چشم‌انداز مبهم برجام
طی هفته جاری، روزنامه آمریکایی پالیتیکو به نقل از یک مقام ارشد غربی مدعی شد که جو بایدن تصمیم خود را برای حفظ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست سیاه تروریسم وزارت امور خارجه این کشور نهایی کرده است -تصمیمی که به وضوح تلاش‌های بین المللی برای بازگرداندن توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران را پیچیده‌تر می‌کند.
ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» وزارت امور خارجه قرار داد. این برچسب گذاری بخشی از کمپین «فشار حداکثری» رئیس جمهور وقت دونالد ترامپ بود که پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته ای، بر ایران تحمیل کرد.
در آخرین دور مذاکرات احیای برجام، مقامات ایرانی تعهد دوباره خود به توافق هسته‌ای را منوط به خروج سپاه از لیست مذکور کرده بود. با این حال ایالات متحده اعلام کرده که این موضوعی غیرمرتبط با مسئله هسته‌ای است و در صورتی حاضر به مذاکره در این زمینه است که ایران آماده گفتگو در مورد مسائل فرابرجامی باشد.
فشار مضاعف بر دولت بایدن
به نظر می‌رسد بایدن چنین تصمیمی را تحت فشار‌های داخلی بالاخص از جانب کنگره آمریکا گرفته باشد. در هفته‌های اخیر انتقاد‌ها نسبت به بایدن در این زمینه به شدت افزایش یافته بود. ماه گذشته اکثریت سناتور‌های آمریکایی از دو حزب از قطعنامه‌ای حمایت کردند که با لغو تحریم‌ها علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مخالفت و اعلام کرد که هرگونه توافق هسته‌ای با تهران باید با فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نیز مقابله کند.
ساعاتی پس از انتشار گزارش پالیتیکو هم نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل اعلام کرده از تصمیم دولت ایالت متحده برای حفظ سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی آمریکا استقبال می‌کند. اسرائیل یکی از مهمترین مخالفان احیای توافق هسته‌ای و خروج از سپاه از لیست مذکور است. بنت در یک پیام توئیتری با تقدیر از جو بایدن برای این تصمیم او را «دوست واقعی اسرائیل» خواند و آن را اقدامی «درست و قابل دفاع» توصیف کرد.
چشم انداز ضعیف توافق
به فاصله کمتر از یک روز پس از اعلام تصمیم بایدن، رابرت مالی، نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران و رئیس تیم مذاکره کننده این کشور در گفتگو‌های غیرمستقیم هسته‌ای با ایران، با حضور در جلسه استماع سنا، به پرسش‌های سناتور‌های آمریکایی پاسخ داد. مالی در این جلسه با تاکید بر این که تا این لحظه امکان حصول توافق میسر نشده، اعتراف کرد که در شرایط کنونی چشم انداز دستیابی به آن در بهترین حالت بسیار ضعیف است.
او همچنین تاکید کرد در صورت گرفتن هر تصمیمی در مورد برجام، اروپا در کنار ایالات متحده آمریکا خواهد بود. با این وجود او گفت که اروپا حاضر نیست فشار بیشتری به ایران وارد شود و در ادامه عنوان کرد که هنوز همه گزینه‌ها روی میز هستند.
توافق همیشه روی میز نخواهد ماند!
در شرایطی که اختلاف میان ایران و آمریکا، چشم انداز احیای توافق را بیش از پیش تیره کرده، به نظر می‌رسد ناظران بین المللی و دیگر کشور‌های عضو توافق هسته‌ای ضمن ابراز نارضایتی از وضعیت موجود، خواستار تعیین تکلیف در این زمینه شده اند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه در همایش جهانی اقتصاد در داووس از یک وضعیت دشوار در مذاکرات آژانس با جمهوری اسلامی ایران خبر داد. به گفته گروسی، مذاکرات همه‌جانبه آژانس با ایران با توقف‌ها و موانع توأم بوده است و تا زمانی که آژانس پاسخی رضایت‌بخش در مورد منشاء ذرات اورانیوم از سوی ایران دریافت نکند، دشوار بتوان تصور کرد که احیای توافق ۲۰۱۵ موسوم به برجام بتواند تحقق یابد.
از سوی دیگر، استفنی القاق رئیس هیات انگلیس در مذاکرات وین بر اهمیت جمع‌بندی سریع‌تر گفتگو‌ها تاکید کرد و در توئیتر نوشت پیش‌نویس توافقی که مارس گذشته در وین حاصل شد «اکنون می‌تواند امضاء شود». این دیپلمات ارشد انگلیسی ادعا کرد که این توافق، هنگامی که ایران به توسعه فناوری‌های هسته‌ای خود ادامه می‌دهد، «نمی‌تواند برای همیشه روی میز بماند».
دوربرگردان داووس؟
در حالی که به نظر می‌رسد اختلاف جدی میان ایران و آمریکا بر سر مسئله سپاه و مواضع اخیر بایدن در حال کوبیدن آخرین میخ‌ها بر تابوت برجام باشد، با این وجود همچنان این امکان وجود دارد که تلاش‌های دیپلماتیک و اتخاذ نرمش از دو طرف گره این مشکل را در لحظات آخر بگشاید.
در شرایطی که هفته گذشته امیر قطر و نماینده اتحادیه اروپا به قصد پیدا کردن یک راه حل میانه در این زمینه به ایران سفر کرده بودند، المانیتور در روز‌های اخیر مدعی شده تهران به مورا پیشنهاد جدیدی را ارائه کرده است که در آن موضوع سپاه محوریت ندارد، بلکه مسائل دیگر با اولویت بیشتر مطرح شده است. لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال هم این خبر را تائید کرده، اما مدعی شده که این پیشنهاد هم قادر به شکست بن بست مذاکرات نخواهد شد.
در این شرایط سخنان شب گذشته حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در گفتگو با فرید زکریا در اجلاس داووس شاید از این ماجرا گره گشایی کند. او علی رغم این که درخواست خروج سپاه از لیست مذکور را به عنوانی درخواستی فرابرجامی رد کرد و آن را مسئله‌ای حیاتی خواند، با این حال گفت: «اگر بخواهم صادقانه بگویم چه چیزی باعث مکث در مذاکرات شده درخواست‌های و مطالبات اقتصادی ما در مسیر تجارت جهانی است و نباید مسئله را به یک موضوع تقلیل داد. در واقع موضوع قراردادن سپاه در لیست تروریستی آمریکا یک مسئله فرعی است که از طرف لابی اسرائیلی بزرگ‌نمایی شده است. اولویت برای ما منافع ملت ایران است».
منبع: قرن نو
