به مناسبت 16 آذر؛ پس از کودتا
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب-غلامعلی دهقان*: 16 آذر 1332 سرآغاز مقاومت ملتی گردید که شاهد پایمال شدن آرمان‌های بزرگ خود همانند ملی شدن صنعت نفت بود. در این بحبوحه خوف و رجاء، دانشجویان به عنوان پیش قراولان نهضت بیداری ملت با تشخیص درست، دست پشت پرده کودتا را شناسایی و در آستانه سفر «نیکسون» معاون «آیزنهاور» رئیس جمهور وقت آمریکا اعتراض خود را به وقوع کودتای 28 مرداد علناً ابراز نمودند.
از آن سال تا پیروزی انقلاب 1357 یک ربع قرن طول کشید. مدت زمانی که با مقاومت ملتی صاحب اراده، سرانجام نهال پیروزی به بار نشست و عصر جدیدی در حیات سیاسی ایرانیان آغاز شد. درباره تحولات نهضت ملی شدن صنعت نفت که منجر به رخداد 16 آذر 1332، چهار ماه پس از کودتای 28 مرداد- گردید، نکات زیر قابل توجه است.
1- درباره درک اهمیت موضوع ملی شدن صنعت نفت توسط ایرانیان در آن مقطع زمانی می‌بایست صحنه روابط بین‌الملل مقارن با تحولات ملی شدن صنعت نفت ترسیم گردد. واقعیت این است در سالیان پس از پایان جنگ جهانی دوم به تدریج جنگ سرد دو اردوگاه غرب به رهبری «آمریکا» و اردوگاه شرق به سرکردگی «شوروی»سابق شروع شد. طی سال‌های 53-1945 میلادی که مصادف با سال‌های تلاش برای ملی شدن صنعت نفت ایران بود، جهان حالت دوقطبی داشت.
کشورها می‌بایست یا در کنار اردوگاه غرب باشند و یا در جوار اردوگاه شرق قرار گیرند. برای مثال در درگیری‌های کره شمالی و کره جنوبی (53-1950 میلادی) رهبر کره شمالی -کیم ایل سونگ- از سوی شوروی سابق مورد حمایت بود و در کره جنوبی «سیگمان ری» از جانب آمریکایی‌ها مورد توجه قرار گرفته بود. وضعیت دیگر کشورهای جهان هم دست کمی از وضیت دو کره نداشت. حتی «برلین» پایتخت آلمان هم به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده بود. در چنین فضایی جهانی ملتی خواهان نفی حاکمیت بیگانگان اعم از غربی‌ها و شرقی‌ها بر سرنوشت نفت خود بود.
2- مرحوم محمد مصدق در مجلس دوره چهاردهم، پیشنهاد خود مبنی بر «موازنه منفی» از سوی ایران در قضیه «نفت» را مطرح کرد. این پیشنهاد در 11 آذر 1323 مورد تصویب مجلس شورای ملی قرار گرفت.
براساس این مصوبه دولت ایران حق نداشت امتیاز نفتی جدیدی را به قدرت‌های جهانی واگذار کند. با این مصوبه حامیان شوروی- حزب توده- و حتی خود سیاستمداران شوروی لب به انتقاد گشودند و اما سالیانی بعد نوبت انگلیس بود که حاکمیتش از سوی ایران بر نفت جنوب خلع گردد تا اینان به نزد شورای امنیت و دیوان بین‌المللی لاهه شکایت برند و در خفا به قاعده تنصیف -50 به 50- در امتیاز نفت جنوب رضا دهند!
انگلیسی‌ها که تا دیروز برای اضافه شدن چند لیره استرلینگ کارشکنی می‌کردند این بار در پرتو مبارزات ملتی بزرگ حاضر به امتیازدهی گسترده شده بودند. اما مبارزان ملت ایران اعم از مصدق، کاشانی، نواب صفوی و ... به چیزی جز کمتر از حاکمیت ملی ایران بر نفت این کشور راضی نبودند.
3- سرانجام مبارزات ملت در 29 اسفند 1329 با تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت در مجلس سنا به بار نشست و مدیریت صنعت نفت ایران به صاحبان اصلی آن رسید. ملت و مبارزان آن با تمامی کارشکنی‌های بیگانه راه خود را به خوبی طی و حتی پس از 16 ماه از ملی شدن نفت بار دیگر در 30 تیر 1331 به صحنه آمدند تا مرحوم مصدق پس از استعفای چند روزه بار دیگربه نخست‌وزیری برگردد. اما افسوس و صد افسوس با تحقق حوادثی چند 13 ماه بعد از حادثه 30 تیر 1331 با کودتای انگلیسی- آمریکایی 28 مرداد دولت ملی سرنگون و دولت وابسته به آنان قدرت را در دست گرفت.
4- حادثه شکست نهضت ملی شدن نفت و سقوط دولت مصدق نشان داد حرکت سیاسی در جهان دو قطبی سیاست جهانی کار آسانی نیست.
سالیان بعد مجریان و کارگردان‌های کودتا از خاطرات خود گفته و مشخص شد توطئه خارجی با دست عوامل داخلی کودتای 28 مرداد را رقم زده است. «آیزنهاور»، رئیس جمهور وقت آمریکا، برای اجرای آن کودتا «کیم روز ولت» نوه تئودور روز ولت- رئیس جمهور سابق آمریکا- و ژنرال «نورمن شوارتسکوف» را روانه ایران ساخت تا دولت ملی سقوط کند. اما مقاومتی که با ریختن خون گرم و پاک سه دانشجوی شهید – بزرگ‌نیا، قندچی و شریعت رضوی- در 16 آذر 1332 شروع شد، سرانجام پس از 25 سال نتیجه داد و با تحقق انقلاب بزرگ 1357 عصر استقلال و حاکمیت ملی فرا رسید.
*عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه
آفتاب-غلامعلی دهقان*: 16 آذر 1332 سرآغاز مقاومت ملتی گردید که شاهد پایمال شدن آرمان‌های بزرگ خود همانند ملی شدن صنعت نفت بود. در این بحبوحه خوف و رجاء، دانشجویان به عنوان پیش قراولان نهضت بیداری ملت با تشخیص درست، دست پشت پرده کودتا را شناسایی و در آستانه سفر «نیکسون» معاون «آیزنهاور» رئیس جمهور وقت آمریکا اعتراض خود را به وقوع کودتای 28 مرداد علناً ابراز نمودند. از آن سال تا پیروزی انقلاب 1357 یک ربع قرن طول کشید. مدت زمانی که با مقاومت ملتی صاحب اراده، سرانجام نهال پیروزی به بار نشست و عصر جدیدی در حیات سیاسی ایرانیان آغاز شد. درباره تحولات نهضت ملی شدن صنعت نفت که منجر به رخداد 16 آذر 1332، چهار ماه پس از کودتای 28 مرداد- گردید، نکات زیر قابل توجه است.
1- درباره درک اهمیت موضوع ملی شدن صنعت نفت توسط ایرانیان در آن مقطع زمانی می‌بایست صحنه روابط بین‌الملل مقارن با تحولات ملی شدن صنعت نفت ترسیم گردد. واقعیت این است در سالیان پس از پایان جنگ جهانی دوم به تدریج جنگ سرد دو اردوگاه غرب به رهبری «آمریکا» و اردوگاه شرق به سرکردگی «شوروی»سابق شروع شد. طی سال‌های 53-1945 میلادی که مصادف با سال‌های تلاش برای ملی شدن صنعت نفت ایران بود، جهان حالت دوقطبی داشت.
کشورها می‌بایست یا در کنار اردوگاه غرب باشند و یا در جوار اردوگاه شرق قرار گیرند. برای مثال در درگیری‌های کره شمالی و کره جنوبی (53-1950 میلادی) رهبر کره شمالی -کیم ایل سونگ- از سوی شوروی سابق مورد حمایت بود و در کره جنوبی «سیگمان ری» از جانب آمریکایی‌ها مورد توجه قرار گرفته بود. وضعیت دیگر کشورهای جهان هم دست کمی از وضیت دو کره نداشت. حتی «برلین» پایتخت آلمان هم به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده بود. در چنین فضایی جهانی ملتی خواهان نفی حاکمیت بیگانگان اعم از غربی‌ها و شرقی‌ها بر سرنوشت نفت خود بود.
2- مرحوم محمد مصدق در مجلس دوره چهاردهم، پیشنهاد خود مبنی بر «موازنه منفی» از سوی ایران در قضیه «نفت» را مطرح کرد. این پیشنهاد در 11 آذر 1323 مورد تصویب مجلس شورای ملی قرار گرفت.
براساس این مصوبه دولت ایران حق نداشت امتیاز نفتی جدیدی را به قدرت‌های جهانی واگذار کند. با این مصوبه حامیان شوروی- حزب توده- و حتی خود سیاستمداران شوروی لب به انتقاد گشودند و اما سالیانی بعد نوبت انگلیس بود که حاکمیتش از سوی ایران بر نفت جنوب خلع گردد تا اینان به نزد شورای امنیت و دیوان بین‌المللی لاهه شکایت برند و در خفا به قاعده تنصیف -50 به 50- در امتیاز نفت جنوب رضا دهند!
انگلیسی‌ها که تا دیروز برای اضافه شدن چند لیره استرلینگ کارشکنی می‌کردند این بار در پرتو مبارزات ملتی بزرگ حاضر به امتیازدهی گسترده شده بودند. اما مبارزان ملت ایران اعم از مصدق، کاشانی، نواب صفوی و ... به چیزی جز کمتر از حاکمیت ملی ایران بر نفت این کشور راضی نبودند.
3- سرانجام مبارزات ملت در 29 اسفند 1329 با تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت در مجلس سنا به بار نشست و مدیریت صنعت نفت ایران به صاحبان اصلی آن رسید. ملت و مبارزان آن با تمامی کارشکنی‌های بیگانه راه خود را به خوبی طی و حتی پس از 16 ماه از ملی شدن نفت بار دیگر در 30 تیر 1331 به صحنه آمدند تا مرحوم مصدق پس از استعفای چند روزه بار دیگربه نخست‌وزیری برگردد. اما افسوس و صد افسوس با تحقق حوادثی چند 13 ماه بعد از حادثه 30 تیر 1331 با کودتای انگلیسی- آمریکایی 28 مرداد دولت ملی سرنگون و دولت وابسته به آنان قدرت را در دست گرفت.
4- حادثه شکست نهضت ملی شدن نفت و سقوط دولت مصدق نشان داد حرکت سیاسی در جهان دو قطبی سیاست جهانی کار آسانی نیست.
سالیان بعد مجریان و کارگردان‌های کودتا از خاطرات خود گفته و مشخص شد توطئه خارجی با دست عوامل داخلی کودتای 28 مرداد را رقم زده است. «آیزنهاور»، رئیس جمهور وقت آمریکا، برای اجرای آن کودتا «کیم روز ولت» نوه تئودور روز ولت- رئیس جمهور سابق آمریکا- و ژنرال «نورمن شوارتسکوف» را روانه ایران ساخت تا دولت ملی سقوط کند. اما مقاومتی که با ریختن خون گرم و پاک سه دانشجوی شهید – بزرگ‌نیا، قندچی و شریعت رضوی- در 16 آذر 1332 شروع شد، سرانجام پس از 25 سال نتیجه داد و با تحقق انقلاب بزرگ 1357 عصر استقلال و حاکمیت ملی فرا رسید.
*عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
انتشار یافته: ۰
ناشناس
| 
۱۲:۰۹ - ۱۳۸۷/۰۹/۱۴
پاسخ
سلام آقاي دهقان . مطلبتان را خواندم خيلي جالب بود از اينكه براي دانشجويان وجوانان مبحث روز 16آذر را شكافتيد تشكر ميكنم. 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید