است به دوزهای بالاتری از انسولین نیاز پیدا کنند.

از سویی دیگر، کم‌کاری تیروئید، متابولیسم را کاهش می‌دهد و وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، انسولین بیشتر از حد معمول در بدن می‌ماند و باعث افت قند خون می‌شود. در افرادی که داروهای دیابت مصرف می‌کنند، افت قند خون می‌تواند گاهی بسیار شدید شده و منجر به سرگیجه و عدم تعادل و افت هشیاری شود.

دیگر ارتباط‌ها میان دیابت و بیماری تیروئید
علاوه بر مشکل در متابولیسم گلوکز و تولید انسولین، ارتباط‌های دیگری نیز میان بیماری تیروئید و دیابت وجود دارد.

بیماری‌های خودایمنی
دیابت نوع اول یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکنندهٔ انسولین حمله می‌کند. انواع خاصی از بیماری‌های تیروئید به نام هاشیموتو و بیماری گریوز نیز خودایمنی هستند. تیروئیدیت هاشیموتو، شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید در بسیاری از کشورهاست. مطالعات نشان می‌دهند بیشتر افرادی که دیابت نوع اول دارند در نهایت به بیماری هاشیموتو مبتلا می‌شوند.

از طرفی دیگر، بیماری گریوز باعث پُرکاری تیروئید می‌شود. تقریباً ده درصد افرادی که دیابت نوع اول دارند به بیماری گریوز دچار می‌شوند.

محور هیپوتالامیک - هیپوفیز آدرنال
هورمون‌های تیروئید و انسولین هر دو تحت‌تأثیر سه ارگان هستند که با هم کار می‌کنند: هیپوتالاموس مغز، غده هیپوفیز و غدد آدرنال. این سیستم تحت عنوان محور هیپوتالامیک - هیپوفیز آدرنال (HPA axis) سیگنال‌هایی بین خود ردوبدل می‌کنند تا با هم واکنش بدن نسبت به استرس را کنترل نمایند. آنها این کار را با تنظیم سطح هورمون کورتیزول انجام می‌دهند.

اگر در هر یک از این سه ارگان این سیستم مشکلی رخ بدهد، بر میزان تولید کورتیزول اثر خواهد گذاشت. کورتیزول بالا می‌تواند منجر به بالارفتن قند خون و کاهش هورمون تیروئید شود. پایین بودن سطح کورتیزول نیز می‌تواند موجب افت قند خون و افزایش هورمون تیروئید شود.

پیشگیری و مدیریت
اگر بیماری تیروئید یا دیابت برایتان تشخیص داده شده، رسیدن به وزن سالم و حفظ آن یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید برای پیشگیری از ابتلا به آن عارضهٔ دیگر انجام دهید. کنترل قند خون یا هورمون‌های تیروئید نیز یک راه مؤثر دیگر است.

اگر مقاومت به انسولین دارید یعنی بدنتان آن‌گونه که باید به انسولین پاسخ نمی‌دهد، بیماری تیروئید می‌تواند کنترل سطح قند خون را دشوارتر نماید. با مدیریت مقاومت به انسولین با کمک دارو، رژیم غذایی و ورزش می‌توانید از ابتلا به دیابت و عوارض بیماری تیروئید پیشگیری کنید.

با کنترل پرکاری تیروئید با دارو، رژیم غذایی و ورزش می‌توانید ریسک ابتلا به دیابت نوع دوم را نیز کاهش دهید.

خلاصه
دیابت و بیماری تیروئید دو بیماری کاملاً مرتبط با هم هستند. اگر پرکاری تیروئید داشته باشید، سطح انسولینتان می‌تواند افت کند و قند خونتان بالا رود و ریسک دیابت را افزایش دهد. اگر کم‌کاری تیروئید داشته باشید، عکس این اتفاق می‌افتد و منجر به افت قند خون می‌شود.

از سویی دیگر، دیابت نوع اول می‌تواند ریسک تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری گریوز را افزایش دهد. ضمناً هرگونه مشکلی در سیستم هیپوتالامیک - هیپوفیز آدرنال نیز می‌تواند اثر منفی بر سطح انسولین و هورمون‌های تیروئید بگذارد. اگر دچار دیابت یا بیماری تیروئید هستید، مدیریت درست عارضه‌‌تان و حفظ وزن سالم می‌تواند احتمال ابتلا به عارضهٔ دیگر را کاهش دهد.

یک توصیه
به دلیل اینکه افرادی که دیابت نوع اول دارند بسیار در معرض مشکلات تیروئید هستند، انجمن دیابت آمریکا توصیه کرده است هرکسی که دیابت نوع اول دارد، به‌محض تشخیص این عارضه، از جهت کم‌کاری تیروئید نیز چکاپ شود و حتی اگر نتایج نرمال بودند بازهم لازم است دست‌کم هر دو سال یک‌بار، این چکاپ تکرار شود.