چطور به کودکان در مقابل اخبار منفی کمک کنیم؟
ندا هوشیار اظهار کرد: خبرهای مربوط به جنگ، بحران‌های اقتصادیـ، بلایای طبیعی مثل سیل و زلزله، قتل، تجاوز، دزدی و آدم‌ربایی، خشونت‌های فیزیکی و روانی یا عاطفی، بحران‌های اجتماعی و ...اخباری هستند که امروزه زیاد شنیده می‌شوند. این اخبار حتی برای بزرگسالان و افراد بالغ هم استرس‌زا و دردناک است چه برسد به کودکان.
وی تصریح کرد: آیا مجاز هستیم این اخبار را با کودکان به اشتراک بگذاریم یا خیر؟ این سؤال بسیاری از والدینی است که این روزها نمی‌دانند این اخبار را چگونه باید مدیریت بکنند.
این روانشناس بالینی خاطرنشان کرد: اصولاً ماهیت خبر، خصوصاً اخبار منفی می‌تواند اضطراب‌آور باشد و ایجاد ترس و ناامنی کند و بسته به روحیه بچه‌ها آثار آن تا آخر عمر آن‌ها را رها نکند.
هوشیار اضافه کرد: دیدن و شنیدن خبرهای خشونت‌بار همچنین سبب ایجاد ترس و اضطراب از جهان پیرامون شده و ایجاد ناامنی می‌کند.
وی بیان کرد: مسئله مهمتر این است که کودکانی که زیاد در معرض چنین خبرهایی باشند نسبت به درد و رنج دیگران بی‌تفاوت شده و خشونت برایشان امری عادی تلقی می‌شود. حتی خودشان نیز ممکن رفتارهای خشونت‌بار نشان دهند و در واقع نوعی یادگیری است.
عضو سازمان نظام روانشناسی ادامه داد: آیا می‌توان کودک را از دنیای واقعی دور نگه داشت و از رویدادهای منفی بی‌خبر گذاشت؟ واقعیت این است که نباید و نمی‌توان کودکان را به‌طور کامل از استفاده از اخبار محروم کرد چون باید به مرور با اتفاقاتی که در جهان و اطرافش رخ می‌دهد آشنا شود اما بمباران کودک با این اخبار هم بسیار آسیب‌زننده است و سلامت و بهداشت روان فرزندان ما را دچار مشکلات جدی می‌کند.
هوشیار عنوان کرد: گاهی برای اینکه بچه‌ها بتوانند از خود محافظت کنند و برای اینکه والدین بتوانند توجه و حساسیت آن‌ها را برانگیزند باید آن‌ها را از خبرهای روز مطلع کنند اما نحوه و میزان دریافت این اطلاعات بسیار مهم است.
وی اظهار کرد: کارشناسان معتقدند نحوه بیان خبر، خصوصاً اخبار منفی و خشونت‌بار برای کودکان تابع شرایط خاص و ویژه‌ای است که باید به آن توجه داشت و رعایت کرد.
این روانشناس بالینی تصریح کرد: اگر کودک زیر ۷ سال در خانه دارید، ابتدا باید دسترسی به اخبار را محدود کنید. تماشای فاجعه‌ای هولناک با کیفیت بالا و صداهای دل‌خراش، برای کودکی که هنوز درک کاملی از عمق خشونت در دنیای واقعی ندارد، شبیه تکرار دوباره همان رویدادها پیش چشمش است.
هوشیار خاطرنشان کرد: کودکان در این سن بیشتر از هر چیزی نگران امنیت خود هستند. حتی زمانی که خودتان نگران و مضطرب هستید، نگذارید این ترس به کودک سرایت کند. حواسش را پرت کنید. می‌توانید با فعالیتی سرگرم‌کننده ذهنش را از اتفاقی که دیده و شنیده دور کنید. این ترفند هزار بار بهتر از این است که زل بزنید به صفحه تلویزیون و بگویید «چیز مهمی نیست عزیزم، نگران نباش!»
وی اضافه کرد: برای کودکان ۸ تا ۱۲ سال هم جلوگیری از دسترسی به اخبار مهم و مؤثر است. طبیعی است اعمال محدودیت برای کودکان در این سن سخت‌تر باشد، اما می‌توانید هوشمندانه طوری برنامه‌ریزی کنید که ساعت پخش اخبار تلویزیون خاموش باشد، به‌خصوص اگر کودک حساسی در خانه دارید؛ اما اگر فرزندتان به هر طریقی خبر را شنید، خود را برای گفت‌وگویی اساسی و طولانی آماده کنید. همان‌طور که در بخش‌های قبلی اشاره کردیم، هیچ‌کس بهتر از پدر و مادر نمی‌تواند تصورات غلط را با حقایق جایگزین کنید.
صادقانه پاسخ کودک داده شود
این روانشناس بیان کرد: با دقت به سؤالات فرزندتان گوش کنید و صادقانه پاسخشان را بدهید. به کودک بگویید ناراحتی و عصبانیت او هیچ اشکالی ندارد و شما تحت هر شرایطی مراقب او هستید.
هوشیار ادامه داد: ماجرای این کودکان کمی فرق می‌کند، چون روش‌های مختلفی برای خواندن و شنیدن اخبار بلد هستند که شاید شما در تمام این روش‌ها دخیل نباشید؛ بنابراین انتظار می‌رود چندین برابر بیشتر از آن‌ها مراقبت کنید. پیشنهاد گفت‌وگو باید از طرف شما مطرح شود تا هم او درک درست‌تری از رویداد فعلی پیدا کند، هم شما فرصتی برای گوش‌دادن به ترس‌های او داشته باشید. بی‌نهایت مهم است که نگرانی‌های فرزندتان را انکار نکنید، بلکه سواد خبری‌اش را بیشتر کنید.
وی اظهار کرد: نهایتاً اگر در جایگاه والد با نحوه پوشش خبری خبرگزاری‌ها مخالف هستید، حتماً این مخالفت و دلیلش را با فرزند خود در میان بگذارید تا یاد بگیرد اطلاعات نادرست و اغراق‌شده را تشخیص دهد.
عضو سازمان نظام روانشناسی تصریح کرد: اگر کودک یا نوجوان شما ناخواسته در معرض اخبار خشونت‌بار و نگران‌کننده قرار گرفت باید راهکارهای در نظر گرفته شود.
هوشیار با بیان اینکه یکی از راهکارها این است که بفهمید که کودکتان دقیقاً چه شنیده است، افزود: از کودک بپرسید چقدر درباره چیزهایی که شنیده است چه می‌داند و به اطلاعات نادرست، تصورات غلط، ترس‌ها و نگرانی‌های او گوش دهید. اتفاقات ناگواری مثل تیراندازی در مدرسه یا خیابان کودک را نگران می‌کنند. ممکن است پیش خودش فکر کند «یعنی ممکنه نفر بعدی من باشم؟»، «اگر این اتفاقات برای من بیفته چی؟» و صدها پرسش مشابه دیگر از سر نگرانی و ترس. به سخنان کودک خوب گوش دهید تا با تمرکز بر نگرانی‌هایش، ترسش‌هایش را برطرف کنید.
کودک را غرق در اطلاعات نکنید
وی خاطرنشان کرد: بعد از فهمیدن میزان اطلاعات کودک، با توجه به سن‌وسال و میزان درک او، درباره این نگرانی‌ها با او حرف بزنید. کودک خردسال می‌خواهد بداند در دنیا چه‌خبر است و هرچقدر راحت‌تر مسئله را درک کند، راحت‌تر با آن کنار می‌آید. کودک را غرق در اطلاعات نکنید؛ فقط فرق بین واقعیت و تصور را برایش روشن کنید. حقیقت را بگویید، اما لازم نیست همه‌چیز را خیلی دقیق توضیح دهید. به‌قدری که آرام شود و احساس امنیت کند کافی است.
این روانشناس بالینی اضافه کرد: اگر فرزندتان سؤالی می‌کند که جوابش را نمی‌دانید، اشکالی ندارد که بگویید فعلاً نمی‌دانم، اما حتماً جواب سؤالت را پیدا می‌کنم. اگر ممکن بود، وقت بگذارید و با هم دنبال پاسخ مناسب بگردید.
هوشیار بیان کرد: بچه‌ها می‌دانند اتفاقاتی مثل بلایای طبیعی ورای اختیار آن‌هاست. برای همین خیلی زود خود را می‌بازند و تسلیم ترس و ناامنی می‌شوند. شما در نقش والد باید کودک را ترغیب کنید ماجرا را ورای داستان خبری ببیند. از او بپرسید چرا فکر می‌کند آن خبر ترسناک است. آیا واقع خبر ناراحت‌کننده و خشونت‌بار است یا رسانه‌ها آب‌وتابش را زیاد کرده‌اند تا توجه بیشتری جلب کنند؟
وی ادامه داد: به کودک یاد دهید همیشه آماده باشد. اگر خبر درباره کشت‌وکشتار است، به او یاد دهید چطور از خود محافظت کند؛ اگر درباره بلایای طبیعی است، برنامه‌ای بچینید و با هم به فکر راهکاری برای مقابله باشید؛ اگر درباره شیوع یک بیماری مهلک است، راهکارهای پیشگیری را به او بیاموزید. در نهایت فکرش را مشغول کمک‌رسانی کنید. این‌طوری احساس می‌کند تسلط بیشتری بر اوضاع دارد.
حضور در شبکه‌های اجتماعی را تا حدی محدود کنید
عضو سازمان نظام روانشناسی عنوان کرد: شما هستید که تصمیم می‌گیرید کدام خبرها و چه مقدار از آن‌ها برای فرزندتان مناسب است. با توجه به سن و میزان بلوغ کودک، تشویقش کنید چند روزی پیگیر اخبار ناگوار و خشونت‌بار نباشد. چند ساعتی در روز تلویزیون را خاموش کنید تا مغز کودک آرام بگیرد. حق دارید مرز مشخصی تعیین کنید و بگویید که نمی‌خواهید مدام در معرض اخبار ناخوشایند باشد.
هوشیار اظهار کرد: حضور در شبکه‌های اجتماعی را تا حدی محدود کنید و اگر قرار به تماشای اخبار است، خودتان هم حضور داشته باشید. یادتان باشد تصویر درگیری‌های خشونت‌بار مدت‌ها در ذهن کودک و نوجوان باقی می‌ماند و آزارش می‌دهد. (حتی اگر واقعی نباشند و صرفاً در فیلم، سریال یا کارون به نمایش درآمده باشند.)
وی تصریح کرد: گفت‌وگو درباره رویدادهای جاری را متوقف نکنید. به فرزندتان کمک کنید به تمام جنبه‌های داستان‌هایی که می‌شنود فکر کند. بپرسید درباره این رویدادها چه نظری دارد و فکر می‌کند ریشه این اتفاقات چیست. این سؤالات بحث را کم‌کم به‌سمت موضوعات دیگر می‌کشاند و خبر اصلی به حاشیه می‌رود.
این روانشناس بالینی خاطرنشان کرد: نگذارید استرس کودک ادامه‌دار شود. به‌محض مشاهده نشانه‌های استرس در رفتار کودک، با روانشناس کودک تماس بگیرید. این نشانه‌ها می‌توانند شامل نخوابیدن، بی‌اشتهایی، گوشه‌گیری یا نگرانی بیش از حد باشند. روانپزشک یا روانشناس راحت‌تر می‌تواند اضطراب کودک را مهار کند و راهکار مقابله با اضطراب را به او نشان بدهد.
کودکان از رفتار بزرگسالان الگوبرداری می‌کنند
هوشیار اضافه کرد: کودکان از رفتار بزرگسالان الگوبرداری می‌کنند. حرف بزنید تا بدانند شما هم غمگین و عصبانی هستید و برنامه‌ای برای مقابله با این خشم دارید. این دغدغه را با حرف‌زدن، پیاده‌روی، تنفس آگاهانه، دوش آب گرم، ورزش کردن و هنر درمانی (تخلیه و کاهش احساسات ناخوشایند از طریق هنر مثلاً نقاشی کشیدن و...) و فعالیت‌های دیگر دور کنید تا کودک هم یاد بگیرد چطور در این شرایط خود را آرام کند. به فرزندتان اطمینان دهید در اتفاقات این‌چنینی کنار او هستید. پشتیبانی و حمایت همیشگی شما خیال او را راحت می‌کند.
