کارهای صادق تبریزی از ایران خارج شده‌اند؟
این نشست که جهت رونمایی از کتاب صادق تبریزی و مروری بر آثار این هنرمند برگزار شد، با حضور شاهین ترکمن (کیوریتور نمایشگاه)، مهرداد فلاح (نماینده خانواده صادق تبریزی) و مازیار مصور رحمانی (ناشر کتاب صادق تبریزی) همراه بود.
در ابتدای این نشست مازیار مصور رحمانی، ناشر کتاب درباره آرتیست بوک‌ها توضیحاتی ارائه داد و گفت: «اصولا آرتیست بوک‌ها به دلیل نوع چاپ، کاغذ، صحافی و عموما وجود یک آرت ورک در کتاب متفاوت هستند و این مجموعه را از کتاب‌های معمولی که در بازار هست، متمایز می‌کند.»
او با اشاره به این نکته که این کتاب‌ها مخاطبان مخصوص به خود را دارند، اظهار کرد: «عموما مخاطب این کتاب‌ها مجموعه‌دارهای بزرگ و موزه‌ها هستند. همچنین این کتاب‌ها توسط ناشران بزرگ سراسر دنیا چاپ می‌شوند؛ اما آن چیزی که مجموعه ما را متمایز می‌کند، این است که تا به حال یک ناشر روی یک تعداد هنرمند مستر یک کشور کار نکرده است و این اولین بار در ایران است که نزدیک ۳۰ عنوان با بیش از ۱۸ هنرمند مستر کار می‌شود. وجه تمایز دیگری که این کتاب نسبت به آرتیست بوک‌های دیگر دارد، کارهای اورجینالی است که در این کتاب‌ها وجود دارد. قطعا در هر کتاب یک اثر اورجینال وجود دارد و طبیعتا نسخه یک کتاب با نسخه دوم آن متفاوت است.»
رحمانی در ارتباط با کتاب زنده‌یاد تبریزی اظهار کرد: «سال ۱۳۹۲ پیشنهاد چاپ به ایشان داده شد و مورد استقبال او قرار گرفت. تهیه و آماده‌سازی متریال کتاب به دلیل اینکه آرشیو منسجمی از هنرمندان موجود نیست، کار بسیار سختی بود. همچنین جمع آوری آثار، عکاسی از کارها و در نهایت صفحه‌آرایی کتاب که زیر نظر خود استاد بود، باعث طولانی‌تر شدن این فرآیند شد و در آخر آماده‌سازی کتاب سال ۱۳۹۶ به پایان رسید که متاسفانه با بیماری استاد همزمان شد و فرصتی برای رونمایی از کتاب نبود. کتاب، خارج از ایران با مجموعه‌های دیگر ارائه شد تا در آخر با همکاری آقای فلاح و ترکمن این امکان فراهم شد و قرار است جمعه از کتاب رونمایی شود.»
مهرداد فلاح، نماینده خانواده تبریزی درباره‌ی جمع‌آوری این کتاب بیان کرد: «صادق تبریزی در تمام فعالیت هنری خود طی ۶۰ سال علاقه‌مند بود تا کتابی چاپ کند که مرجع باشد و به سلیقه خودش انتخاب شود که این اتفاق به لطف آقای رحمانی افتاد.»
او ادامه روند آماده‌سازی کتاب را این چنین شرح داد: «آقای تبریزی قبل از اینکه از ایران خارج شود در یک نشست خبری کتاب را برای آقای رحمانی امضا کرد و نسخه‌ها را به ایشان تحویل داد. تیر ماه ۵۲ این گالری با نام نگارخانه ۶۶ تاسیس شد و در اولین نمایشگاه ایشان، مجموعه آثار هنرمندان آن زمان مانند عربشاهی رونمایی شد. خانواده تبریزی علاقه‌مند بودند تا از کتاب زودتر رونمایی شود، اما به دلیل مسائلی مانند جمع کردن آثار برای نمایش و به دست آوردن آثار، این پروسه به تعویق افتاد.»
در این کتاب از تمامی دوره‌های صادق تبریزی، از سفال و سرامیک تا مینیاتور آثاری وجود دارد که به سلیقه خود ایشان جمع آوری شده است.
در ادامه این نشست، شاهین ترکمن (کیوریتور نمایشگاه) در ارتباط با چیدمان و انتخاب آثار برای نمایشگاه چنین توضیح داد: «پیش‌تر نمایشگاه‌های دیگری از صادق تبریزی اینجا برگزار شده بود. همچنین سال ۹۵ نمایشگاهی برگزار شد که مروری بر دوره های مختلف استاد بود. در دو سال گذشته، کتاب مسیر خود را طی کرد تا از آن رونمایی شود.
ما نیز تصمیم گرفتیم یک نمایشگاه از استاد همراه با رونمایی ارائه کنیم و امیدواریم کاری در شـأن استاد اتفاق بیفتد. در این نمایشگاه، چیدمان بر اساس دوره‌های مختلف انجام شده است که از مجموعه شخصی بنده و خانواده جمع‌آوری شده است.»
او همچنین درباره‌ی جزئیات این نمایشگاه گفت: «در این نمایشگاه ۳۵ اثر به همراه یک مجموعه چاپی نمایش داده می‌شود که تعداد کمی از کارها قابلیت فروش را دارند. آثار این نمایشگاه بیشتر جنبه نمایشی دارد.»
ترکمن ادامه داد: «استاد در گذشته روی ریتم خط‌ها کار می‌کردند. در دوره‌های آخر این ریتم خط‌ها در ابعاد بزرگ کار شدند که در این حوزه کمتر دیده می‌شود. این ریتم خط‌ها در حقیقت مینیمال شده بخشی از آثار استاد هستند. اگر به دوره‌ها نگاه کنیم، درمی یابیم که این ریتم خط‌ها از دل آثار بیرون آمده‌اند.»
او در پی بررسی کاتالوگ نمایشگاه گفت: «در مطالب کاتالوگ دو نگاه وجود دارد. نگاه اول این است که استاد به نوعی ساختار هنر شرق را حفظ کرده و آن را مدرن کرده است. نگاه دوم نیز با شور و هیجان و حرکت پرانرژی ارتباط دارد و به نوعی اکتشاف جدیدی از اتفاق است که در این ریتم خط‌ها مشخص می‌شود و بیننده باید آگاهانه به آن نگاه کند.»
ترکمن با اشاره به این نکته که نمی‌توان اسم این اثر را کتاب گذاشت، چنین اظهار کرد: «هر کدام کتاب را با یک ساختار می‌شناسیم. اگر از لحاظ شکلی اسم این اثر را کتاب می‌گذاریم، کم لطفی کرده‌ایم. دخیل بودن استاد در انتخاب آثار و کیفیت بالا در چاپ و صحافی اثر باعث شده تا به عنوان یک اثر هنری به کتاب نگاه کنیم.»
کیوریتور این نمایشگاه در ادامه صادق تبریزی را حامی و همراهی خواند که باید درست شناخته شود.
و اما پرسش و پاسخ‌ها
در ادامه این نشست، اهالی رسانه پرسش‌هایی از افراد حاضر مطرح کردند. فلاح در پاسخ به این سوال که «آیا کارهای صادق تبریزی از ایران خارج شده‌اند یا خیر؟» گفت: «مجموعه و آثار ایشان دست پسرشان است که تعدادی از آن خارج شده است.»
او ادامه داد: «خانواده تبریزی هنوز در شوک این فوت هستند، اما قرار است در آینده‌ای نه چندان دور موزه‌ای تشکیل شود و از آثار ایشان و همچنین مجموعه شخصی او رونمایی شود. استاد صادق تبریزی بالای ۱۵۰ اثر نفیس از هنرمندان دارد و یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌داران قوی ایران به حساب می‌آید. این مجموعه شامل نقاشی‌های پشت شیشه، نقاشی‌های قهوه‌خانه و نقاشی‌های مدرن هنرمندان دوره خود چون تبریزی، تناولی، عرب شاهی و اعتمادی می‌شود.»
کیوریتور نمایشگاه در پاسخ به این سوال که «نمایشگاه آثار کدام دوره از کارهای تبریزی را شامل می‌شود؟» چنین پاسخ داد: «صادق تبریزی پنج دوره دارد که ما سعی کردیم جز سفال که قابلیت اجرا ندارد، تمامی دوره‌ها را به نمایش بگذاریم. کتاب هم به همین حالت، همه دوره‌ها را شامل می‌شود.»
او ادامه داد: «از آنجا که پدربزرگ ما ریزه‌کار بود، با هنرمندانی آشنا بود. صادق تبریزی نیز به سبب این آشنایی به دارالفنون و سپس به هنرستان هنرهای زیبا رفت. او جزو اولین اشخاصی بود که به هنرستان رفت. منبع درآمد استاد نیز از هنر بود. او در یک زیرپله روی شیشه مغازه‌ها و ماشین‌ها خطاطی و خوش‌نویسی انجام می‌داد. هنگامی که تبریزی وارد هنرستان شد، روی جلد مجلات موسیقی ایران کار می‌کردند و به فروش مینیاتورها مشغول بودند.»
ترکمن اضافه کرد: «بعد از مدتی صادق تبریزی به اداره کل هنرهای زیبا رفت و در کارگاه سفال با تناولی و دیگر هنرمندان آشنا شد. او خط‌ها را از فرم خود خارج و ساختارشکنی کرد. هنگامی که وارد دانشگاه شد، با اساتید بزرگی همکار شدند و از آنجایی که همیشه می‌خواست پلی بین سنت و مدرنیته باشد، مینیاتور بهزاد را کنار گذاشت و به مینیاتور مدرن مشغول شد و کریم امامی طی یک نمایشگاه این آثار را به مکتب سقاخانه معرفی کرد.صادق تبریزی بر خلاف هم‌دوره‌های خود از فضای سنتی رنگ ایرانی خارج شد و میشل تاپیه، او را خنیان‌گر رنگ‌ها معرفی کرد.»
کیوریتور نمایشگاه در ادامه و در پاسخ به این پرسش که «چرا در زمان حیات استاد، آثار ایشان در حراج تهران دیده نشد؟» گفت: «تبریزی ۸ تا ۱۰ سال آخر عمر را در حال نوشتن کتاب خاطرات و جمع‌آوری همین کتاب توسط رحمانی بود. او در حراج‌های خارجی شرکت می‌کرد. افراد از مجموعه‌های شخصی خود آثار صادق تبریزی را به نمایش می‌گذاشتند.»
ناشر این کتاب نیز در پاسخ به پرسشی درباره‌ی چاپ این کتاب گفت: «قرار است این کتاب به شکل افست نیز چاپ شود و در اختیار عموم قرار گیرد.»
فلاح، نماینده خانواده صادق تبریزی در ارتباط با جزئیات مجموعه شخصی تبریزی گفت: «او از ۱۱ سالگی علاقه خاصی به جمع‌آوری مجموعه داشت و این علاقه را با خرید و جمع‌آوری مهر آغاز کرده بود. او مجموعه‌دار بود و علاوه بر آثار خودش از هم‌ردیفانش نیز آثاری خاص داشت. ۱۷۰ نقاشی پشت شیشه، ۷۰۰ مجموعه از بیوک احمدی در مجموعه ایشان وجود دارد. برخی از آثار استاد در نمایشگاه پیلارام در سال ۹۶ به نمایش گذاشته شد. همچنین یک نمایشگاه از نقاشی‌های پشت شیشه برگزار شد که ۶۰ کار از دوره صفویه تا قجر به نمایش درآمد.»
مراسم رونمایی از کتاب هنری صادق تبریزی و نشست رسانه‌ای نمایشگاه آثار کمتر دیده‌شده‌ی این هنرمند امروز در نگارخانه سهراب برگزار شد و این نمایشگاه روز جمعه ـ ۱۷ تیر ماه ـ از ساعت ۱۷ الی ۲۰ کلید خواهد خورد.
