پایان بالیوود؟
زمانی بالیوود را مترادف با سینمای هند می‌دانستند. با این وجود، ذائقه تماشاگران فیلم در حال تغییر است و با استقبال فیلمسازان هندی از ژانر‌های مختلف فیلم‌های هندی جریان اصلی در جایگاه دوم قرار می‌گیرند.
به گزارش دویچه وله، جشنواره فیلم هند در شهر اشتوتگارت آلمان این هفته با تماشاگران زنده برای اولین بار از سال ۲۰۱۹ میلادی به این سو برگزار می‌شود. تا سال ۲۰۱۱ میلادی این جشنواره در واقع «بالیوود و فراتر از آن» نام داشت، اما این نام حذف شد، زیرا سینمای هند بسیار فراتر از فیلم‌های رایج هندی زبان است و محدوده وسیع‌تری را در بر می‌گیرد.
«بالیوود» ترکیبی از دو واژه بمبئی (نام قدیمی شهر بمبئی) و هالیوود است. یک منتقد سینما این واژه متقاطع را در دهه ۱۹۷۰ میلادی اختراع کرد تا یکی از موفق‌ترین صنایع سینمای جهان را برای مخاطبان غربی دلپذیرتر سازد.
بالیوود هم چنین مخفف فیلم‌هایی است که به زبان هندی ساخته شده‌اند برخلاف ۱۲۰ زبان دیگر هند از جمله اردو، مالایایی، تامیل، سانسکریت و بنگالی که برخی از آن‌ها نیز صنعت فیلمسازی خاص خود را دارند.
بیش‌ترین تعداد فیلم در سراسر جهان
هند بیش از هر کشور دیگری در سراسر جهان فیلم تولید می‌کند و فیلم‌های هندی زبان در بین بیش از ۱۰۰۰ فیلم در سال بیش‌ترین نمایش را دارند. صنعت فیلم هند سالانه نزدیک به ۲ میلیارد دلار (۱.۹ میلیارد یورو) درآمد دارد. تولیدات ایالات متحده که استاندارد‌های فیلمسازی را در سایر نقاط جهان تعیین می‌کنند به طور سنتی تاثیر کمی در هند دارند.
صنعت فیلم هندی در دهه ۱۹۳۰ میلادی در بمبئی ایجاد شد و اولین شکوفایی خود را در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی با فیلم‌های عاشقانه، درام و فیلم‌های اکشن تجربه کرد. این فیلم‌ها بیش از سه ساعت به طول می‌انجامند و دارای یک آنتراکت هستند و بیشتر شامل آواز و رقص است.
ترنی هوایی از احساسات و عواطف
در طول دهه‌ها سینمای هندی فرمولی برای موفقیت ایجاد کرد که شامل به اصطلاح نه راسا یا احساسات اساسی انسانی در هنر‌های سنتی هند است: شادی، ترس، خشم، عشق، شجاعت، غم، شگفتی، انزجار و آرامش. یک فیلم بالیوودی می‌تواند یک ترن هوایی واقعی از احساسات باشد: تراژدی و کمدی جایگزین، اکشن و عاشقانه. داستان فیلم تقریبا همیشه در مورد عشق است.
فیلم‌های بالیوودی کاملا در دست بازیگرانی بود که بزرگ‌ترین فیلم‌های پرفروش را نیز تولید کردند. در دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ میلادی شاهرخ خان، عامر خان و سلمان خان مشهورترین افراد خارج از هند بودند. در مقایسه با این بازیگران مطرح فیلم نامه نویسان و فیلمسازان در دوران اوج بالیوود از قدرت نسبتا کمی برخوردار بودند.
پیشرفت در اروپا
سال ۲۰۰۱ میلادی برای سینمای هند و «استفان هول» که به همراه همسرش «آنتوانت کوستر» صاحب شرکت پخش فیلم Rapid Eye Movies مستقر در کلن هستند سالی مهم بود. آنان که شیفته سینمای هند بودند تصمیم گرفتند فیلم‌های هندی را در آلمان و اروپا پخش کنند. در آن زمان، این یک ریسک بزرگ بود، اما این حرکت باعث ارتقای سینمای هند در خارج از آسیا نیز شد. Rapid Eye Movies در واقع یک توزیع کننده هنری تا حدی مسئول یک موج واقعی بالیوود بود که مدت کوتاهی پس از آن در سراسر اروپا رخ داد.
«هال» به «دویچه وله» می‌گوید: «ما فیلم‌های بالیوودی و هندی را به آلمان آوردیم. بالیوود در آن زمان ۹۵ درصد از بازار سینمای هند را در اختیار داشت».
با این وجود، دستور کار بالیوود برای موفقیت نیز طعم بدی برجای گذاشت. چند سوپراستار قدرت زیادی داشتند. تهیه کننده و کارگردان زن بسیار کم بود. علاوه بر این، طرح‌های تکراری سینمای جریان اصلی هندی خسته و کلیشه‌ای می‌شدند.
در اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی باکس آفیس اولین شکست بزرگ را دید. «استفان هول» با این استدلال که بحران خانگی بود و مردم برای رفع آن بیش از حد به ستارگان متکی بودند گفت: «آن چه آزموده شده بود و درست قلمداد می‌شد دیگر جواب ندادعدم قطعیت زیادی وجود داشت». او می‌گوید: «فیلم‌های هندی به طور فزاینده‌ای از یک فرمول‌بندی مشابه پیروی کردند».
فیلمسازان مستقل فرصتی فراهم شده را مشاهده کردند و از آن استفاده نمودند. «هال» می‌گوید: «ناگهان تعداد بیش‌تری از فیلمسازان زن و فیلم‌های بدون ستاره وجود داشتند که داستان خوبی را روایت می‌کردند و واقعا کار می‌کردند و با بودجه‌های بسیار کم‌تری ساخته شده بودند. ناگهان فیلم‌های هندی در جشنواره کن به نمایش درآمدند».
برای مثال، «آنوراگ کاشیاپ» کارگردان موفق هندی زبان است که فیلمنامه‌هایی را نوشته و اجرا کرده که قالب کلیشه‌ای بالیوود را در هم شکسته است. فیلم تحسین شده بین المللی او در سال ۲۰۱۶ میلادی تحت عنوان «رامان راگاو» با الهام از قاتل زنجیره‌ای به همین نام لبه تاریک‌تر و سبک فیلمسازی نئو نوآر را برای سینمای هند به ارمغان آورد.
با این وجود، آیا این تغییر بدان معناست که فیلم‌های جریان اصلی بالیوود در نهایت از بین خواهند رفت؟
تنوع سینمایی بیشتر
آنو سینگ، فیلمساز هندی، روزنامه نگار و فیلمنامه‌نویس برنده جوایز بحرانی را در جریان اصلی سینما نمی‌بیند.
سینگ به «دویچه وله» می‌گوید: «تنوع فرصتی عالی برای سینمای هند است. تغییرات منجر به همکاری‌های جسورانه شده است. جریان اصلی به روی زبان‌های دیگر باز می‌شود. بالیوود دیگر تنها سینمای هندی نیست بلکه به معنای انتقال سبک زندگی و اقتباسی دیگر است. اگر جریان اصلی بتواند از جریان‌های کوچک‌تر فیلمسازی درس بگیرد برایش غنی‌تر خواهد بود».
مخاطب همیشه در حال تغییر
مانند استفان هال، آنو سینگ آینده بالیوود را در مضامین و بازیگران متنوع‌تر می‌بیند. او می‌گوید در حال حاضر هنوز در مورد نوع داستان‌هایی که فیلمسازان می‌خواهند بگویند تا «تخیل مخاطبان دائما در حال تغییر» را جذب کنند کشمکش وجود دارد مخاطبی که به لطف خدمات استریم یا سرویس‌های پخش اینترنتی سریال و فیلم با فیلم‌های بین المللی آشنا شده است.
موفقیت خدمات استریم و تغییرات عمده در ساختار توزیع نیز از جمله دلایلی هستند که Rapid Eye Movies چندین سال است که فیلم‌های هندی را اجاره نمی‌کند. با این وجود، استفان هول هم چنان طرفدار فیلم‌های هندی است. او می‌گوید که فیلم‌ها را تماشا می‌کند، اما نه در نتفلیکس. او می‌گوید که فیلم‌ها به یک صفحه نمایش بزرگ نیاز دارند. او می‌افزاید: «اگر چیزی یک تجربه مشترک باشد آن تجربه قطعا فیلم‌ها هستند».
