اکران آنلاین؛ موضوعی حرفه‌ای، عملکرد غیرحرفه‌ای
بحث اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی، موضوعی تازه نیست، از زمانی که کرونا شیوع پیدا کرد تا امروز، بارها و بارها به صورتی جدی به آن پرداخته شد، حتی اقدام‌هایی هم شد تا این موضوع عملی شود، اما این اتفاق رخ نداد. روزهایی که سینماها تعطیل و فیلم‌های زیادی در صف اکران قرار داشتند، بارها این مسئله طرح شد، اما پس از اینکه چند فیلم اکران شد و چیزی جز یک نعش از فیلم‌هایشان به جا نماند، سازندگان آثار تصمیم گرفتند که اکران آنلاین برای فیلم‌هایشان را به عنوان آخرین گزینه بررسی کنند.
برای بررسی وضعیت اکران آنلاین و شرایط آن به گفت‌وگو با محمدرضا صاحبی، کارگردان و مستندساز، حامد سلیمان‌زاده، داور و منتقد سینمایی و محسن اسلام‌زاده تهیه‌کننده و مستندساز پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
چرا اکران آنلاین نداشته باشیم؟
یکی از پیشنهادهایی که برای بهبود وضعیت سینماها و اوضاع فروش فیلم‌های سینمایی مطرح می‌شود، این است که شرایط اکران آنلاین برای فیلمسازها فراهم شود، اما به واسطه عدم وجود قانون کپی رایت، این ایده چندان مورد استقبال سازندگان قرار نگرفت.
محمدرضا صاحبی، کارگردان و مستندساز، درباره اکران آنلاین می‌گوید: «اکران آنلاین درمجموع، هم تهدید است و هم فرصت. تهدید است چون مخاطب سینما را که پیش از این به سینما می‌رفته است، تغییر رویکرد می‌دهد و در خانه به تماشای فیلم می‌نشیند. همچنین یک فرصت برای فیلم‌هایی است که مخاطبان محدودتری دارند و اکران‌شان روی پرده سینما از نظر اقتصادی قابل توجیه نیست.»
حامد سلیمان‌زاده، داور جشنواره‌های مختلف سینمایی با اشاره به اکران آنلاین در دیگر کشورها گفت: «البته در کرونا بسیاری از کشورها به سمت اکران آنلاین رفتند اما به صورت محدود آن را دنبال کردند، چون سینماگران بزرگ نسبت به این موضوع اعتراض داشتند و معتقد بودند جای فیلم روی پرده سینماست همین اعتراض‌ها باعث شد تا برخلاف تصور عده‌ای، در این دوران سینما آنلاین نشود و سالن‌های سینمایی همچنان به فعالیت خودشان ادامه دهند.»
هرقدر که اکران آنلاین در عرصه فیلم بلند نتوانسته مورد استقبال قرار بگیرد، در عرصه مستند و با وجود پلتفرم‌های مخصوص این موضوع مورد پذیرش و استقبال قرار گرفته و توانسته مخاطبان مخصوص خودش را هم جذب کند.
محسن اسلام‌زاده تهیه‌کننده و مستندساز درباره تاثیر اکران آنلاین بر افزایش مخاطبان مستند و همچنین این موضوع که آیا اکران‌های آنلاین بر جذب مخاطبان به سوی سینمای مستند تاثیرگذار بوده‌اند یا خیر، گفت: «شروع اکران‌های آنلاین و بخش زیادی از گسترش این شکل از نمایش فیلم به دلیل شیوع ویروس کرونا بود. این روزها مردم روز به روز بیشتر با نمایش آنلاین ارتباط برقرار کرده‌اند و همچنین پلتفرم‌ها عملکرد قوی‌تر نسبت به گذشته دارند و مدام درحال تکمیل آرشیو آثار مستند خود هستند که این عملکرد قوی به افزایش مخاطبان سینمای مستند کمک کرده است و نمی‌توان منکر آن شد.»
او ادامه داد: «مستندسازان اگر پیش‌تر و تا چندسال گذشته تنها امید و افق دیدشان اکران‌های جشنواره‌ای و در معدود آثاری، پخش تلویزیونی بود، الان می‌دانند که پس از حضور در جشنواره‌ها می‌توانند آثار خود را به صورت آنلاین در دسترس مخاطبان قرار دهند و با تبلیغات درست و اطلاع‌رسانی قوی، مخاطب بیشتری را جذب کنند. به همین دلیل از دید من این اتفاق به واقع تاثیر زیادی بر سینمای مستند و مخاطبان آن داشته است. البته که باید گفت پلتفرم‌ها نیز باید فضای جدی‌تری را در اختیار آثار مستند قرار دهند که در صورت این اتفاق خودشان نیز شاهد بالا رفتن مخاطبان مستندها می‌شوند.»
باتوجه به صحبت کارگردانان و منتقدان این پرسش پیش می‌آید که چرا اکران آنلاین در ایران با شکست مواجه می‌شود؟ یکی از دلایل شکست اکران آنلاین در کشور ما، بدون شک نداشتن قانون برای جلوگیری از کپی غیرمجاز است. موضوعی که بارها و بارها، دلسوزان عرصه سینما و نمایش خانگی درباره آن هشدار داده‌اند اما به نظر می‌رسد وجود این قانون گرچه سود بسیاری را به دنبال خواهد داشت، اما از سوی دیگر ضرری برای منافع دیگرانی می‌شود که اتفاقا دست بالایی در نهادهای فرهنگی دارند و همین موضوع پیوستن به کنوانسیون «برن» را برای کشور ما عملا غیرممکن کرده است.
برای همین است که حداکثر سه ساعت بعد از آغاز نمایش آنلاین یک فیلم، کپی آن در سایت‌ها، کانال‌های تلگرامی و البته شبکه‌های ماهواره‌ای دست به دست می‌شود و تهیه‌کننده باید به یغما رفتن سرمایه‌اش را با چشمان خود شاهد باشد. این موضوع و ضرری که به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی وارد می‌کند، موضوعی است که باعث شده بسیاری از فیلم‌های مستقل سینمای ایران هیچ علاقه‌ای برای ورود به عرصه نمایش آنلاین نداشته باشند.
کمی دقیق‌تر به ماجرا نگاه کنیم، یکی از دلایل شکست اکران آنلاین، این است که خود سازندگان آثار نیزچندان مایل نیستند که آثارشان به سرقت برود، لذا ترجیح می‌دهند فیلمشان کلا اکران نشود.
حامد سلیمان‌زاده، منتقد سینمایی درباره عدم وجود شرایط مناسب برای اکران آنلاین گفت: «یکی دیگر از مشکلات ما مخصوصا در مواجهه با اکران آنلاین این است که بستر امنی برای حفظ آثار نداریم و این‌گونه سینمای ایران هیچ وقت نمی‌تواند در بستر مجازی به حیات خود ادامه دهد. اگر کسی به سمت اکران آنلاین برود، فقط یک نعش از اثرش باقی می‌ماند. مشکل هم آنجاست که هیچ‌گاه از قانون کپی رایت حمایت نشده و نخواهد شد.»
