مخالفان و موافقان آبگیری سد چمشیر چه می گویند؟

بسیاری از مخالفان آبگیری سد چمشیر گچساران معتقدند این سد که در 25 کیلومتری گچساران واقع شده در واقع روی سازند نمکی گچساران قرار گرفته که با بهره‌برداری از آن فاجعه گتوند 2 به زودی تکرار می‌شود، زیرا هر سدی در هر نقطه‌ای در آن منطقه ساخته شود، عاقبتش مانند سد گتوند است.

این کارشناسان منابع آبی و زیست محیطی بر این باورند که توده نمکی گچساران 2 و نیم کیلومتر در مخزن 60 کیلومترمربعی گتوند بوده و این درحالی است که در سد چم شیر 70 درصد دریاچه این سد در گنبد نمکی سازند واقع شده است.

مخالفان:

باستان‌شناسان با کاوش در حوضه سد "چم‌شیر گچساران" که برخی از مسئولان استانی تلاش می کنند بزودی آبگیری شود، فرضیه استقرار فصلی زمستانی، تفرج‌گاه یا دسکره ساسانی را مطرح کردند. کاوش‌های پیشین باستان‌شناسان در این محوطه به آثاری با قدمت بیش از ۱۶ تا ۱۰ هزار سال از دوره‌های فراپارینه سنگی و همچنین دوره‌های نوسنگی، عیلام میانه و اسلامی رسیده بود.

در سال ۱۳۹۶ در نتیجه گمانه‌زنی و ارزیابی اولیه باستان‌شناسان در محدوده آبگیری سد چم‌شیر، ۱۲۰ محوطه باستانی شناسایی شد. کاوشگران همچنین، استقرارگاه‌های موقت زیادی متعلق به عشایر کوچ‌رو را شناسایی کرده‌اند.

به گفته محمدتقی عطایی سرپرست هیات فصل اول گمانه‌زنی نجات‌بخشی، کهن‌ترین شواهد به‌دست آمده از حوضه آبگیر سد چم‌شیر در شهرستان گچساران به دوره‌ "فراپارینه سنگی"، در حدود ۱۶ هزار تا ۱۰ هزار سال پیش ـ مربوط می‌شود. سپس با وقفه‌ای طولانی، شواهد اندکی از استقرارگاهی از اواخر دوره نوسنگی به‌دست آمده که متعلق به شش هزار سال قبل است.

سعید امیرحاجلو سرپرست هیأت باستان‌شناسی کاوش محوطه تاریخی شماره ۱۰۶ در حوضه آبگیر سد چم‌شیر گچساران، اکنون گزارشی از آخرین نتایج کاوش در این محوطه باستانی ارائه کرده است که براساس یافته‌های کاوشگران، در مطالعات فاز میدانی و کاوش محوطه ۱۰۶، شواهدی از جمله ساختارهای معماری سنگی، قطعات سفال دوران ساسانی تا سده‌های میانی اسلامی، اشیاء سنگی و شیشه‌ای شناسایی و مستندنگاری شده است.

کاوش محوطه تاریخی شماره ۱۰۶ در محدوده آبگیر سد چم‌شیر در شهرستان گچساران در قالب طرح ارتباط با جامعه و صنعت و بر اساس تفاهم‌نامه‌ای میان دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگاه میراث ‌فرهنگی انجام و فاز میدانی آن با هدف «نجات‌بخشی و مستندنگاری شواهد باستان‌شناختی منقول و غیرمنقول به منظور شناخت ویژگی‌های فرهنگی، تبیین کاربری‌ها، گاه‌نگاری و حفاظت از آثارِ قابلِ حفاظت محوطه» به اجرا درآمد.

امیرحاجلو استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس گفت: در فاز کتابخانه‌ای و نظری، مطالعاتی با هدف «تبـیین اهمیت و جایگاه محوطه در سلسله مراتبِ استقرارهای نواحی پیرامون رودخانه زهره و تبیین الگوهای معیشت جوامع محلی در این ناحیه در دوران ساسانی و اسلامی» در دست انجام است و بر اساس آن تفاهم‌نامه، تا اردیبهشت ۱۴۰۲ در جریان خواهد بود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کهگیلویه و بویراحمد هم بر حضور و بررسی موضوع آبگیری سد چمشیر گچساران توسط اساتید مطرح دانشگاه تهران تاکید دارد و می گوید: کارشناسان هم اکنون در حال بررسی لایه‌های زمین شناسی هستند و بنده نیز پیشنهاد داده‌ام برخی اساتید دانشگاه‌های تهران موضوع را به صورت ویژه بررسی کنند.

اسلام جاودان خرد گفت: به طور قطع نمی‌شود اکنون راجع به سد چم شیر گچساران اظهار نظر کرد و مسائل به صورت ویژه توسط کارشناسان هنوز در دست بررسی است.

وی افزود: رودخانه زهره گچساران در فصول کم بارشی شوری آن بالا می‌رود و با احداث سد چم شیر می‌خواهند در فصول کم بارشی با رها کردن آب، میزان شوری پایین بیاید.

کارشناس سازه های آبی وزارت نیرو هم می گوید: آب رودخانه زهره در ۲ شاخه مناطق خیرآباد و فهلیان سرچشمه می گیرد که آب رودخانه فهلیان تلخ و آب منطقه خیرآباد شیرین است.

حمیدرضا یاقوتی با اشاره به اینکه چشمه های بالادست و پایین دست سد چم شیر شور است از متولیان خواست پیش از آبگیری این سد با انجام مطالعات تکمیلی نسبت به آبگیری مطلوب آن اطمینان حاصل کنند.

وی به نامه جمعی از منتقدان سد چم شیر به رئیس جمهور اشاره و تاکید کرد: در این نامه از مسئولان عالی رتبه کشور خواسته شده تا با تشکیل تیمی بی طرف نسبت به پیامدهای زیستی محیطی بهره برداری از این طرح تحقیقات جامع انجام شود.

کارشناس سازه های آبی وزارت نیرو با اشاره به تجربیات ۳۰ ساله خود در صنعت سدسازی و شناختش از منطقه تاکید می کند احتمال شور شدن آب سد پس از آبگیری وجود دارد.

یاقوتی با بیان اینکه ec آب سد کوثر که در محل سازند گچساران احداث شده پیش از آبگیری ۶۰۰ و پس از آبگیری یکهزار و ۱۰۰ بوده و ec آب سد مارون در همین سازند یک هزار و ۳۰۰ و پس از آبگیری چهار هزار بوده، اظهارداشت: ec آب چم شیر که اکنون ۲ هزار و ۳۰۰است احتمال افزایش آن پس از آبگیری دور از انتظار نیست.

موافقان:

سرپرست تیم نظارتی سد چم شیر می گوید: براساس بررسی هایی که با مشارکت شرکت های پژوهشی و دانشگاه های تهران و شیراز انجام شده به هیچ عنوان گنبد نمکی یا بیرون زدگی نمک در این منطقه وجود ندارد.

ساسان بهزادی گفت: حداقل هفت تیم مشاور متشکل از صاحب نظران سدسازی کشور طی سال های ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۸ در مورد این سئوال که آیا سازند گچساران بر روی آب سد اثر دارد یا خیر پژوهش و بررسی انجام داده اند.

بگفته وی، نتایج همه این بررسی ها نشان داد که در مخزن سد نه تنها گنبدهای نمکی بلکه بیرون زدگی نمک هم وجود نداشته است.

بهزادی در مورد روند تحقیقات سد چم شیر اظهار داشت: این بررسی ها در ۱۰۰حلقه چاه و گُستره ۲ هزار متری انجام و نمک در عمق ۴۰ متری زمین مشاهده شده که خارج از حوزه گردش هیدرولوژی است.

وی گفت: ۳۸ نمونه از این تعداد چاه برداشت و ۱۴ نمونه به آزمایشگاه کانی شناسی ارسال شد که پس از سیر مراحل و خرد شدن سنگ ها تنها چهار مورد از نمونه های انجام شده آن هم سه درصد نمک داشته اند.

بهزادی تاکید کرد: بررسی ها نشان می دهد که از شهرستان کازرون به سمت غرب هیچ گنبد نمکی وجود ندارد و گنبدهای نمکی به سمت شرق کازرون است.

معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم‌شیر گچساران گفت: شمار زیادی از درختانی که در مسیر سد چم شیر قرار دارد از نوع گز است که به اندازه بلوط ارزشمند نیست و براساس برنامه ریزی صورت گرفته به ازای هراصله قطع شده در مسیر نهال غَرس خواهد شد.

محمدرضا فاضل با اشاره به اینکه پس از انجام مطالعات جامع سد چم شیر در نشست هیات دولت که با حضور رئیس سازمان محیط زیست وقت برگزار شده مجوز دریافت کرده، یادآورشد: انتقادات مخالفان سد چم شیر در مورد مشکلات زیست محیطی بی اساس است.

وی گفت: هر سه ماه یک بار گزارش اقدام های انجام شده در این سد به سازمان محیط زیست ارسال می شود و درب محل ساختگاه چم شیر بر روی کارشناسان دلسوز محیط زیست به منظور بررسی باز است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: در این استان هیچ نیروگاه بزرگی اکنون وجود ندارد و به جز نیروگاه های زنجیره ای سی سخت و یک نیروگاه کوچک در گچساران، این استان نیازمند یک نیروگاه بزرگ تولید برق بوده که تولید برق سد چم‌شیر می تواند به کاهش خاموشی های ناخواسته منجر شود و البته اشتغال زایی در دوره ساخت و بهره برداری بویژه برای جوانان و متخصصان ازجمله اهداف جانبی این سد بزرگ است.

"آرش مُصلح " افزود: ما اصولا در منطقه و استان کهگیلویه و بویراحمد و حتی خوزستان واقعیتی به نام گنبد نمکی نداریم و اینکه در برخی موارد اشاره به گنبد نمکی در سدها می شود از نظر زمین شناسی کاملا اشتباه است.

بگفته وی، در سد چم‌شیر گچساران، ساختگاه سد بر روی آهک‌های سازند میشان هست و بخشی از مخزن سد هم بر روی آهک های تاقدیس کاردریگون، قسمتی بر روی سازند گچساران و بخشی نیز بر روی آبرفت‌ها و پادگانه های آبرفتی قرار خواهد گرفت.

به گزارش ایلنا، سد چم‌شیر هم اکنون 93 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و بنا بگفته برخی از مسئولان کشوری و استانی، با توجه به برنامه زمان بندی، تا پایان امسال عملیات آبگیری این سد انجام می‌شود.

زیر کشت بردن اراضی پایین دست، تولید 482 گیگاوات انرژی برقابی در سال، ایجاد بستر مناسب برای افزایش تولید آبزیان و توسعه گردشگری، کنترل سیلاب و شوری آب رودخانه زهره از جمله اهداف احداث سد چم‌شیر گچساران است.

سد چم‌شیر از نوع بتنی غلتکی ( RCC ) است که مطالعه احداث آن در سال 1373 از سوی سازمان آب منطقه‌ای فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد صورت گرفت.

سد و نیروگاه چم شیر در 25 کیلومتری جنوب شرقی گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد و برروی رودخانه زهره ساخته می‌شود.

سرشاخه‌های اصلی رودخانه زهره نیز کوه‌های شمال غرب استان فارس و شرق کهگیلویه و بویراحمد و رودخانه‌های فهلیان و آب شیرین و شیو است.

کشور چین در این سد سرمایه‌گذاری زیادی کرده است.