سیل اخیر به کدام بناهای تاریخی و گردشگری صدمه زد؟
یزد، سیستان و بلوچستان، تهران، فارس، کرمان، هرمزگان، قم، سمنان، مازندران، آذربایجان شرقی، خراسان جنوبی، گلستان، اصفهان، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و مرکزی، از جمله استان‌هایی هستند که از اواخر هفته گذشته تا کنون درگیر سیل شده‌اند. با این حال وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با وجود آن‌که در چند ماه گذشته همواره حضورهایی در مناطق گردشگری یا میراثی داشته، تاکنون در هیچ‌کدام از این استان‌ها حاضر نشده و نماینده‌های ویژه خود را به سه استان یزد، هرمزگان و سیستان و بلوچستان که وضعیت وخیم‌تری داشتند، اعزام کرده است.
عزت‌الله ضرغامی البته در حساب کاربری خود در توییتر از تخریب ۷۳۵ بنای تاریخی و ۲۵۰۰ میلیارد تومان خسارت در قالب گزارشی که به هیأت دولت ارائه کرده، خبر داده است. این برآورد خسارت که از سوی وزیر میراث فرهنگی به دولت ارایه شده در حالی‌ست که پایش و بررسی میزان مشخص آن در استان‌های سیل‌زده به طور کامل انجام نشده است و همچنان ادامه دارد.
از بین سه استانی که وزیر نمایندگان خود را به آنجا اعزام کرده، بیشترین تمرکز نیز بر یزد بوده است؛ شهری که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و خرابی‌های سیل در جایگاه آن تاثیر خواهد داشت. از وضعیت دیگر استان‌ها اما گزارش کامل و دقیقی در دست نیست. ایسنا سعی کرد در تماس با استان‌های درگیر با سیل، برای اطلاع‌رسانی درباره آسیب‌های وارد شده به بناهای تاریخی، گردشگری و صنایع دستی آن‌ها به جزئیات بیشتری دست پیدا کند.
از دست رفتن ۱% بافت تاریخی یزد
یزد به عنوان یکی از نخستین شهرهای خشتی دنیا که به ثبت جهانی رسیده، یک درصد از بافت تاریخی خود را در سیل تابستانی از دست داده است. بنا بر اعلام پایگاه میراث جهانی این شهر، حدود ۲۰۰ خانه در بافت تاریخی آن تخریب شده است و بر اساس گزارش طاهره قیومی ـ نماینده ویژه وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ـ بیش از ۱۳۲۵میلیارد تومان فقط به بافت و بناهای تاریخی شهر یزد خسارت وارد شده است.
همچنین سیل به مخزن امن موزه یزد نفوذ کرده و ساختمان تاریخی «رزاقیان» (بازمانده دوره پهلوی) که اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان تفت در آن واقع بود، تخریب کرده است. در عین حال، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قبل از اعلام این گزارش‌ها گفته بود که تاکنون در بافت تاریخی یزد، هیچ‌گونه تخریب و خسارت جدی به بناها نداشتیم.
در حالی‌که نگرانی‌های زیادی درباره بافت تاریخی یزد وجود دارد، معاون پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد به ایسنا اعلام کرد که آثار شاخص یزد همچون مسجد جامع، مجموعه میدان امیرچخماق، مدرسه‌ها و بقعه‌های تاریخی آسیبی ندیده‌اند و سالم هستند، اما وضعیت نگران‌کننده یزد پای قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را نیز به یزد کشاند. علی دارابی یکشنبه نهم مرداد در سفر به این استان از مناطق مختلف آسیب‌دیده از سیل در شهر بازدید کرد و به بررسی خسارات واردشده به مناطق تاریخی پرداخت.
قائم‌مقام و معاون میراث‌فرهنگی وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی که نخستین بار است پس از وقوع حادثه‌ای از اثری تاریخی، بازدید و رصد میدانی انجام می‌دهد، گفت که «مجموعه بافت تاریخی یزد ۲۳ هزار پلاک ثبتی داریم، از این تعداد پلاک ثبتی ۲۰۰ بنا تخریب جدی و ۴۰۰ بنا تخریب جزئی داشتند، یعنی چیزی کمتر از یک درصد بناها در سیل اخیر دچار آسیب جدی شده است.»
۱۴ بنای تاریخی سیستان و بلوچستان را سیل برد
سیستان و بلوچستان از دیگر استان‌هایی است که در سیل اخیر خسارت‌های زیادی متحمل شد. بنا بر اعلام اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این استان، خسارت «باران‌های مونسون» به بناهای تاریخی استان تا کنون، ۳۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال برآورد شده است.
بر اساس پایش‌های انجام شده در این استان بیشتر بناهای تاریخی شهرستان راسک، از جمله قلعه پیشین، قلعه فیروزآباد، قلعه برنجی، قلعه بریسک، قلعه هشدار و مسجد پسامگ، ناودانی‌های مقابر شیشه‌ریز جالق دچار آسیب شدند. همچنین موزه چابهار، قلعه سرباز، قلعه سیب در شهرستان سیب و سوران و ساختمان قدیمی بهداشت محیط ایرانشهر و مقبره سورو در شهرستان گلشن خسارت دیده و بخشی از سقف موزه سراوان و نیز بخشی از سقف اتاق ساختمان بهداشت محیط این شهرستان تخریب شده است.
مامور ویژه به هرمزگان نرسیده؟
هرمزگان از دیگر استان‌هایی است که در اخبار، عکس و فیلم‌های منتشر شده در ظاهر وضعیت وخیمی در سیل اخیر داشته است، به همین خاطر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نماینده ویژه خود را برای بررسی و پایش میزان خسارت سیل به این استان اعزام کرد، با این وجود مدیر کل اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هرمزگان در گفت‌وگو با ایسنا از حضور این مامور ویژه ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت: سیل اخیر تاکنون خسارتی به بناهای تاریخی، واحدهای گردشگری و صنایع دستی وارد نکرده است و خبر تخریب «ترنه کوخرد» در شهرستان بستک نیز کذب است.
بافت تاریخی کرمان آسیب دیده یا خیر؟
اما اوضاع بناهای تاریخی کرمان آن‌چنان که مجتبی شفیعی ـ معاون میراث فرهنگی این استان گفته چندان وخیم و قابل گزارش نبوده است. او اظهار کرده که پایش و بازدید آثار تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی در تمام شهرهای استان کرمان انجام شده و گزارش تکمیلی درباره آثار و ابنیه تاریخی موجود در روستاهایی که مسیر دسترسی به آن‌ها مسدود شده است، در روزهای آتی اعلام می‌شود، اما در کل بارندگی‌ها تا هشتم مرداد ماه به آثار تاریخی شهرستان‌های کرمان خسارت جدی وارد نکرده و موجب تخریب آن‌ها نشده است.
این در حالی است که ارگ تاریخی «انار» در استان کرمان در پی بارش‌های شدید اخیر آسیب دیده است. محمدرضا نسب عبداللهی ـ دانشجوی کارشناسی ارشد باستان‌شناسی ـ درباره وضعیت این بنا به ایسنا گفته که بارندگی‌ها سبب شده در برخی از باروهای این ارگ حفره‌هایی ایجاد شود که می‌تواند پایداری باروها را دچار خطر کند.
این کارشناس همچنین از کشف یک حمام قاجاری در پی بارش‌های شدید اخیر در شهر انار کرمان خبر داد. این حمام تاریخی که سال‌های پیش بر اثر سیل مدفون شده بود، این بار بر اثر سیل و آبگرفتگی پدیدار شد.
خسارت ۳۵ میلیاردی به بناهای تاریخی چهار محال و بختیاری
سیل در استان چهارمحال و بختیاری هم ۳۵ میلیارد تومان خسارت به ابنیه تاریخی، واحدهای گردشگری و صنایع دستی وارد کرده است. علیرضا جیلان ـ مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این استان ـ با اعلام این خبر به ایسنا گفت: در حال حاضر پایش‌ها بررسی‌ها در این استان ادامه دارد و در پایش‌های انجام شده تعدادی پل، حمام، قلعه، مسجد و امازاده قدیمی و تاریخی در شهرستان‌های بارده (بن)، شهرکرد، خان میرزا، اردل، شلمزار و ... آسیب دیده‌اند. همچنین تاکنون گزارشی از خسارت کانون‌های گردشگری نداشته‌ایم.
امامزاده داوود غرق در آب و گل
اما در تهران، آنچه تا کنون گزارش شده فقط درباره امامزاده داوود بوده که بخش‌هایی از آن علاوه‌بر سیل، در عملیات نجات‌بخشی تخریب شد. با این حال هنوز هیچ گزارشی از میزان خسارت وارد شده به این بنای تاریخی اعلام نشده و پرهام جانفشان ـ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران ـ اعلام میزان خسارت سیل به این امامزاده را به پس از پایان آوربرداری و لایروبی موکول کرده است.
سیل در دو شهرستان دماوند و فیروزکوه خسارت هایی به همراه داشت، گفته شده برخی واحدهای گردشگری در این دو منطقه آسیب دیده‌اند، اما تهران هنوز گزارشی از وضعیت این دو منطقه گردشگری نداده است.
اختلال در البرز و طالقان
فریدون محمدی ـ مدیرکل اداره میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان البرزـ درباره اوضاع بناهای تاریخی و گردشگری این استان در سیل اخیر، به ایسنا گفت: سیل در استان البرز در شهرستان طالقان آسیب ویژه ایجاد کرده است، اما آثار تاریخی در این شهرستان و البرز آسیب ندیده‌اند. یکی از سرویس‌های بهداشتی در محور چالوس و مجموعه سرویس بهداشتی در روستای سنج در منطقه کردان خسارت دیده‌اند. همچنین در محورهای مواصلاتی و جاده‌ها اختلال ایجاد کرده است.
رستوران‌های زیادی در مازندران خراب شدند
اما در مازندران، پایش خسارت سیل هنوز ادامه دارد؛ مهدی ایزدی ـ سرپرست اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مازندران ـ به ایسنا گفت که ما همچنان در حال آماده‌باش هستیم و بارش‌ها ادامه دارد و هنوز آمار دقیقی از میزان خسارت‌ها نداریم.
او در عین حال، گزارشی از خسارت دو سه مجموعه گردشگری در جاده چالوس ارایه کرد و افزود: رستوران‌های زیادی آسیب دیده‌اند. در ییلاقات کجور، بلده و محور هراز از آسیب‌دیدگی برخی محوطه‌ها که ثبت ملی نشده‌اند، گزارش‌هایی داشتیم. البته این محوطه‌ها به عنوان اثر تاریخی شناخته می‌شوند.
سعید طالبی‌پور ـ مدیر اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کهگیلویه ـ با اعلام این‌که تاکنون ابنیه تاریخی این استان در سیل اخیر خسارت ندیده‌اند گفت: خسارت‌های جزیی از جمله گرفتگی آب در برخی کانون‌های گردشگری داشتیم.
در استان‌های دیگر چه خبر است؟
مدیران اداره‌های میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان‌های بوشهر، قم و گلستان در تماس‌های ایسنا اعلام کردند که تاکنون در بررسی‌ها و پایش‌های انجام شده، گزارشی از خسارت به بافت تاریخی و گردشگری نداشته‌اند.
اصفهان از دیگر استان‌هایی است که به گفته علیرضا ایزدی ـ مدیر کل اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان ـ گزارشی از آسیب سیل به بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری اعلام نشده است.
استان‌های گیلان و خراسان شمالی نیز با وجود این‌که در فهرست مناطق سیل‌زده بوده‌اند، اما مدیران اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این دو استان اعلام کردند که جز بارش باران، با خطر و آسیب سیل مواجه نشده‌اند.
مدیر اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قزوین نیز در تماس ایسنا از اعلام گزارش خسارت سیل به بناهای تاریخی و واحدهای گردشگری و صنایع دستی امتناع کرد و گفت: «با توجه به جمع‌بندی که باید داشته باشیم و ارسال آن به وزارتخانه، اطلاع‌رسانی انجام نمی‌دهم و دستورالعمل این است که در این رابطه گزارش‌ها به صورت متمرکز در وزارتخانه ارائه شود.»
همچنین گزارشی از وضعیت بافت تاریخی و گردشگری استان‌های زنجان، خوزستان و فارس اعلام نشده است.
