توافق هسته‌ای به پایان رسید؟

شبکه خبری العربیه عربستان در خبری که به نقل از لیندسی گراهام سناتور جمهوریخواه آمریکا منتشر کرد، مدعی شد که توافق هسته‌ای به پایان رسیده است.

در همین حال خبرگزاری دولت (ایرنا) به نقل از منابع مطلع ایرانی و غیرایرانی درگیر در مذاکرات در این خصوص نوشت که همگی به اتفاق این خبر را رد و تکذیب کردند.

یک منبع مطلع ایرانی در این خصوص گفت: گفتگو‌ها برای رسیدن به توافق همچنان در جریان هست و هرگونه قضاوت زودهنگام یا خام بوده یا مغرضانه و نشان دهنده امیال درونی برخی از اظهار نظر کنندگان است.

وی افزود: رسیدن به توافق نیازمند اتخاذ رویکرد واقع بینانه و تصمیم سیاسی در واشنگتن است. اما آنچه مسلم است این که مذاکرات همچنان در جریان است و ایراد و انتشار چنین اظهاراتی توسط دشمنان توافق و گفت وگوها، چندان جای تعجب ندارد.

دور غلطان احیای برجام را از دست دادیم

یک تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی نیز گفت: امروز احیای برجام جذابیت خود را برای آمریکا، روسیه، چین و ایران از دست داده است. آمریکا با توجه به انتخابات نوامبر نیازی ندارد تا با کارت خروج سپاه پاسداران از لیست سیاه برای خود هزینه‌تراشی کند. چین به دلیل آنکه انرژی خود را به قیمت ارزان خریداری می‌کند و روسیه هم با توجه به آنکه انرژی خود را با قیمت بالا به فروش می‌رساند برجام برایشان محبوبیتی ندارد.

ساسان کریمی تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی در گفت‌وگو با ایلنا، در پاسخ به این سوال که ارزیابی شما از سخنان جدید رابرت مالی چیست و اینکه ایران فرصت را از دست داده است و در نبود روایت ایران بار دیگر روایت آمریکا در حال غالب شدن است، گفت: متاسفانه در ماه‌های اخیر، فعالیت ما در حوزه سیاست خارجی خیلی انفعالی شده است. سکوت‌های طولانی مدت چند ماهه و انجام مذاکرات سرد و گرم باعث تعلل و درنگ شد. فکر کردیم با این درنگ دست بالا را در مذاکرات خواهیم داشت، اما این تاخیر به مذاکرات ضربه زده و تیم‌های مذاکره‌کننده عقب‌نشینی کردند. واقعیت این است که در پاییز ۱۴۰۰ یک امضا تا پایان برجام باقی نمانده بود اما ماجرا پیچیده شد.

وی افزود: زمانی که به اواخر سال ۱۴۰۰ رسیدیم، بعد از درنگ روسیه و حمله به اوکراین، در سیاست‌گذاری ایران تغییراتی ایجاد شد و برخی تحلیل‌ها این بود که به وسیله افزایش قیمت حامل‌های انرژی در جهان نفت ما به فروش خواهد رسید. روسیه به تحریم‌های علیه ما توجه نخواهد کرد. دومین مسئله آن بود که غرب از برخورد شدید با ایران در اثر طولانی شدن فرآیند برجام خودداری کرده و در ماجرای جنگ روسیه با اوکراین تلاش خواهد کرد که ایران را بیش از پیش به سمت روسیه هل ندهد. در نتیجه احتمالا پرونده ایران به شورای امنیت نخواهد رفت. فارغ از حمایت یا عدم حمایت سیاسی روسیه و چین، برگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران نیازی به رای این دو کشور ندارد.

کریمی تصریح کرد: این دو نکته باعث شد تا ایران ریتم مذاکره را آهسته و سپس آن را متوقف کند. من نام این روند احیای برجام را «پیروزی کوچک، مقدمه شکست بزرگ» گذاشتم. ما دور غلطان احیای برجام را از دست دادیم. یعنی گشایشی که ایجاد می‌شد تا فرصتی که برای ایجاد سرمایه‌گذاری و فروش نفت در جهان فراهم شود را از دست دادیم و از طرفی امکان فروش ۸۰۰ هزار بشکه نفت را پیدا کردیم. صحبت‌های اخیر رابرت مالی درباره دور شدن از مذاکرات اصلا شگفت‌آور نیست. چند وقت پیش آمریکا به اسرائیل گفت ما سپاه پاسداران را از لیست سیاه بیرون نخواهیم آورد. در ادامه گمانه‌زنی‌هایی وجود داشت و راه‌حل‌های میانه‌ای برای حل این مشکل پیشنهاد شد اما دموکراسی راه‌حل‌هایی را برای حداکثرسازی سود پیشنهاد می‌کند. نکته‌ای که وجود دارد این است که امروز احیای برجام جذابیت خود را برای آمریکا، روسیه، چین و ایران از دست داده است. بایدن می‌خواست از طریق امضای برجام به عنوان دستاوردی در کارنامه کاری خود استفاده کند. به دلیل جنگی که در اوکراین درگرفته است، همگرایی بین غرب اروپا و آمریکا وجود دارد و آمریکا با توجه به انتخابات نوامبر نیازی ندارد تا با کارت خروج سپاه از لیست سیاه برای خود هزینه‌تراشی کند. چین به دلیل آنکه انرژی خود را به قیمت ارزان خریداری می‌کند و روسیه هم با توجه به آنکه انرژی خود را با قیمت بالا به فروش می‌رساند برجام برایشان دیگر محبوبیتی ندارد.

کریمی درباره آنکه واکنش ایران نسبت به این صحبت‌ها چه خواهد بود، گفت: واکنش ایران از جنس استحکام خواهد بود که همچنان بر سر موضعمان هستیم. به نظر می‌رسد که در حال حاضر نرمش هم نمی‌تواند تاثیری در بهبود وضعیت برجام داشته باشد. عقب‌نشینی در مذاکرات موجب می‌شود که از همان پیشنهادات و امتیازاتی که داده می‌شد صرف‌نظر کند.

رابرت مالی نماینده ارشد امریکا در امور ایران در مجلس سنا آمریکا اعلام کرد که تلاش برای احیای برجام به مشکل برخورده است و راه حل کاهش محدود تحریم‌ها می‌تواند این توافق را زنده کرده و زمینه را برای توافق گسترده فراهم کند.

وی همچنین در این سخنرانی گفت: مذاکره شتاب خود را از دست داه، ما توافقی با ایران نداریم و در بهترین حالت، چشم انداز رسیدن به توافق بسیار ضعیف است. اگر توافقی با ایران به دست نیاید، واشنگتن آماده است تا تحریم‌ها را علیه ایران بیشتر کرده و تشدید کند. تمام گزینه‌ها روی میز است اما حمله نظامی به برنامه هسته‌ای ایران تنها روند پیشرفت آن را کند خواهد کرد و برنامه آنان متوقف نخواهد شد.