بازنگری قیمت یوتیلیتی

امیرعباس حسینی در همایش متانول ایران با تشریح فضای کلی متانول جهان گفت: متانول یکی از محصولات مهم در صنعت پتروشیمی است که به عنوان سوخت هم در برخی از کشورها به کار می رود. ظرفیت اسمی تولید متانول در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۱۳۵ میلیون تن بوده است. بررسی ها نیز حاکی از این است که متوسط ضریب عملکرد پتروشیمی های دنیا ۶۵ درصد است و عملا حدود ۸۷ میلیون تن متانول تولید شده که غریب به ۳۳ میلیون تن آن تجارت شده است؛ لذا ضریب تجارت پذیری متانول قریب به ۳۸ درصد است.

وی افزود: ضریب صادارتی بالای این محصول و در کنار آن ارائه لایسنس به کشورهای خاورمیانه نشان دهنده تقسیم بندی جهانی مبتنی بر بروس سپاری تولید این محصول به این کشورها، به واسطه حجم بالای ذخایر گازی و مزیت بالاتر جهت تولید متانول با قیمت تمام شده پایین تر است. همان طور که مشخص است در سال های آینده پیش بینی می شود که ظرفیت اسمی با رشد متوسط حدود سه درصد افزایش خواهد یافت؛ درحالیکه متوسط رشد تقاضا کمتر از این عدد خواهد بود. همین عامل به کاهش ضریب بهره برداری مجمتع های تولیدی متانول در جهان خواهد شد و واحدهای تولیدی با ظرفیت کمتر تولید خواهند داشت که عملا هزینه های تولیدی بیشتری را به این شرکت ها تحمیل خواهد کرد؛ بنابراین پیش بینی می شود که ضریب بهره برداری واحدهای متانول از ۶۵ درصد به ۶۳ درصد کاهش یابد.

حسینی با اشاره به نقش آفرینی دو قطب متانولی شرق آسیا به عنوان وارد کننده و صادرکننده اصلی متانول جهان، افزود: دو قطب متانولی شرق آسیا به عنوان وارد کننده و صادرکننده اصلی نقش آفرینی می نمایند. عملا آمریکای شمالی و جنوبی، آفریقا و خاورمیانه تولید کننده و صادرکننده متانول محسوب می شوند. مجموع صادرات دو منطقه آفریقا و آمریکا قریب به ۶.۵ میلیون تن در سال گذشته بوده که معادل نیمی از صادرات منطقه خاورمیانه است. از طرف دیگر منطقه شرق آسیا با واردات ۱۶ میلیون تن در سال عملا سهم اصلی از واردات متانول در دنیا را به خود اختصاص داده است.

وی با بیان اینکه پیشتازی ۹۰ درصد متانول شرق آسیا مربوط به چین است و بررسی تحولات ساختاری این کشور از اولویت بالایی برخوردار است گفت: ارزش کل تجارت جهانی در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۲۶.۵ تریلیون دلار بوده است که در مقایسه با سال ۲۰۲۰ با افزایش ۲۵ درصدی مواجه شده است. بخش قابل قابل توجهی از این افزایش ناشی از سیاست های انقباضی بانک های مرکزی برای جبران کاهش تقاضا در دوره پاندمی بوده که منجرد به تورم قابل ملاحظه و چشمگیری در سال جاری شده است.

حسینی با اشاره به نقش کلیدی چین در بازار متانول گفت: در این میان چین با اختصاص حدود ۵۰۰۰ میلیارد دلار تجارت اعم از واردات و صادرات حدود ۱۷ درصد ارزش کل تجارت جهانی را تصاحب نموده و با افزون بر ۲۰۰۰ میلیارد دلار واردات انواع مواد و کالا در سال ۲۰۲۱ یکی از بزرگترین بازارهای دریافت کننده کالا در حوزه صنعتی و پتروشیمی است. تقاضای جهانی متانول در سال ۲۰۲۱ حدود ۸۷ میلیون تن بوده که از این مقدار سهم چین ۴۹ میلیون تن است که ۳۸ میلیون تن آن در داخل آن کشور تولید و ۱۱ میلیون تن توسط واردات تامین شده است. از این رو چین بزرگترین تولید کننده، بزرگترین مصرف کننده و بزرگترین وارد کننده متانول در جهان است، لذا تحولات و تغییرات بازار متانول چین حائز اهمیت بوده و تاثیر بسزایی در بازار جهانی متانول دارد.

مدیرعامل هادینگ غدیر با اشاره به تاثیر موارد محیط زیستی در بازار چین برای گرایش به متانول خاطر نشان کرد: در سال های اخیر تقاضا برای انرژی و مسائل محیط زیستی محرک اصلی بازار چین بوده است. نزدیک هفت درصد خودروها در چین از متانول به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. شهرهای بزرگ چین در میان شهرهای آلوده جهان قرار دارند و همین موضوع مشوق بخش های های مختلف به استفاده از متانول شده است. هرچند استفاده از ذغال سنگ همچنان نقش اساسی در بخش انرژی و صنایع شیمیایی چین دارد در کنار استفاده از مشتقات متانول، فناوری های تبدیل متانول به اولفین ها نظیر (MTO ) و (CTO) نیز مورد توجه قرار گرفته و توسعه پیدا کرده‌اند.

به گفته وی سهم انرژی های تجدید پذیر نوین به جز مصرف زیست توده ها در مناطق دورافتاده و کمتر توسعه یافته در مصرف نهایی انرژی جهان طی سی سال گذشته از ۶.۶ درصد به ۱۱ درصد رسیده است. ظرفیت تولید برق از منابع تجدید پذیر در سال ۲۰۲۰حدود ۲۰۶۹۰ گیگابات بوده قریب به ۳۴ برابر ظرفیت تولید برق فعلی ایران، و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۲۵ به ۴۰۰۰ گیگابات برسد؛ یعنی قریب به ۵۰ برابر تولید برق فعلی ایران.

حسینی با اشاره به نقش متانول در چشم انداز انرژی های تجدید پذیر دنیا افزود: یکی از چالش هایی که صنعت تجدید پذیر با آن دست و پنجه نرم می کند مسئله ذخیره سازی برق است. از آنجا که مسئله تولید برق از منابع تجدیدپذیر به‌ویژه خورشیدی دارای نوسان زیادی است ذخیره سازی برق برای تامین پایدار تقاضا از چالش های محوری نیروگاه های تجدید پذیر است. از طرفی تقاضای حمل و نقل شخصی که به صورت مستقیم به شبکه وصل نیست نیاز به ذخیره سازی در منابع کوچک انرژی برای این بخش را دو چندان می‌کند. روش نوآورانه ای که برای ذخیره سازی برق برای نیروگاه های تجدیدپذیر در پیک تقاضا یا تامین تقاضای بخش حمل و نقل در حال توسعه است، ذخیره سازی در قالب ماده است و متانول یکی از بهترین گزینه ها با توجه به تعداد اتم های هیدوژن محسوب می‌شود.

وی با اشاره به نقش محصولات تولفینی و گاز سنتز در زنجیره ارزش پتروشیمی های کشور افزود: اگر نگاهی به زنجیره ارزش پتروشیمی های کشور بیندازیم با این واقعیت که زنجیره محصولات اولفینی به ویژه اتیلن و گازسنتز از گستردگی بیشتری برخوردار هستند مواجهه می شویم. به لطف خوراک نسبتا ارزان پتروشیمی کشور بر پایه اتیلن و گازسنتز بنا شده است. در خصوص گاز سنتز و مشتقات آن طرح های توسعه ای بیشتری نیز در دست احداث و بهره‌برداری است و همین امر سبب شده از خوراک متانول برای توسعه زنجیره اولفینی با احداث طرح های (MTO ) و (MTP) استفاده شود. گرچه این فرآیند برای چین نسبت به دیگر مناطق از مزیت بیشتر اقتصادی برخوردار است ولی بر اساس مستندات اولیه ایران می تواند از این فرآیند به لطف منابع فراوان گاز طبیعی استفاده کند. دلیل توجه بیشتر چین به این فرآیند وجود مابع بالقوه ذغال سنگ برای تولید گازسنتز است و دلیل دیگر هم می تواند افزایش نیاز چین به مصرف پارازایلین باشد. کاهش حجم سرمایه گذاری در واحدهای پالایشگاهی این کشور با سرعت کمتری از تقاضا پیشرفت کرده است.

تولید متانول ایران تا سال ۱۴۰۴ به ۲۰ میلیون تن افزایش خواهد یافت

حسینی با اشاره به سهم ایران در خاورمیانه خاطرنشان کرد: در خاورمیانه مجموعه ۲۱ مجتمع تولید کننده متانول با ظرفیت تجمیعی ۲۴.۷ میلیون تن وجود دارد که در حال حاضر قریب بر نیمی از آن، در مجتمع های مرتبط با ایران فعال هستند و عملا کشور در حدود ۵۰ درصد از ظرفیت تولید متانول منطقه را برعهده دارد. این در حالی است که بر اساس برنامه ریزی ها در سال ۱۴۰۴ ، با بهره برداری ۹ طرح دیگر با ظرفیت تقریبی ۲۳ میلیون تن با توجه به عدم وجود طرحهای متانول در سایر کشورهای منطقه، سهم ایران در ظرفیت اسمی از ۵۰ درصد فعلی به قریب ۷۰ درصد افزایش خواهد یافت. این بدان معنا است که تولید متانول ایران با لحاظ شدن ضریب عملکردی قریب به ۸۰ درصدی به ۲۰ میلیون تن افزایش خواهد یافت.

وی گفت: با در نظر گرفتن ظرفیت اسمی سایر کشورهای خاورمیانه عملا این منطقه به ظرفیت قریب به ۴۰ میلیون تن دست خواهد یافت و برآورد می شود ۲۸ میلیون تن متانول تولید شود. با توجه به الگوی مصرف داخلی سالهای گذشته در خاورمیانه که قریب به ۳ تا ۴ میلیون تن بوده است، می توان پتانسیل صادراتی فوق العاده ای برای این منطقه متصور شد.

او با بیان اینکه توسعه صنعت پتروشیمی مبتی بر نگرش پروژه محور باید به نگرش زنجیره محور تغییر مسیر دهد اظهار کرد: این مهم چالشهای بسیاری را در سالهای آینده برای صنعت متانول ایران ایجاد خواهد کرد. توسعه هدفمند و متوازن صنعت پتروشیمی با هدف تامین نیاز مواد اولیه صنایع داخلی و همچنین ورود به بازارهای جهانی باید بیش از پیش در دستور کار سیاستگذاران قرار گیرد. طراحی و اعمال سیاست ها و قوانین متناسب با کیفیت و کمیت این صنعت، منجر به رفع نقاط گلوگاهی برای هر یک از این زنجیره ها خواهد شد که پیش نیاز این مهم، تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر در داخل کشور و حکمرانی اثر بخش از سوی دولت است.

اقدامات تهاجمی در بازارهای صادراتی

مدیرعامل هادینگ غدیر در ادامه با بیان اینکه با توجه به مزیت دسترسی به متانول و انرژی نسبتا ارزان در ایران و چشم انداز حجم تولید متانول، باید با دیدگاه تهاجمی اقدام به ورود در بازارهای صادراتی از طریق توسعه زنجیره ارزش پایین دستی متانول کنیم گفت: این حجم از افزایش تولید تنها مربوط به داخل بوده و با احتساب رشد جهانی تولید متانول در چشم انداز پنج سال آتی، به منظور موفقیت در ورود به بازارهای جهانی و کسب سهم بازار، می بایست بیش از پیش به مقوله بازاریابی و شناسایی مشتریان راهبردی و روش های جدید بازاریابی در کشورهای هدف توجه کرد؛ چرا که تولید محصولات در حلقه های با ارزش افزوده بالاتر در صنعت پتروشیمی نیازمند رقابت در بازارهای بسیار سخت است.

خرد سرمایه گذاری در اراده دولتها و هم افزایی سرمایه گذاران بزرگ و بخش حکمرانی شکل می گیرد

وی خاطرنشان کرد: چالش امروز ما در حوزه آینده نگری در صنعت متانول نیست. پارامترهای موثر در سرمایه گذاری در پروژه های کلان یا مگاپروژه‌ها که قابلیتی محدود دارد و در طول نیم قرن اخیر اقتصاد ایران ثابت شده است صرفا با اراده دولت در حمایت از ایجاد زیر ساخت ها و مشوق ها قابل اجراست ما را به یک نتیجه مهم می رساند و آن هم این است که خرد سرمایه گذاری در اراده دولت ها و هم افزایی سرمایه گذاران بزرگ و بخش حکمرانی شکل می گیرد. تجارت موفق کشور در توسعه صنعت پتروشیمی و توان تامین اکثر مواد تولیدی و تبدیل ایران به هاب مهم مواد پتروشیمی و خودکفایی از واردات در قالب تولید این محصولات به مدد حمایت خردمندانه از رکن سرماگذاری شکل گرفته است. افزایش قیمت گاز هر چند در محدودیت های دولت در بودجه کشور قابل درک است، لیکن توسعه زنجیره پایین دستی متانول با تغیر پارامترهای سرمایه گذاری عملا آرزویی دست نیافتنی خواهد شد.

به گفته حسینی، سرمایه دو مولفه مهم را تبعیت می‌کند؛ تثبیت و ثبات. حمایت های تشویقی از پروژه های پایین دستی متانول شرکت های سرمایه گذاری را به سمت توسعه آن سوق می دهد. نگاه تک مولفه ای شاید مشکلی از مشکلات امروز ما را اندکی کاهش دهد لیکن قطعا در برابر عدم توازن متناسب توسعه آتی کشور در برابر نسل های آینده پاسخی نخواهیم داشت.

خروج سهامداران و بی ثباتی سرمایه گذاری با انحصارگرایی یک شرکت در هزینه های یوتیلیتی

وی گفت: افزایش قیمت نامتوازن و ناعادلانه و غیر رقابتی یوتیلیتی که در یک فضای انحصاری و بدون توجه به شرایط کشور صورت گرفته است ثمری جز عدم تحقق پروژه های توسعه ای و حتی پروژه های جاری نخواهیم دید و یکی از مهمترین سرمایه گذاری های کشور در این حوزه را به ورطه نابودی می کشانیم. کاهش قابل ملاحظه مزیت صادراتی دربرابر افزایش درآمد ریالی یک شرکت که مالک سیستم یوتیلیتی است، ثمری جز خروج سهامداران از این حوزه نخواهد داشت. پیشنهاد من به بخش حکمرانی و رگولاتوری صنعت پتروشیمی، بازنگری قیمت یوتیلیتی در اسرع وقت و تشویق سهامداران به توسعه پایین دستی زنجیره متانول با استفاده از فرمول های پلکانی در قیمت گاز و یوتیلیتی به‌ویژه اکسیژن است که قطعا در غیر از این صورت شاهد انحصارگرایی یک شرکت در عین تعهدات رگولاتوری در ابتدای سرمایه گذاری و نقض اصل ثبات در تعهدات جهت توسعه هستیم و زیان سهامداران و مردم قطعا نتیجه این اقدام خواهد بود. سرمایه گذاری غدیر به عنوان بزرگترین چند رشته ای ایران به اتفاق سهامداران خود که مالک سهم عمده ای از ظرفیت متانول کشور هستند آمادگی دارد تا در صورت اصلاح این روند توسعه پایین دستی متانول را حمایت کند تا مدیون مردم و نسل های آینده در برابر تصمیمات ناگهانی نشویم.

چهارمین سمینار متانول ایران روز یکشنبه ۲۲ خرداد ماه ۱۴۰۱ با حضور مدیران، متخصصان و فعالین حوزه صنعت در تهران برگزار شد.