کودکان‌کار شیک‌پوش!

روزها می گذرند و من تاب ندارم برای بغل کردنت، هم دوست دارم ساعت ها، روزها و ماه ها زود بگذرند و بیای تو بغلم، هم میگم نه بذار آرام بگذرند تا حس این روزها و لحظه لحظه شو به خاطر بسپرم چون این لحظات قشنگ ترین لحظه های زندگیمه جگرگوشه، دوست دارم تک تک لحظه های با تو بودن رو ثبت کنم، حتی ثانیه هاشو "توت فرنگی" شیرینم!

اینها پست های زنی است که فصل مادرانگی‌اش آغاز شده و لایف استایل جدیدی را به نمایش می‌گذارد و دوست دارد فرزندش را هم از همان نوزادی با این شیوه زندگی وفق دهد و بار بیاورد.

پیجش پر است از عکس های خانوادگی قشنگ، جذاب و تو دل برو و توت فرنگی اش که سنجاق سینه زیبایش توصیف می کند و مخاطبانی که مدام قربان صدقه خودش و توت فرنگیش می روند... تمام مراحل بارداری تا زایمان و بزرگ شدن شیرپسرش را به تصویر کشیده برای اینکه به یادگار بماند، غافل از اینکه نمی داند چه ضربه بزرگ و جبران ناپذیری به جگرگوشه اش وارد خواهد کرد ...

چند نفر در حال سنگ پرت کردن به گنجشکی بودند و از این کار لذت می بردند، رهگذری گفت «چرا اینکار را می کنید؟» آنها پاسخ دادند «ما فقط شوخی می کنیم و می خندیم». گفت «بله می خندید اما گنجشک ها جدی جدی زخمی می شوند و می میرند»، این شرح حال افرادی است که خواسته یا ناخواسته برای تفریح، جلب توجه، درآمدزایی یا هر چیزی که بتوان اسمش را گذاشت، فرزندشان را ابزار کرده اند.

تصور همه از کار کودکان تنها کودکان ژولیده ای است که یا سرچهارراه ها می ایستند و گل و بادکنک می فروشند و شیشه های ماشین ها را دستمال می کشند یا با دوره گردی و التماس به این و آن آدامس می فروشند... اما باید بگویم دسته دیگری از کودکان کار به جرگه این افراد اضافه شده که شاید ظاهر شیک و برازنده ای داشته باشند اما در واقع ابزاری بیش در فضایی مجازی نیستند، ابزاری که شاید روزی تاریخ مصرفشان منقضی شود و دیگر به کار نیایند و همین امر شروعی برای پایانشان باشد...

کودکانی که عزت نفس خود را وابسته به تأیید دیگران کرده‌اند

یک دکترای تخصصی روانشناسی در این باره به خبرنگار ایسنا گفت: کودکان کار فضای مجازی وجود و عزت نفس خود را وابسته به تأیید دیگران کرده اند که بزرگترین آسیب به کودک است و با افزایش سن وقتی آن توجه را در نقش کودک جذاب و ملوس نمی گیرند، اعتماد به نفسشان کاهش می یابد.

دکتر محمد ترکمان در گفت‌وگو با ایسنا، درباره کودکان کار فضای مجازی اظهار کرد: در سال‌های اخیر با افزایش ابزارهای جدید ارتباطی و گسترش شبکه های مجازی بسیاری از افراد برای برقراری ارتباط با دوستان و محیط پیرامون خود تلاش می کنند با انتشار تصاویر، ویدئوها، دلنوشته ها و متن های ساده احساسات، نیازها و خواسته های خود را بیان کنند، از این طریق علاوه بر تخلیه هیجانی، احساس حمایت و توجه اجتماعی را دریافت می کنند، این قسمت و جنبه موضوع کارکرد مثبت دارد و نوعی ارتباط است که برای حیات خود به آن نیاز داریم و به رشد و خودشکوفایی می رسیم چراکه ارتباطات فضای مجازی هم نوعی ارتباط محسوب می شود.

وی خاطرنشان کرد: با گسترش این ابزارها و تکنولوژی های جدید شاهد نوعی تجارت هستیم که بسیاری از طریق انتشار ویدئوها یا کلیپ های طنز و یا محتواهای مختلف تلاش می کنند مخاطبان زیادی را جذب کرده و در ادامه با گرفتن تبلیغ بتوانند درآمدهایی کسب کنند، این قسمت نیز بخش طبیعی از فرآیند رشد شبکه های مجازی بوده و در تمام دنیا دائر است و می تواند جزء کارکردهای سالم باشد اما در این بین برخی خانواده ها به ویژه مادران از کودکان برای جذب مخاطب، تبلیغات و درآمدزایی استفاده می کنند.

وی یادآور شد: در گذشته های نه چندان دور وقتی ما تعریف کودک کار را می شنیدیم کودکی را تصور می کردیم که بر خلاف میل باطنی خود و شرایط سخت اقتصادی و خانوادگی مجبور می شد به کارهایی همچون دستفروشی تن دهد تا بتواند درآمدی برای امرار معاش خانواده داشته باشد.

این مشاور کودک و نوجوان اضافه کرد: تمام مجامع حقوقی و علمی این موضوع را محکوم می کنند چراکه استفاده کودکان در قالب کودک کار، فرآیند رشد طبیعی کودک را مختل و حقوق طبیعی مانند تحصیل، آزادی و تفریح او را سلب می کند علاوه بر آن، آسیب های مختلفی به دنبال دارد، اینکه بیشتر در معرض سوءاستفاده جسمی، جنسی و غفلت روانی قرار می گیرد همچنین این کودکان به علت عدم آموزش مهارت ها ممکن است از جنبه روانشناختی نیز دچار کمبودهایی شوند.

وی اظهار کرد: در همین مقیاس کودکانی که در فضای مجازی مورد استفاده ابزاری والدین قرار می گیرند به عنوان کودک کار محسوب می شوند. بسیاری از انجمن های حقوق کودکان در دنیا طی سال های اخیر توجه رسانه ها را به این موضوع جلب کرده اند البته به صورت مدون، ساختارمند و طبقه بندی شده این موضوع به رسمیت شناخته نشده است.

ترکمان ادامه داد: با توجه به اینکه پدیده استفاده ابزاری از کودکان در شبکه های مجازی جدید است، هنوز قانون خاصی در هیچ کشوری برای این کودکان یا اعمال فشار به والدین برای پیشگیری از این کار تدوین نشده اما پیش بینی می شود در سال های آینده این اتفاق بیفتد چراکه پیامدهای این موضوع خیلی سریع خود را نشان داده است.

این روانشناس افزود: در موارد و گزارش هایی دیده ایم کودکانی که والدین از آنها برای تبلیغات و درآمدزایی استفاده کرده و یا تصاویر کودک را در حالت های مختلف منتشر کرده اند به صورت مستقیم و غیرمستقیم به فرزند خود آسیب زده اند. در واقع وقتی کودکان از طریق شبکه های مجازی دائماً تصاویرشان منتشر می شود بیشتر ممکن است توسط آزارگران و افرادی که به دنبال چنین فرصت هایی هستند، در معرض سوءاستفاده جنسی قرار گیرند، بسیاری از این طریق شکارهای خود را انتخاب می کنند و این یکی از آسیب هاست که شاید کمتر شایع باشد.

وی افزود: در موارد و گزارش هایی دیده ایم کودکانی که والدین از آنها برای تبلیغات و درآمدزایی استفاده کرده و یا تصاویر کودک را در حالت های مختلف منتشر کرده اند به صورت مستقیم و غیرمستقیم به فرزند خود آسیب زده اند. در واقع وقتی کودکان از طریق شبکه های مجازی دائماً تصاویرشان منتشر می شود بیشتر ممکن است توسط آزارگران و افرادی که به دنبال چنین فرصت هایی هستند، در معرض سوءاستفاده جنسی قرار گیرند، بسیاری از این طریق شکارهای خود را انتخاب می کنند و این یکی از آسیب هاست که شاید کمتر شایع باشد.

این روانشناس تصریح کرد: آسیب های دیگر شیوع بیشتری دارند به طوریکه کودک احساس می کند والد فقط او را در حالت های خوشایند و خنده آور دوست دارد و به مرور تصور می کند باید دائماً نقش بازی کند، شیرین بازی کند، از کلمات خاص استفاده کند تا والدین فیلم بگیرند و انتشار بدهند.

وی ادامه داد: در واقع این کودکان تصور می کنند می توانند حمایت دیگران را در نقش بازی کردن بگیرند و دچار توجه مشروط می شوند که فقط در این صورت محبوب هستند و با ولع زیادی اخبار و تصاویر خود را پیگیری می کنند، اینکه چند لایک خورده، کامنت دارد و دیگران در موردش چه می گویند و او در اکثر موارد به علت عدم توانایی تحلیل موضوعاتی چون دریافت کامنت نامناسب و لایک کمتر، دچار احساس ترس می شود.

ترکمان اضافه کرد: همچنین این کودکان تصور می کنند باید در این نقش قرار گیرند و تعریف متفاوتی از خود می کنند، همیشه دوست دارند زیبا باشند، لباس های شیک بپوشند و موهای خود را شانه کنند بنابراین از دوران و فضای کودکی فاصله می گیرند و دیگر یک کودک نیستند، یک بازیگر هستند یا فردی که از طریق نقش بازی کردن مورد توجه دیگران قرار می گیرند.

وی اعلام کرد: سال ها پژوهش و تجربه بالینی نشان داده استفاده ابزاری از کودکان به عنوان کودکان کار چقدر می تواند آسیب زا باشد، در واقع بیش از ۵۰ سال مطالعه ما را به این نتیجه رسانده و استفاده ابزاری از کودکان را محکوم می کنیم و وقتی با این پدیده جدید مقایسه می کنیم در کیفیت ماجرا تفاوتی نیست و والدینی که از کودکانشان استفاه ابزاری می کنند، در واقع کودک کار پرورش می دهند.

این روانشناس با تأکید بر اینکه با این کار کودکان دیگر حریم خصوصی ندارند و به عنوان اسباب بازی تاریخ انقضادار هستند، تصریح کرد: اتفاقی که در پی این موضوع می افتد این است که بسیاری از این کودکان تعریف نادرست و تک بُعدی از خود خواهند داشت، تعریفی که حاصل لایک ها، کامنت ها و بازخوردهای مجازی است. بسیاری از این کودکان فکر می کنند دوست داشته شدن مشروط به تعریف دیگران است و تلاش می کنند به هر نحوی تأیید دیگران را بگیرند، به والدینشان فشار می آورند، آرایش می کنند، لباس متفاوت می پوشند، حرکات عجیب از خود نشان می دهند تا توجه دیگران را جلب کنند.

وی ادامه داد: در حقیقت این کودکان وجود و عزت نفس خود را وابسته به تأیید دیگران کرده اند که بزرگترین آسیب به کودک است و با افزایش سن وقتی آن توجه را در نقش کودک جذاب و ملوس نمی گیرند، اعتماد به نفسشان کاهش می یابد بنابراین دست به رفتارهای جبرانی و آسیب زا می زنند و در برخی موارد خواستار عمل جراحی برای زیبا شدن حتی در سنین پایین می شوند به طوریکه در کلینیک های زیبایی کودکانی ۱۱-۱۳ ساله برای تزریق بوتاکس مراجعه می کنند برای اینکه آن توجه را دوباره بازیابند.

ترکمان در پایان یادآور شد: این کودکان چون احساس خودشیفتگی پیدا می کنند، با همسالانشان ارتباط نمی گیرند و خود را برتر می دانند و فکر می کنند نباید با دیگران بازی کنند، دنبال هم بدوند و بخندند و به عنوان فرد مشهور خود را محدود می کنند بنابراین جامعه هم آنها را محدود می کند و به این شکل کودکی نمی کنند و دیگر کودک نیستند.

کودکان کار هویت ندارند

در ادامه یک روانشناس دیگر درباره کودکان کار به خبرنگار ایسنا گفت: این کودکان هم به عنوان افرادی که در این جامعه زندگی می کنند، مستحق احترام هستند بنابراین در برخورد با چنین کودکانی باید ضمن حفظ آرامش، رفتار محترمانه با آنها را فراموش نکنیم چراکه این حق طبیعی هر فرد است.

مرضیه محبوبی مطرح کرد: کودکان حداقل تا قبل از دبستان نیاز به محیط امن و آرام دارند، اینکه در محیط گرم خانواده بوده و از حضور و جود پدر و مادر غنی و راضی باشند و تمام نیازهایشان به جا برآورده شود.

وی ادامه داد: کودک کار قطعاً نیازهایش برآورده نمی شود و با مسائل و مشکلاتی مواجه می شود به طوریکه توهین می شنود، زمان استراحت و تغذیه اش در خیابان است و برای برآورده کردن نیازش که حقش است کسی برایش انجام دهد، تلاش می کند و آسیبی که می بیند به سختی قابل جبران است.

محبوبی با اشاره به اینکه کودک کار هویت ندارند، خاطرنشان کرد: وقتی کودک بی هویت به شرایط مالی خوبی برسد، وابستگی اش به ابزار و وسایل و حتی اموالی که دارد آنقدر زیاد می شود که مدام دنبال این است که داشته هایش را زیاد کند بدون اینکه نیاز داشته باشد، انباشت مالی و کار یکی از ضروریات زندگیش می شود قبل از اینکه خود و خانواده اش، همسر یا فرزندانش در اولویت باشند.

وی با اشاره به اینکه فکر نمی کنم کسی که نیازهایش در بستر خانواده برآورده نشده باشد، بتواند نیاز خانواده اش را به موقع و به جا برآورده کند، مطرح کرد: ممکن است گروهی از این کودکان هم به جایی نرسند و همیشه در تنگنا و فقر باشند و در بدبختی زندگی کنند چراکه به آنها القا شده حتی اگر تلاش کنی کسی برای این تلاش، ارزش قائل نیست و درآمد حاصله جذب خانواده می شود.

این روانشناس اضافه کرد: این افراد بی هویت بوده، همیشه در فقر و بدبختی هستند، عزت نفسشان زیرسوال می رود، هیچ کس برایشان ارزش قائل نیست و وجودشان برای کسی ارزشمند نیست.

این روانشناس اضافه کرد: این افراد بی هویت بوده، همیشه در فقر و بدبختی هستند، عزت نفسشان زیرسوال می رود، هیچ کس برایشان ارزش قائل نیست و وجودشان برای کسی ارزشمند نیست.

وی با تأکید بر اینکه کسی که عزت نفس نداشته باشد اعتماد به نفس ندارد و هر اتفاق و بدبختی را حق و سهم خود از زندگی می داند، افزود: کودکان کار با توجه به اینکه نیازها و حق و حقوقشان به جا و به موقع برآورده نشده است و در پی احساس حقارت و ضعفی که در آنها ایجاد می شود، از دیگران بد و بیراه می شنوند. سرچهارراه ها می ایستند برای شیشه پاک کردن و گل فروختن و گاه با برخوردهای بد و نامناسب مواجه می شوند بنابراین این احساس که همیشه باید التماس کنم، خواهش کنم و پاسخی هم دریافت نکنم باعث ایجاد خشم نهفته در وجودشان می شود.

محبوبی ادامه داد: این کودکان هم به عنوان افرادی که در این جامعه زندگی می کنند، مستحق احترام هستند بنابراین در برخورد با چنین کودکانی باید ضمن حفظ آرامش، رفتار محترمانه با آنها را فراموش نکنیم چراکه این حق طبیعی هر فرد است.

مشکلات تنفسی در کمین کودکان کار

در ادامه یک متخصص کودکان درباره بیماری هایی که گریبان کودکان کار را می گیرد، به خبرنگار ایسنا، گفت: بسته به محیطی که این کودکان در آنجا کار می کنند آسیب های جسمی می تواند مانند سایر آسیب ها متفاوت باشد؛ مثلاً کودکانی که در خیابان سر چهارراه ها کار می کنند با کودکانی که در کارگاه ها و در فضای بسته با تهویه کم هستند یا با کودکانی که در آجرپزی ها در محیط باز اما با کارهای سنگین و بارهای سنگین فعالیت دارند، متفاوت است به طوریکه این نوع کارها می تواند آسیب های فیزیکی و جسمی متفاوتی به این کودکان وارد کند.

دکتر نصرالله پزشکی یادآور شد: نکته بسیار مهمی که شاید کمتر به مشکلات جسمی و بحث توانمندی های جسمی کودکان کار مربوط باشد و بیشتر به مسائل روانی و اجتماعی آنها ارتباط دارد این است که این کودکان اساساً کودکی نمی کنند و این موضوع می تواند عوارض و عواقب بسیار عمیق مادام العمر داشته باشد، این کودکان بازی نمی کنند و در معرض شادی و هیجان های کودکی قرار نمی گیرند، در عوض در محیط کار در مقابل استرس ها و فشارهایی قرار می گیرند که مناسب سن آنها نیست و مغز، روح و روانشان آمادگی برخورد با آن را ندارد، این موضوع از این نظر بسیار مهم است که رشد جسمی مغز هم در رابطه با تجارب کودکی تغییر می کند و این تجارب می تواند اثرات بسیار عمیقی در رشد مغز و در نتیجه توانمندی های ذهنی و حرکتی بعدی آنها بگذارد و علاوه بر مشکلات جسمی، آنها را مستعد بسیاری از ناهنجاری های روانی و اجتماعی کند.

وی در ادامه بیان کرد: این کودکان چه به زمینه خانوادگی که در آن زندگی می کنند و چه محیط های کار به شدت در معرض کودک آزاری های جسمی و جنسی هستند و تمام آسیب های فیزیکی و روحی که در این کودک آزاری ها بر کودکان مترتب است، برای این کودکان به میزان بسیار بالاتری وجود دارد چراکه آنها در یک زمینه منفی، پرفشار و پراسترس دچار این آسیب ها می شوند و بنابراین آسیب های ناشی از کودک آزاری یکی از قسمت های بسیار مهم آسیب های جسمی و روانی کودکان کار است.

این متخصص کودکان به آسیب های خاص و ویژه کودکان کار اشاره و مطرح کرد: کودکانی که در محیط خیابان و سر چهارراه ها کار می کنند به طور مداوم و ساعت های طولانی در معرض آلاینده ها با غلظت بالا هستند به ویژه آلاینده های ناشی از سوخت بنزین و سایر مواد سوختنی در خودروها که می تواند منجر به مشکلات تنفسی درازمدت و حتی مادام العمر و مسمومیت با بعضی مواد آلاینده همچون سرب شود.

وی ادامه داد: کودکانی که زباله گردی می کنند و به دنبال جمع آوری زباله هستند مشخص است که در معرض انواع و اقسام آلودگی های میکروبی و عفونی بوده و متأسفانه به همین علت میزان ابتلا به بیماری های خطرناک عفونی در این افراد بسیار بالاست و همراه با این قضیه، به علت سوءتغذیه و کمبودهای اساسی که این کودکان هم به خاطر وضعیت خانوادگی و هم محیط های کار که در معرضش هستند، سیستم ایمنی ضعیف تری دارند و این بیماری ها می تواند در آنها شدیدتر و با عواقب جسمی پایدارتر و حتی با کشندگی بالاتری همراه باشد.

پزشکی در پاسخ به این نگرش مردم که کودکان کار در برابر بیماری ها مقاومت بدنی بالایی دارند، گفت: خیر، کودکان کار هیچ مقاومت بیشتری در مقابل بیماری ها ندارند و متأسفانه به علت موارد ذکر شده، مقاومتشان پایین تر هم است.

این متخصص کودکان خاطرنشان کرد: کودکانی که در محیط هایی کار می کنند که مجبور به حمل بارهای سنگین هستند، مانند کودکانی که در کوره پزخانه ها کار می کنند یا حتی در کارگاه های خانوادگی و همراه با خانواده مشغول به کار هستند به طوریکه کودکان در مراحلی از زندگی خود دچار احساس و هیجاناتی هستند که دوست دارند همپای کودکان دیگر و کودکان بزرگتر کار کنند و این می تواند فشار بیشتری به آنها وارد کند و غضروف ها، استخوان بندی، عضلات و تمام اجزای بدنشان که در حال رشد است، بسیار بیشتر در معرض آسیب قرار دارد.

وی اضافه کرد: اساساً هر ارگان در حال رشدی آسیب پذیری بالاتری دارد و متأسفانه کودکان کار از ناحیه ارگان های مختلف به ویژه در ناحیه ستون فقرات و گردن می توانند آسیب های جبران ناپذیر مادام العمری ببینند.

شناسایی ۱۰۹ کودک کار در همدان

معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با اعلام اینکه سال گذشته تعداد کودکان کار شناسایی شده در سطح استان ۱۰۹ نفر بود، اظهار کرد: اکثر این کودکان بومی و پسر هستند به طوریکه ۴۰ درصدشان در بازه سنی ۱۲ تا ۱۴ سال هستند و ۳۳ درصد بین ۱۵ تا ۱۸ سال سن دارند.

زهره بختیاری با بیان اینکه ۸۴ درصد دختران نیز در بازه سنی ۶ تا ۱۴ سال قرار دارند، مطرح کرد: تقریباً هیچ یک از کودکان کار فاقد والدین، مدارک هویتی و جای خواب نیستند.

معاون اجتماعی اداره‌کل بهزیستی استان همدان بیشترین خشونت های وارده به کودکان کار را طبق آمار دریافتی بهره کشی اقتصادی دانست و گفت: خوشبختانه هیچ کودک کار فراری به علت پرمشکل بودن خانواده نداشته ایم.

وی بیشترین خشونت های وارده به کودکان کار را طبق آمار دریافتی بهره کشی اقتصادی دانست و گفت: خوشبختانه هیچ کودک کار فراری به علت پرمشکل بودن خانواده نداشته ایم.

بختیاری با اشاره به عدم وجود مراکز شبانه روزی کودکان کار در بهزیستی استان همدان، بیان کرد: ساماندهی این کودکان فقط از طریق تیم تخصصی مرکز طرف قرارداد با بهزیستی که به صورت خرید خدمت کار می‌کنند و تیم تأیید شده آنها، صورت می گیرد.

معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان با اعلام اینکه مدرسه کودکان کار در همدان نداریم، اظهار کرد: اکثر کودکان کار شناسایی شده در استان مشغول به تحصیل هستند.

وی در ادامه با بیان اینکه به کودکان کار غیربومی در صورت شناسایی خدمات تخصصی ارائه خواهد شد، تصریح کرد: اطلاعاتی در این زمینه که چند درصد کودکان کار مورد توهین و کتک از سوی مردم قرار می گیرند، در دسترس نیست اما در صورت وجود شاکی خصوصی پرونده قابل پیگیری است.

وی درباره نحوه برخورد با کودکان کار گفت: بعضی از این کودکان بیش از حد اصرار به خرید دارند، اگر قصد کمک به آنها را دارید سعی کنید از آنها منصفانه خرید کرده واز پرداخت مبالغ اضافی خودداری شود تا عزت نفس کودکان حفظ شود و در صورت عدم نیاز به کالای مورد فروش با احترام به آنها گفته شود ممنون از پیشنهاد شما اما من نیازی ندارم یا قصد خرید ندارم.

بختیاری درباره فعالیت زیرزمینی کودکان نیز بیان کرد: در صورت اطلاع و وجود وضعیت مخاطره آمیز کار زیرزمینی کودکان بهزیستی ورود می کند اما کار کودک در خیابان بیشترین مسئله آفرینی را دارد.

وی درباره اینکه آیا احتمال دارد کودکان کار از کودکان رها شده باشند؟ پاسخ داد: در بین کودکان شناسایی شده مرکز چنین مواردی نبوده است.