خون کوسه‌های دریای مکران، رنگ سفره چینی‌ها
بزرگ‌ترین محموله گوشت و باله کوسه‌ماهی در چابهار کشف و ضبط شد. این خبر را داود میرشکار، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان اعلام کرده است. بنا به گفته این مقام مسئول محموله کشف‌شده شامل هشت هزار قطعه گوشت و متجاوز از این رقم باله کوسه‌ماهی است. این تعداد کوسه‌ماهی بنا به توضیحات مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان و سرهنگ خدارحم سارانی فرمانده سپاه چابهار، این حجم از گوشت و باله کوسه‌ماهی از دو انبار و سردخانه که برای قاچاق دپو شده بودند کشف‌شده است. آن‌گونه که سرهنگ خدارحم سارانی، فرمانده سپاه شهرستان به صداوسیما گفته: قاچاقچیان قصد خروج این محموله را به خارج از کشور‌های آسیایی به‌خصوص چین و اندونزی را داشتند. طبق برآورد‌ها این رقم معادل ۱۲۰ تن گوشت کوسه و دو تن باله کوسه‌ماهی است. محموله گوشت این گونه جانوری ارزشمند، اولین بار نیست که در ایران کشف می‌شود. آن‌ها نقش مهمی در زنجیره هرم غذایی دریا دارند و به قول مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان وقتی به سلامت دریا‌ها کمک می‌کنند ضامن سلامت انسان‌ها هم هستند. ازاین‌روست که در کانون توجه دوستداران محیط‌زیست و سازمان‌های بین‌المللی قرار گرفته‌اند.
تقاضای کشور‌های جنوب شرقی آسیا
اما تقاضا از سوی کشور‌های جنوب شرقی آسیا مثل چین و هنگ‌کنگ برای باله و دم این گونه جانوری بسیار زیاد است تا جایی که برای تهیه آن‌ها حاضرند بهای بالایی بپردازند؛ به همین خاطر به نظر می‌رسد انبار‌هایی که میرشکار، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان از کشف آن‌ها خبر داده است تنها سردخانه‌های قاچاق کوسه‌های در حال انقراض نباشند. کما اینکه پیش‌ازاین نیز چنین محموله‌هایی کشف و ضبط‌شده بود.
همین هفته گذشته بود که رئیس‌کل دادگستری استان هرمزگان از توقیف یک فروند لنج حامل محموله بزرگ باله کوسه‌ماهی قاچاق و دستگیری شش نفر در این رابطه خبر داد. مجتبی قهرمانی رئیس‌کل دادگستری هرمزگان اعلام کرده که در جریان بازرسی از شناور قاچاقچیان، تعداد دو هزار و ۵۳۵ عدد «باله کوسه‌ماهی» کشف و ضبط‌شده است. گزارش مرکز جهانی حفاظت از کوسه‌ها حکایت از آن دارد که این گونه جانوری به خاطر داشتن باله‌های مخصوص برای آشپزی و استفاده از نوعی سوپ صید می‌شود. بر اساس برخی گزارش‌های غیررسمی قیمت خرده‌فروشی هر کیلوگرم باله کوسه در کشور‌های عربی حدوداً ۴۰۰ دلار به فروش می‌رسد. این باعث شده، قاچاقچیان با تضمین خرید کوسه‌ماهی‌ها از صیادان آن‌ها را راهی دریا کنند.
نگرانی جهانی درباره کوسه‌ها
مطالعات انجام‌شده در جهان حکایت از آن دارد که سالانه حدود ۱۰۰میلیون کوسه در گوشه و کنار جهان شکار می‌شود. همچنین گفته می‌شود که به دلیل صید بی‌رویه جمیعت کوسه‌ها در اقیانوس‌ها در ۵۰ سال گذشته ۷۰ درصد کاهش داشته است. به‌عبارت‌دیگر از هر ۱۰کوسه‌ای که در دهه ۱۹۷۰ در آزاد وجود داشت، حالا فقط سه حیوان باقی مانده است. این آمار و ارقام نگرانی‌های جهانی درباره وضعیت این گونه جانوری را در پی داشته است. ازاین‌رو این موجودات در خطر انقراض در فهرست قرمز یعنی گونه‌های آسیب‌پذیر IUCN (اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست) قرار گرفته‌اند. در سال ۲۰۱۵ هتل‌های زنجیره‌ای هیلتون در سراسر جهان به استفاده از باله کوسه در منوی غذایی ۹۶شعبه تحت مالکیت و مدیریت خود در آسیا و اقیانوس آرام پایان دادند.
ممنوعیت جهانی فروش گوشت و باله کوسه ماهی‌ها
بر اساس قوانین بین‌المللی شکار کوسه‌ها بدون داشتن مجوز، غیرقانونی بوده و پیگرد داشته و همچنین فروش گوشت و باله‌های این جانور نیز ممنوع اعلام‌شده است. این قانون که سه سال پیش در جلسه کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های درخطر انقراض (CITES) در تایلند مورد موافقت کشور‌های مختلف قرار گرفت، در تمامی کشور‌ها ابلاغ‌شده و اجرای آن الزامی است.
صندوق بین‌المللی رفاه حیوانات (IFAW) پیش‌ازاین داده‌های گمرکی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۰ از سه مرکز خرید بزرگ آسیایی را تجزیه‌وتحلیل کرده و اعلام کرده بود که اسپانیا از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۰ بزرگ‌ترین منبع واردات باله کوسه به هنگ‌کنگ، سنگاپور و تایوان بود. این گزارش حاکی از آن است که بیش از ۵۰ درصد تجارت باله کوسه در جهان در هنگ‌کنگ، سنگاپور و تایوان رخ می‌دهد. البته در این گزارش همچنین گفته‌شده که چین تأمین‌کننده اصلی باله‌های کوسه است، اما در این مطالعه در نظر گرفته نشده است.
فقط ۳۰ میلیون تومان جریمه؟
در ایران هم بر اساس ماده ۱۰ «قانون شکار و صید» صید و خریدوفروش انواع مختلف کوسه‌ماهی‌ها بدون کسب پروانه و مجوز از سازمان حفاظت محیط‌زیست ممنوع است. اما به خاطر در حال انقراض بودن این گونه جانوری صید کوسه‌ماهی در تمام ماه‌های سال ممنوع اعلام می‌شود. متخلفین از این قانون علاوه بر اعمال جرائم کیفری، مشمول پرداخت جرائم ضرر و زیان زیست‌محیطی می‌شوند.، اما جریمه ضرر برای هر قطعه کوسه فقط ۳۰ میلیون تومان است؛ رقمی بسیاری اندک که با سود‌های هنگفت قاچاقچیان قابل‌مقایسه نیست. به‌ویژه در شرایطی که قیمت دلار در این سال‌ها افزایش پیداکرده و صحبت از فروش هر کیلوگرم باله این جانور به قیمت ۴۰۰ دلار می‌شود!
