آزادشدن اموال بلوکه‌شده ایران واقعیت ندارد / این ادعا را مطرح می‌کنند که بازار ارز از کنترل خارج نشود
آن‌گونه که مطرح است تا زمان تعیین تکلیف احیای برجام و حل اختلافات باقی‌مانده خبری از دسترسی ایران به دارایی‌هایش در دیگر کشورها نیست. شاید به‌همین‌دلیل هفته گذشته شاهد موضع‌گیری تند کیهان علیه کره جنوبی و تهدید به بستن تنگه هرمز روی کشتی‌ها و نفتکش‌های این کشور بودیم. سخنانی که کار دست وزارت امور خارجه دولت رئیسی داد و به احضار سفیرش در سئول منجر شد. با این حال کیهان به تکرار مواضع خود ادامه داد.
در آن سوی داستان بازار ارز هم که هفته گذشته کانال 28 هزار تومانی را فتح کرده بود، واکنشی نسبت به ادعاهای داخلی درخصوص آزادسازی اموال بلوکه‌شده ایران از سوی وزارت امور خارجه و بانک مرکزی نشان نداد و کماکان سیر صعودی قیمت‌ها را طی کرد تا این هم گواهی باشد بر زیر سؤال رفتن این مهم.
قیه باشی کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل می گوید ساختار سیاسی کنونی و دولت فعلی کره جنوبی براساس یک نگاه نئورئالیستی کلاسیک در انطباق جدی با سیاست‌های ایالات متحده آمریکا قرار دارد. پس سئول سعی می‌کند خود را با هنجارهای دیپلماتیک مدنظر واشنگتن به‌خصوص در قبال ایران هماهنگ کند. بدیهی است که کره جنوبی بدون هماهنگی با ایالات متحده هیچ‌گونه اقدامی درخصوص آزادسازی اموال بلوکه‌شده ایران انجام نمی‌دهد.
قیه‌باشی در ادامه خاطرنشان کرد: اگرچه کره جنوبی به طور کامل در مسیر و ریل‌گذاری ایالات متحده آمریکا عمل می‌کند؛ اما در طرف دیگر همه تلاش‌های دیپلماتیک را برای آرام‌کردن جو متشنج تهران- سئول به کار خواهد بست؛ کمااینکه پیش‌تر هم با پرداخت بدهی‌های ایران به سازمان ملل و مسائلی از این دست توانست فضای کنونی را قدری مدیریت کند. با این حال به دلیل آنکه مذاکرات وین اکنون در یک توقف و حتی سکون و انسداد قرار گرفته و بیم شکست مذاکرات و احیای برجام نیز می‌رود و به تبع آن آمریکا هم در چنین شرایطی به دنبال دادن امتیاز به جمهوری اسلامی نیست، قطعا کره‌ای‌ها هم هیچ‌گونه امتیازی به ایران نخواهند داد و فقط سعی خواهند کرد با وعده‌های دیپلماتیک تهران را حداقل تا زمان تعیین تکلیف مذاکرات وین آرام کنند، بدون آنکه امتیازی به تهران داده شود.
این پژوهشگر پسادکترای آینده‌پژوهی دانشگاه تهران به تفاوت و تبعیض واکنش‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران درباره آزادسازی اموال بلوکه‌شده خود در کره جنوبی با کشورهایی نظیر چین، عراق، ژاپن و... پرداخت و در این زمینه اذعان کرد: به دلیل آنکه کره جنوبی در قیاس با دیگر کشورها به جدی‌ترین بازیگر حامی سیاست‌های کاخ سفید ضد تهران در منطقه شرق آسیا بدل شده است، شرایطی را رقم زده که شاهد نوعی تبعیض آشکار و عیان ذیل شدت تفاوت واکنش دیپلماتیک تهران با سئول در مقایسه با پکن و حتی توکیو باشیم. در کنار آن نباید سایه ایدئولوژی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را فراموش کرد.
به‌هرحال دیپلماسی ایران در ۴۳ سال گذشته عملا در مسیر نوعی ایدئولوژی خاص قرار گرفته است که با روی کار آمدن دولت سیزدهم شدت این ایدئولوژی و سنگینی آن بر دیپلماسی افزایش پیدا کرده است. از این رو قطعا شاهد انفعال تهران در برابر عدم پرداخت بدهی‌های کشوری چون عراق به مانند ادوار گذشته خواهیم بود، چنانکه ایران هیچ‌گاه نتوانست یا نخواست واکنش جدی به عدم پرداخت خسارات ناشی از جنگ هشت‌ساله از سوی عراق از خود نشان دهد. این در حالی است که بغداد تمام خسارات حمله و اشغال کویت را به این کشور پرداخت کرد. به دلیل همین عملا فرصت‌های گوناگونی در منطقه و جهان از ایران سلب شده است. با درنظرگرفتن این مهم که جمهوری اسلامی ایران کشورهایی مانند لبنان، سوریه، یمن، فلسطین و به‌خصوص عراق را جزء محور مقاومت در خاورمیانه و بازیگران فرامنطقه‌ای مانند روسیه، چین، ونزوئلا، کره شمالی و... را هم در زمره محور ایدئولوژیک ضدآمریکایی تعریف می‌کند، تعامل جدی با مسکو، پکن، بغداد و... دارد. کمااینکه اخیرا ادعاهایی مبنی بر تلاش بغداد برای پرداخت بخشی از بدهی‌ها به ایران مطرح شده است که به نظر می‌رسد با توجه به سایه سنگین آمریکا بر اقتصاد و مناسبات بانکی عراق این مهم بدون چراغ سبز ایالات متحده امکان وقوع ندارد.
این تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل آسیب‌شناسی جدی‌ای درخصوص عملکرد سیاست خارجی دولت سیزدهم در هشت ماه گذشته داشته و پیرو آن تصریح کرد که متأسفانه دستگاه سیاست خارجی دولت رئیسی نوعی تعجیل ناشی از نگاه ایدئولوژیک را در دیپلماسی به کار می‌برد تا جایی که با کوچک‌ترین اتفاق و موضع‌گیری سعی دارند یک واکنشی را با هدف موازنه‌سازی دیپلماتیک در برابر آمریکا مطرح کنند. در این بین واکنش‌های موازی برخی نهادها هم چالش مذکور را به‌مراتب پررنگ‌تر می‌کند. البته در آن سوی داستان این‌گونه به نظر می‌رسد که بخشی از این موضع‌گیری‌های عجولانه مقامات دستگاه سیاست خارجی دولت رئیسی برای مدیریت فضای داخلی باشد. برای مثال احتمالا دستگاه سیاست خارجی با اتخاذ موضع سریع در رابطه با آزادشدن اموال بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی که پیش‌تر ذیل تبادل با سیامک نمازی، محمدباقر نمازی و مراد طاهباز مطرح شده بود یا تلاش عراق برای پرداخت بخشی از بدهی‌های خود نوعی گفتاردرمانی برای کنترل بازار ارز را در دستور کار قرار داده باشند که این روزها مرتب سیر صعودی را طی می‌کند. این در حالی است که این واکنش‌های عجولانه دیپلماتیک در دیگر کشورها مانند آمریکا دیده نمی‌شود. برای مثال در تبادل انوشه آشوری و نازنین زاغری با بدهی ما تا زمانی که هواپیمای این دو نفر از خاک ایران خارج نشد و در فرودگاه عمان بر زمین ننشست، دولت بوریس جانسون از موضع‌گیری رسمی در این زمینه اجتناب کرد. در همین راستا نیز مقامات دولت آمریکا، هم درخصوص آزادشدن اموال بلوکه‌شده ایران، احتمال تبادل زندانیان دوتابعیتی، احیای برجام، توقف مذاکرات وین، سپاه و... هیچ‌گونه موضع‌گیری عجولانه‌ای نداشته و ندارند.
هر چه زمان را از دست بدهیم برجام شکننده‌تر خواهد شد
احسان کیانی، کارشناس ارشد مسائل آمریکا و تحلیلگر حوزه بین‌الملل در آغاز اشاره‌ای به تأثیر مذاکرات برجام بر روند گفت‌وگوها برای آزادسازی اموال و دارایی‌های بلوکه‌شده ایران داشت و دراین‌باره چنین بیان کرد: همواره در مذاکرات برجام همکاری‌های مقطعی درخصوص آزادشدن برخی از اموال بلوکه‌شده ایران در دستور کار قرار گرفته است تا یک فضای مثبت و تنفسی برای تهران در قبال سیاست فشار حداکثری آمریکا و تحریم‌های این کشور با هدف پیشبرد مذاکرات وین و احیای برجام شکل گیرد. ضمن اینکه دولت بایدن، هم به تهران و هم به دیگر اعضای ۱+۴ این پالس مثبت دیپلماتیک را داده است که کاخ سفید با تلاش برای آزادسازی بخشی از اموال بلوکه‌شده ایران به دنبال تغییر رویه و انعطاف در سیاست فشار حداکثری است. بااین‌حال نرمش ظاهری دولت بایدن درخصوص آزادسازی دارایی‌های ایران در صحنه عمل به خروجی ملموسی ختم نشده است و نهایتا شاهد نشان‌دادن چراغ سبزهایی از سوی واشنگتن مبنی بر دادن حواله‌هایی برای صادرات برخی کالاها و اقلام مورد نیاز ایران از سوی کشورهایی چون کره جنوبی، ژاپن، چین، روسیه و... هستیم که البته این کالاها و اقلام نباید مغایر با سیاست‌های فشار حداکثری، تحریم‌های آمریکا و خطوط قرمز وزارت خزانه‌داری باشد.
تحلیلگر ارشد مسائل آمریکا در ادامه خاطرنشان کرد که تفاوت و تضاد مواضع دو طرف تهران و واشنگتن درخصوص آزادسازی اموال بلوکه‌شده ایران تا اندازه‌ای به تشدید تعارض منافع این دو ذیل توقف مذاکرات وین به دلیل اختلاف بر سر خروج سپاه از لیست گروه‌های تروریستی و همچنین دیگر اختلافات باقی‌مانده درباره این مسئله بازمی‌گردد. بنابراین به هر اندازه این توقف به درازا بکشد، روی تلاش‌ها برای آزادسازی اموال بلوکه‌شده ایران هم آثار مخرب خود را دارد. به همین دلیل در شرایط کنونی که شاهد توقف بیش از 40 روزه مذاکرات وین هستیم و در عین حال نیز روزبه‌روز دامنه اختلافات بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا درخصوص احیای برجام بیشتر می‌شود، دولت بایدن اکنون به این نتیجه رسیده است که در فضای بن‌بست کنونی هیچ‌گونه امتیازی، ولو مقطعی و کوچک به تهران ندهد.
کیانی گریزی هم به تلاش‌ها و مواضع ایران داشت و درباره آن تصریح کرد که توقف مذاکرات وین و تداوم فضای بن‌بست کنونی برای احیای برجام نیز تهران را به این نتیجه رسانده است که حداقل تا تعیین تکلیف این مذاکرات نمی‌تواند به اموال بلوکه‌شده خود دست پیدا کند. ازهمین‌رو است که دولت سیزدهم به‌صراحت عنوان کرده است که باوجود مذاکرات و تلاش‌های دیپلماتیک برای آزادسازی بخشی از این اموال بلوکه‌شده در کشوری مانند کره جنوبی نهایتا این مذاکرات به مرحله نهایی و اجرائی نرسیده است. بدیهی است که تنها عامل و مانع بر سر آزادسازی اموال و دارایی‌های بلوکه‌شده ایران به احیای برجام بازمی‌گردد.
