همه چیز درباره بیماری "سیاه زخم"
بیماری سیاه زخم از باکتری به نام آنتراسیس باسیلوس ایجاد می‌شود. این باکتری باعث ایجاد اسپور می‌شود. اسپور‌ها باکتری‌هایی هستند که در یک پوسته محافظ قرار دارند و می‌توانند برای مدت طولانی در خاک زندگی کنند، در واقع این باکتری در خاک وجود دارد. اگر این باکتری وارد بدن شود، فرد به بیماری سیاه زخم مبتلا می‌شود. به طور طبیعی این باکتری‌ها در خاک وجود دارند و می‌توانند سال‌ها غیر فعال بمانند تا زمانی که میزبان مورد نظر خود را پیدا کنند و از طریق آن به بدن میزبان وارد شوند. این بیماری در آمریکای مرکزی و جنوبی، آفریقای صحرای جنوبی، آسیای میانه و جنوب غربی آسیا، جنوب اروپا و اروپای شرقی و در کارائیب وجود داشته و در حال توسعه بود. در بیشتر مواقع انسان‌هایی که گوشت خام مصرف می‌کنند یا اینکه با حیوانات آلوده تماس دارند دچار این بیماری می‌شوند.
روش‌های انتقال سیاه زخم
انتقال سیاه زخم از طریق راه‌های مختلفی اتفاق می‌افتد:
پوستی: از راه تماس و دستکاری مواد آلوده دامی مانند پشم، پوست، گوشت، پودر استخوان خام و ... منتقل می‌شود. میکروب از راه خراش‌های کوچک پوست وارد بدن انسان می‌شود.
تنفسی: انتقال تنفسی توسط گرد و غبار آلوده یکی دیگر از راه‌های انتقال است که البته به ندرت دیده می‌شود. این اتفاق به ویژه در کارخانه‌های پشم بافی و پشم شویی ممکن است رخ دهد.
گوارشی: انتقال از راه خوراکی توسط گوشت خام یا نیم پز، شیر خام و ... ممکن است رخ دهد. انتقال این بیماری از فرد به فرد بسیار نادر است.
علائم سیاه زخم یا آنتراکس
این میکروارگانیسم یکی از خطرناکترین زئونوز‌های میکروبی است که از راه جراحات جلدی هنگام تماس با دام یا فراورده‌های دامی آلوده مانند پوست، پشم یا لاشه یا اینکه از راه تنفسی بر اثر استنشاق گردوغبار آلوده به اسپور سیاه زخم، منتقل می‌شود. در نوع پوستی که رایج‌ترین فرم این بیماری است، شروع عفونت، شبیه گزش حشرات بوده و با خارش و برآمدگی پوست همراه است. اما طی یک تا دو روز به جراحات تاول گونه و سپس به زخم بدون درد با قطری در حدود یک تا سه سانتی‌متر و با مشخصه نکروز سیاه رنگ در مرکز زخم تبدیل می‌شود. بجا ماندن اثر زخم بعد از بهبودی نیز شایع است.
نوع تنفسی این بیماری ممکن است دارای علایمی شبیه آنفلوانزا بوده و در موارد پیشرفته به صورت پنومونی هموراژیک تظاهر کند که مرگ‌زا است. سیاه‌زخم گوارشی نیز سه تا پنج روز پس از مصرف گوشت خام یا نیمه پخته یا شیر خام با درد‌های شکمی، تهوع، استفراغ، تب و اسهال آغاز می‌شود که در این نوع مرگ و میر به میزان ۵۰ درصد برآورد می‌شود.
نحوه تشخیص سیاه‌زخم
کشت خون مثبت روش‌های تشخیصی آزمایشگاهی این بیماری هستند. تشخیص از طریق تهیه نمونه از ضایعه پوستی و مایعات آلوده بدن و انجام رنگ آمیزی گرم یا کشت در محیط‌های مناسب امکان‌پذیر است و اگر از PCR استفاده کنیم، می‌توان وجود ۳ عدد اسپور در مایع آلوده را شناسایی کرد.
درمان بیماری
استفاده و شروع سریع درمان با آنتی‌بیوتیک‌های پنی‌سیلین، داکسی سیکلین و ترجیحا سیپروفلوکساسین، کمک‌کننده است. در آنتراکس تنفسی پس از ظهور علائم بیماری، درمان تقریبا بی‌نتیجه است. باسیل سیاه‌زخم به دلیل خطرناک بودن در حملات بیوتروریسم کاربرد دارد.
روش‌های پیشگیری از بیماری سیاه زخم
استفاده از واکسیناسیون در افراد در معرض خطر، مصرف آنتی‌بیوتیک پنی سیلین، داکسی سیکلین و ترجیحا سیپروفلوکساسین به عنوان راه‌های پیشگیری از سیاه زخم عنوان می‌شوند. در ایران واکسن تنها برای دام‌ها استفاده می‌شود.
بنابر اعلام اداره بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوانات مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، در صورتی که لباس و وسایل به عامل سیاه‌زخم آلوده شود، باید آن‌ها را سوزاند. بهترین راه پیشگیری، رعایت موازین بهداشت فردی در مواجهه با فراورده‌های حیوانی مثل پشم، پوست و استخوان است. در ضمن در کارخانه‌هایی که از این فراورده‌ها در تولید مایحتاج انسانی استفاده می‌کنند حتما لازم است موازین بهداشتی را به‌طور کامل رعایت کنند.
