آهنگ رشد اقتصادی کند شد

بر اساس آخرین نتایج حساب‌های ملی فصلی مرکز آمار ایران،(اینجا بخوانید) محصول ناخالص داخلی (GDP) به قیمت ثابت سال ١٣٩٠ در شش‌ماهه اول سال ١٤٠١ رشد تولید ناخالص داخلی با نفت ٣.٣ درصد و بدون نفت ٣.٤ درصد بوده است که حاکی از نزولی شدن روند رشد تولید ناخالص داخلی در این مدت است. این در حالی است که در مدت مشابه سال ۱۴۰۰ رشد تولید ناخالص داخلی با نفت ۵.۶ درصد و بدون نفت ۳.۸ درصد بوده است.

در نیمه اول امسال، فعالیت‌های گروه کشاورزی رشد منفی ۲.۲ درصد، گروه صنایع و معادن ۵ درصد (شامل: استخراج نفت خام و گاز‌طبیعی ٣.٢، سایر معادن صفر، صنعت ٤.٩، انرژی ١٢.٩ و ساختمان ١.٦- درصد) و گروه خدمات ٢.٦ درصد رشد داشته است. بدین‌ترتیب، در نیمه اول امسال، رشد منفی بخش‌های کشاورزی و واسطه‌گری‌های مالی با قوّت ادامه یافته است. اما بخش ساختمان بعد از رشد منفی ۳.۹ درصدی در فصل بهار امسال، در فصل تابستان هم منفی ۱.۶ درصد کاهش پیدا کرده است.

این در حالی است که تولید ناخالص داخلی (GDP) به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ در سال ۱۴۰۰ به رقم ۷۵۶۹ هزار میلیارد ریال با نفت و ۶۵۱۱ هزار میلیارد ریال بدون احتساب نفت رسیده بود؛ در حالی که رقم مذکور در سال ۱۳۹۹ با نفت ۷۲۵۴ هزار میلیارد ریال و بدون نفت ۶۲۸۹ هزار میلیارد ریال بود که نشان از رشد ۴.۳ درصدی تولید ناخالص داخلی با نفت و ۳.۵ درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت در سال ۱۴۰۰ داشت که کارشناسان یکی از علل این رشد در سال ۱۴۰۰ را اتمام وضعیت همه‌گیری ویروس کرونا و مواردی نظیر واکسیناسیون عمومی مطرح می‌کنند.

البته تولید ناخالص داخلی ایران در تابستان امسال، ۲.۵ درصد بیشتر از تابستان گذشته بوده است. این رشد که با تعدیل اثر تورم (استفاده از قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۰) به دست آمده است، نشان می‌دهد سرعت افزایش اندازه اقتصاد ایران در تابستان از بهار گذشته کمتر بوده است. رشد اقتصادی بهار ۳.۸ درصد بوده است.

رشد اقتصادی به افزایش تولید کل در یک اقتصاد اشاره دارد. سود کل در تولید، با افزایش میانگین بهره‌وری ارتباط دارد. این امر منجر به افزایش درآمد می‌شود و مصرف‌کنندگان را ترغیب می‌کند تا خرید بیشتری انجام دهند و این به معنی کیفیت و استاندارد بالاتر زندگی است. آمارشناسان به‌طور متعارف چنین رشدی را به صورت درصد افزایش تولید ناخالص داخلی یا GDP تعریف می‌کنند.

افت رشد اقتصادی قابل انتظار بود
سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه چمران اهواز در واکنش به افت رشد تولید ناخالص داخلی گفت: این کاهش قابل انتظار بود چرا که پس از دو سال درگیری با ویروس کرونا و خوش‌بینی اولیه نسبت به ادامه فعالیت‌ها پس از پایان همه‌گیری کرونا، ظرفیت‌های خالی در بخش‌های مختلف و به خصوص در بخش خدمات تا حدودی پر شدند و طبیعی بود که سال گذشته تولید ناخالص داخلی افزایش یابد.

او ادامه داد: در واقع موضوع اصلی این است که در سال جاری ظرفیت جدیدی ایجاد نشده است. در سال گذشته ظرفیت‌های خالی در بخش خدمات پر شده بود که این موضوع منجر به رشد در این سال شد، اما زمانی که دیگر ظرفیت جدیدی ایجاد نمی‌شود رشد‌های قبلی هم ادامه پیدا نمی‌کنند. مانند همین اتفاقی که در ۶ ماهه ابتدای سال افتاده است و رشد تولید ناخالص داخلی روند منفی را تجربه کرده است.

افقه تصریح کرد: با توجه به شرایط تحریمی و موضوعات مربوط به عدم توافقات برجام و مشکلات گوناگون این کاهش در تولید ناخالص داخلی تا حدودی قابل توجیه است.

رشد تولید ناخالص داخلی پس از جنگ هم بالا رفت
این استاد دانشگاه با اشاره به روند رشد تولید ناخالص داخلی پس از جنگ نیز گفت: این اتفاق پس از جنگ هم رخ داد و به دلیل ظرفیت‌های موجود و خالی در زمان جنگ پس از آن و در سال‌های ۱۳۷۱ و ۱۳۷۲ رشد‌های تولید ناخالص داخلی تا ۱۴ درصد هم تجربه شد. آن زمان هم به دلیل پر شدن ظرفیت‌های خالی در آن زمان بود، اما یکسال پس از آن همان ظرفیت‌های خالی ۱۳ تا ۱۴ درصدی به ۱ درصد کاهش پیدا کرد و این آماری هم که امروز مرکز آمار منتشر کرده است شبیه آمار همان زمان است.

این اقتصاددان با اشاره به رشد منفی در بخش ساختمان در ۶ ماهه ابتدای سال ۱۴۰۱ نیز افزود: بخش قابل‌توجهی از این موضوع به دلیل این است که حجم عظیمی از سرمایه‌های کشور خارج شده و به کشور‌های دیگری نظیر قبرس شمالی و ترکیه و ... سرازیر شده‌اند. ارقام این سرمایه‌ها هم قابل توجه است و اغلب ایرانی‌ها در این کشور‌ها در بخش ملک سرمایه‌گذاری کرده‌اند و زمانی که تقاضا در بخش ملک در این کشور‌ها افزایش یابد طبیعی است که در ایران این بخش مهم رشدی منفی را تجربه خواهد کرد.

افقه در ادامه تصریح کرد: همچنین در بخش ساخت‌و‌ساز هم به دلیل افزایش قیمت مصالح ساختمانی و گرانی‌ها در بخش زمین و ... این افت به وجود آمده است. این اقتصاددان با اشاره به رشد ۵ درصدی در بخش صنایع و معادن نیز گفت: اگر می‌بینیم که رشد تولید ناخالص داخلی تا ۳ درصد رشد داشته به دلیل همین افزایش رشد در بخش صنایع و معادن است که از میان بخش‌های مختلف بالاتر بوده و این موضوع به دلیل عادی شدن شرایط پس از کرونا است و اینکه یک مقدار زیادی هم دور زدن تحریم‌ها و خرید نفت از چین همچنان ادامه دارد البته این موارد هم پر هزینه هستند و زمانی که تحریم‌ها را دور می‌زنند نفت را ارزان‌تر می‌خرند و منابع مالی آن را با هزینه بیشتری انتقال می‌دهند البته این ادعا وجود دارد که تا ۱.۲ دهم بشکه نفت به فروش برسد که مسلما افزایش‌هایی را در تولید ناخالص داخلی به همراه دارد.

افقه با اشاره به نااطمینانی‌ها نسبت به آینده اقتصادی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه ظرفیت‌های خالی امسال پر شده‌اند و دیگر سرمایه‌گذاری جدیدی هم صورت نگرفته است که البته تنش‌های داخلی و تداوم آن‌هم در این موضوع بی‌تاثیر نبوده است و اینکه بخش قابل توجهی از سرمایه‌ها در حال فرار هستند و سپرده‌ها از بانک‌ها خارج شده و تبدیل به طلا و ارز می‌شوند و ظرفیت‌های جدیدی در کشور ایجاد نشده است این افت‌ها در بخش تولید ناخالص داخلی هم کاملا طبیعی هستند. در جدول فوق رشد تولید ناخالص داخلی در گروه‌های مختلف و در بازه‌های زمانی گوناگون قابل مشاهده است. اطلاعات این جدول نشان می‌دهد که تقریبا در همه گروه‌ها رشد تولید ناخلص داخلی در ۶ ماهه اول امسال نزولی شده است.