انسیه خزعلی: حجاب مثل کمربند ایمنی است
انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهور گفت: برای گروه‌ه‌های اروپایی غیرقابل باور بود که مسئولیت تولید ایورا به ایران سپرده شود. اما بعد از مدتی، رئیس ایورا اعلام کرد کار زنان ایرانی بسیار بهتر از قبل که برعهده کشور‌های اروپایی بود، انجام شده است.
متن گفتگو با انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به شرح زیر است:
شما در سخنان‌تان بار‌ها به حمایت‌های ویژه از زنان کشورمان اشاره کرده‌اید؛ مواردی مانند ضرورت پرداخت نفقه از سوی مردان و حقوق برابر زنان و مردان. این موارد را در نشستی که اخیراً در سازمان ملل داشتید، اعلام کردید؟ چه واکنش و بازخوردی از آن‌ها دریافت کردید؟
بله؛ برای آن‌ها خیلی جالب بود، اما خیلی از صدا‌های ما به آن‌ها نرسیده و متأسفانه به قدری چهره زن ایرانی را بد جلوه داده‌اند که حتی تعجب می‌کردند که بیش از ۵۰ درصد قبولی دانشگاه‌های ما خانم‌ها هستند و می‌گفتند مگر خانم‌های شما وارد دانشگاه می‌شوند؟! آن‌ها حتی تصورش را هم نمی‌کردند که زنان ما در ساخت واکسن جزو پیشروان باشند و در خیلی از ابداعات علمی و توانمندی‌های کارآفرینی می‌توانند الگو باشند.
می‌دانید که ایورا به مدت دو سال به ایران سپرده شده است. بحمدالله برنامه‌های خیلی خوبی خانم‌های ما ارائه می‌دهند. برای آن‌ها غیرقابل باور بود وقتی رئیس ایورا گفته بود روزی این مسئولیت به ایران سپرده شود، برای عده‌ای غیر قابل باور بود که ایران این مسئولیت مهم را بر عهده بگیرد. اما بعد از گذشت ۸-۹ ماه رئیس ایورا اعلام کرد کار بسیار بهتر از قبل که بر عهده کشور‌های اروپایی بود، انجام شده و ما نمی‌دانستیم چنین توان و ظرفیتی در زنان ایرانی وجود دارد.
امیدواریم این موفقیت‌ها ادامه داشته باشد. در صحبت‌هایتان به موضوع تهاجم فرهنگی اشاره کردید. یکی از مسائلی که در کنشگری و روابط اجتماعی دیده می‌شود و امروز در جامعه ما همچنان بازخورد دارد، موضوع حجاب است. در مورد حجاب دو رویکرد کلی مطرح می‌شود: عده‌ای معتقدند که، چون جامعه ما زیست دینی دارد، امر حجاب لازم‌الاجراست و حکومت می‌تواند فارغ از اینکه پذیرش مردمی وجود داشته باشد یا خیر، امر حجاب را اجرا و مردم را ملزم به تمکین کند. در مقابل، فارغ از اینکه ما در قانون اساسی در اصل چهارم این موضوع به طور حتم عنوان شده که احکام جزایی، مدنی و ... باید در بستر اسلام باشد، عده‌ای حجاب را به منزله تمام دین نمی‌دانند و معتقدند که برای اینکه فرهنگ حجاب پذیرش عمومی داشته باشد، لازم است از پشتوانه مردمی برخوردار باشد. نظر شما در این مورد چیست؟
پشتوانه مردمی داشتن هر قانون، آیین‌نامه و دستورالعملی، به عنوان ضامن اجرایی آن است و طبیعتاً برای قوانینی که وضع می‌شود خوب است پشتوانه فرهنگی و اجتماعی و سرمایه اجتماعی داشته باشیم. در این مورد شکی نیست. اما باید توجه داشته باشیم وقتی راجع به موضوعی صحبت می‌کنیم، ببینیم موضوع چند ساحتی است و ما در چه ساحتی صحبت می‌کنیم؟
موضوع حجاب هم ساحت فردی دارد و هم ساحت اجتماعی. آیا ما در زمینه اجتماعی می‌توانیم به موضوع، نگاه فردی داشته باشیم و تأثیر و تأثر‌ها آن در اجتماع را نبینیم؟ آیا اگر لازم است در اجتماع از آسیب‌هایی جلوگیری شود، نباید به موضوع از بعد اجتماعی توجه شود؟! باید مشخص شود آرمان‌هایی که در اجتماع مورد توجه قرار می‌گیرد و استحکامی که باید در خانواده‌های ما باشد، چه لوازمی دارد که قانونگذار یا قانونگذاران تشخیص می‌دهند. آیا باید بر تک‌تک این قوانین رأی‌گیری شود؟
درباره اساس فلسفه حجاب من معتقدم که بیشتر از گذشته باید به آن پرداخت و خیلی وقت‌ها ما از این نکته غافلیم. اگر می‌گوییم حجاب در جامعه باشد، آن فلسفه‌ای که خداوند بیان کرده و نکته‌ای که در قرآن ذکر می‌شود باید برای مردم مشخص شود. در واقع یکی از مسائل مربوط به حجاب، حرکت اجتماعی زن است. یعنی اگر ضرورت ورود زن در اجتماع نبود، حجاب به این شکل وضع نمی‌شد و این حدود و قیودی که ذکر می‌شود، نبود. درواقع حجاب، تضمین‌کننده حرکت اجتماعی زن است.
مسئله دوم حفظ زن از خشونت است. صراحتاً خداوند می‌فرماید «یعرفن فلا یؤذین» برای اینکه زنان مورد آزار، اذیت و خشونت قرار نگیرند. یعنی حجاب، حریمی برای حفاظت از زن است. ما این حریم‌ها را در بسیاری جا‌ها و مسائل دارای ارزش حفظ می‌کنیم. همان‌طور که ما نخبه‌های خود را به طور فیزیکی و معنوی حفاظت می‌کنیم. به همین صورت خداوند به زن به عنوان گوهر و عنصر ارزشمند توجه می‌کند و به همین دلیل حجاب را برای او در نظر گرفته است.
نکته سوم حفظ جامعه در کنار افراد، از آسیب است. این را خداوند صراحتاً در ارتباط با مسئله زن و مرد ذکر می‌کند تا قلب‌های آنان در امان بماند. یعنی حتی به بحث‌های معنوی و روانی توجه می‌کند که در ارتباطات، باید قلب و ارتباطات دلی، چشمی و کلامی شما مورد پاکی و دقت نظر قرار بگیرد تا دچار آسیب نشوید. از این طریق هم خودتان حفظ شوید و هم خانواده و جامعه. اگر می‌خواهیم یک جامعه سالم داشته باشیم که با فکر و تعقل پیش برود، باید این نکات را رعایت کنیم.
نکته چهارم این است که زن با عقل و توانمندی‌هایش، نه با جسم و ظاهر، در جامعه حاضر شود. اما در فرهنگ مبتذل غربی زن را با جسم مطرح می‌کنند. وقتی آن فرهنگ مبتذل در جامعه ترویج پیدا کند، بسیاری از توانمندی‌های زن مغفول می‌ماند و شکوفا نمی‌شود.
از این رو اسلام محدوده جنس را به خانواده اختصاص می‌دهد و زن مثل یک مرد و مثل سایر کسانی که در جامعه فعالیت دارند با فکر، ایده‌ها، خلاقیت، هنر و علم خود در جامعه ظاهر می‌شود. این فلسفه را پشت قوانین مربوط به حجاب می‌بینیم که چه اندازه به نفع زن است و می‌تواند تشبیه به کمربند ایمنی باشد که شاید محدودیتی ایجاد کند، ولی مصونیت، امنیت و حفظ حریم و حدودی برای زنان و دختران دارد. در این موارد باید کسانی که قانونگذارند توجه داشته باشند تا قانون بر مبنای حکمت و مصلحت جامعه باشد و طبیعتاً کار کارشناسی روی آن انجام بگیرد.
در عین حال شیوه پیاده کردن آن قانون هم بسیار مهم است که شیوه‌ای باشد که اولاً توجیه لازم را داشته باشد و ثانیاً کرامت انسان‌ها را در نوع اجرا مورد توجه قرار بدهد.
فارغ از ورود هنجاری و قانونی به موضوع حجاب، عده‌ای بر این باورند که باید در مقام اجرا متناسب با اوضاع اجتماعی، موقعیت‌سنجی شده و حکومت اسلامی انعطاف داشته باشد. به اعتقاد شما آیا در مورد حجاب انعطاف‌هایی در قرآن و اسلام وجود دارد تا حکومت اسلامی هم موقعیت‌سنجی را در این مورد مد نظر قرار دهد؟
اسلام دینی است که به آسان‌گیری معروف است و زندگی مردم را تسهیل و روان می‌کند. عطوفتی که در اسلام وجود دارد، قابل مقایسه با هیچ دینی نیست و من فکر می‌کنم که نوع عملکرد ما و نوع روش‌هایی که در اجرای احکام به کار گرفته می‌شود، بسیار مهم است. همچنین شرایط زمان و مکان به فرموده امام راحل یکی از مسائل مهمی است که باید در اجتهاد مورد توجه قرار بگیرد و موجب پویایی اجتهاد و درک شرایط و موقعیت‌های خاصی است که بشر با آن مواجه می‌شود و به این ترتیب هیچ‌گاه به بن‌بست نمی‌رسد.
