راهکارهای ویژه برای گذر از خشکسالی کشور
افزایش میزان جمعیت و در مقابل کاهش میزان منابع آب تجدید پذیر در افق ۱۴۲۰ نشان می‌دهد که سرانه آب دردسترس به کمتر از ۱۰۰۰ متر مکعب خواهد رسید و کشور را با بحران آب مواجه خواهد کرد بنابراین لزوم حفاظت از این منابع برای تداوم توسعه کشور حیاتی است و بدون شک هرگونه اقدامی در این خصوص به دلیل در هم تنیدگی مسائل اقتصادی و معیشتی وابسته به آب چالش‌های زیادی را به دنبال خواهد داشت.
مهندس مصطفی فدایی فرد - پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست و مدیر سابق طرح جامع آب کشور - درباره علل بروز بحران آبی در کشور خاطرنشان می‌کند: کشور ما به لحاظ اقلیمی شرایط خوبی ندارد و دچار ناپایداری اقلیمی است اما از نظر من مشکل فراتر از اینهاست.
وی از خشکسالی فعلی در کشور تحت عنوان «خشکسالی انسان محور» یاد می‌کند و می‌گوید: تنها بخش کمی از خشکسالی فعلی کشورمان بر اثر مسائل اقلیمی و تغییر الگوهای بارشی است و بخش بزرگی از آن بر اثر اقدامات نابخردانه انسانی و سوء مدیریت‌ها اتفاق افتاده است.
ماحصل تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی بحران آب است
این پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست تصریح می‌کند: پیش بینی‌ها حاکی از این است که سال بسیار سختی پیش روی ما قرار دارد. وضعیت بارندگی در سال جاری افتضاح و نامناسب بوده است و باید با مدیریت درست منابع آب از این بحران بزرگ عبور کنیم.
فدایی فرد با اشاره به اینکه تغییرات اقلیمی همه دنیا از جمله کشور ما را تحت تأثیر قرار داده اضافه می‌کند: مطالعات و آمارها نشان می‌دهد که بارش‌های ما از نظر کمی و الگویی ۱۰ تا ۱۵ کاهش و تغییر پیدا کرده و در حوزه روان آب (منابع آب سطحی) نیز حدود ۴۰ درصد کاهش داشتیم.
کشاورزی ایران باید به محصولات پرآب‌بر «نه» بگوید
مدیریت مصرف آب با اولویت تامین آب شرب، پرهیز از کشت محصولات پرآب‌بر به‌خصوص در حوضه‌های آبریزی که با کاهش شدید حجم ذخایر آب مواجه شده‌اند، اتخاذ تدابیر لازم برای سازگاری با اقلیم در راستای سند سازگاری با اقلیم، آگاهی‌رسانی و توجه مردم به کم‌آبی از طریق رسانه‌های جمعی و رسانه‌های فعال در زمینه آب و محیط زیست، تامین منابع مالی برای جبران خسارت ناشی از خشکسالی، مشارکت مردمی در مدیریت آب و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی مرتبط با صنعت آب از راهکارهایی است که می‌تواند به حل تدریجی معضل کم‌آبی کمک کند.
وی توسعه بی‌رویه کشاورزی را مصداق بارز سوء مدیریت در حوزه منابع آبی می‌داند و می‌افزاید: ما برخلاف طرح آمایش سرزمین عمل کردیم و به بهانه امنیت غذایی و بدون توجه به وضعیت منابع آب و خاک، کشاورزی را بی رویه توسعه دادیم اما هم اکنون امنیت غذایی مطلوبی نیز نداریم.
مدیر سابق طرح جامع آب کشور تصریح می‌کند: اگرچه ما در برخی محصولات مجبور به خودکفایی هستیم و شرکت‌های دانش بنیان هم کمک می‌کنند تا کشاورزی مدرنی داشته باشیم و از هدررفت محصولات کشاورزی جلوگیری کنیم اما صادرات بسیاری از محصولات آب بر هیچ توجیهی ندارد.
وی با بیان اینکه سالانه ۳۵ میلیون تن محصول کشاورزی از چرخه مصرف خارج می‌شود، می‌گوید: متأسفانه راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی ۴۰ درصد است و این یعنی ۶۰ درصد آب عملاً از دست می‌رود.
در سال‌های گذشته ۹۰۰ هزار چاهی که نیمی از آنها غیرمجازند، در کشور زده شد و انگل‌وار خون منابع آبی ما را مکید، به همراه مصرف بی رویه، بهره برداری غیراصولی و کاشت محصولات کشاورزی آب‌بر سبب شد تا خسارتی عظیم - که در طول تاریخ چندهزارساله کشور ما بی‌سابقه است - اتفاق بیفتد.
نجات آب کشور و زندگی مردم با درنظر گرفتن معیشت‌های جایگزین
وی به اهمیت و ضرورت تعریف معیشت جایگزین برای کشاورزان اشاره و اظهارمی‌کند: همه دولت‌های بعد از انقلاب فقط بر توسعه سدسازی و کشاورزی و اشتغال آب محور تمرکز کردند درصورتی که این رویکرد با توجه به ظرفیت‌های بزرگ کشورمان از جمله در حوزه گردشگری، کاملاً نادرست است.
فدایی فرد که در یک برنامه رادیویی صحبت می‌کرد، در پایان می‌گوید: با وجود اینکه چهار سال است که از ابلاغ الگوی کشت مصوب می‌گذرد اما این مصوبه به هیچ وجه رعایت نمی‌شود و دلیل آن نیز وضعیت بد اقتصادی است.
یکی از راه‌هایی که می‌توان به وسیله آن از مصرف بی رویه آب و آسیب به زندگی جوامع محلی نیز جلوگیری کرد، اجرای طرح‌های آبخیزداری است. آبخیزداری یعنی مدیریت پایدار و جامع حوزه آبخیز که به تناسب موقعیت انسانی، اجتماعی، جغرافیایی و طبیعی طراحی و اجرا می‌شود. آبخیزداری می‌تواند برای مردم تمام روستاها و شهرهای یک حوزه آبخیز امکان زندگی و معیشت را میسر کند و موثرترین راه برای حفظ امنیت غذایی و زیستی در کشور است.
