ماجرای استخدام علیرضا اکبری برای جاسوسی چه بود؟
دو روزنامه‌نگار نیویورک‌تایمز در گزارشی که از طریق مصاحبه با مقامات کشور‌های دیگر به دست آمده، مدعی شدند که علیرضا اکبری که در زمستان گذشته اعدام شد به‌راستی جاسوس کشور‌های غربی بوده و اطلاعات هسته‌ای ارزنده‌ای را در اختیار آن‌ها قرار داده است. براساس این گزارش، در آوریل ۲۰۰۸ یک مقام ارشد سرویس اطلاعاتی بریتانیا برای انتقال اخبار محرمانه و جنجالی به همتایان اسرائیلی خود به تل‌آویو سفر کرد و مشخص شد، بریتانیا در ایران یک خال (جاسوس) با سطح بالای دسترسی به اسرار هسته‌ای و دفاعی کشور دارد.
هویت این جاسوس تا مدت‌ها پنهان بود، اما گزارش نیویورک‌تایمز ادعا کرده است که اعدام علیرضا اکبری، معاون پیشین وزیر دفاع در ایران در روز ۱۱ ژانویه (زمستان گذشته) به جرم جاسوسی، رازی را آشکار کرد که ۱۵ سال پنهان مانده بود: آقای اکبری همان جاسوس انگلیس بود. اکبری مدت‌ها زندگی دوگانه داشت. او در ظاهر فردی مذهبی، متعصب، تندروی سیاسی و از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران و معاون وزیر دفاع بود. او بعد‌ها به لندن نقل مکان کرد و وارد بخش خصوصی شد، اما هرگز اعتماد مقامات ایران را از دست نداد.
براساس گفته مقامات اطلاعاتی، او افشای اسرار هسته‌ای ایران به مقامات اطلاعاتی بریتانیا را از سال ۲۰۰۴ آغاز کرده بود. اکبری ظاهراً تا سال ۲۰۱۹ با مشکلی مواجه نشده است. اما به گفته دو منبع ایرانی، ایران با کمک روسیه کشف می‌کند؛ جاسوسی که وجود سایت هسته‌ای زیرزمینی مخفی ایران در دل کوه‌های اطراف تهران را افشا کرده، اکبری بوده است. ایران علیرضا اکبری را علاوه‌بر افشای اسرار هسته‌ای و نظامی به افشای هویت و فعالیت‌های بیش از ۱۰۰ مقام دولتی از جمله محسن فخری‌زاده، چهره ارشد هسته‌ای که در سال ۲۰۲۰ به دست اسرائیل ترور شد، متهم کرد. بریتانیا هرگز به‌طور علنی به جاسوس بودن علیرضا اکبری که در سال ۲۰۱۲ شهروند این کشور شد، اذعان نکرده است.
با ظاهری وفادار به آرمان‌های انقلاب
جاسوس بودن علیرضا اکبری، که در زمان اعدام ۶۲ سال داشت، دور از ذهن بود. به گفته برادرش مهدی اکبری و افرادی که او را می‌شناختند، او در ظاهر به آرمان‌های جمهوری اسلامی فوق‌العاده وفادار و حامی سرسخت مقامات ایران بود. بارزترین ویژگی ظاهری او جای مهری بود که روی پیشانی‌اش نقش بسته بود و نشان از اعتقاد راسخش به مذهب و باورهایش داشت. او در نوشته‌ها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌هایش دیدگاه‌های سیاسی افراطی و آتشین خود را ابراز می‌کرد و به گفته یک دیپلمات ارشد ایرانی و از مشاوران دولت، در جلسات رسمی می‌گفته که ایران باید به سلاح هسته‌ای دستیابی پیدا کند. مهدی اکبری هم می‌گفت: «برادرم بسیار مذهبی و انقلابی بود. پیش از هر کس دیگر در خانواده‌مان».
علیرضا اکبری، علی شمخانی و فخری‌زاده
علیرضا اکبری پس از بازگشت از جنگ به مقام معاونت وزیر دفاع و مشاور شورای عالی امنیت ملی و سایر نهاد‌های دولتی ارتقا مقام پیدا کرد. او با دو مرد قدرتمند روابط نزدیکی برقرار کرد؛ محسن فخری‌زاده دانشمند هسته‌ای و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و وزیر دفاع سابق که اکبری در وزارت دفاع معاونش بود.
ماجرای استخدام اکبری برای جاسوسی چه بود؟
اکبری در ۸ ویدئوی کوتاه که پس از اعدامش در شبکه‌های تلویزیونی ایران پخش شد با کت‌وشلوار و صورت تراشیده، جزئیات فعالیت‌های جاسوسی و ماجرای استخدام شدنش توسط سرویس جاسوسی بریتانیا در ضیافتی در سفارت انگلیس در تهران را توضیح داد.
طبق توضیحات علیرضا اکبری در ویدئوها، سرویس اطلاعاتی انگلیس در سال ۲۰۰۴ در ضیافتی در سفارت انگلیس در تهران اقدام به جذب او به این سازمان کرد. در ضمن به او گفتند به خود و خانواده‌اش ویزای انگلیس خواهند داد. او سال بعد به بریتانیا سفر کرد و با مامور سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا یا ام‌آی ۶ دیدار کرد. اکبری می‌گوید که او در طول چند سال بعد برای ملاقات با مامورین سرویس اطلاعات در کشور‌های اتریش، اسپانیا و بریتانیا شرکت‌های صوری تاسیس کرد.
دولت ایران اظهار می‌کند که ام‌آی ۶ نزدیک به ۲ میلیون پوند حدود ۲/۴ میلیون فعلی به اکبری پرداخت کرده است. برادر اکبری گفت که او در سال ۲۰۰۸ از سمت‌های رسمی خود بازنشسته شد، اما فعالیت به عنوان مشاور شمخانی و سایر مقامات را ادامه داد. به گفته برادر و دو دوست خانوادگی، اکبری کمی بعد در همان سال به اتهام جاسوسی برای بریتانیا دستگیر شد و چهار ماه در زندان بود. آن‌ها گفتند که بازجویی‌ها به جایی نرسیدند و بسیاری از دوستان قدرتمند اکبری از او حمایت کردند. طبق گفته برادرش او با قرار وثیقه آزاد شد. سپس پرونده‌اش را بستند و به او اجازه دادند، آزادانه سفر کند.
اطلاعات چگونه به اسرائیل می‌رسید؟
بریتانیا در آوریل سال ۲۰۰۸ اطلاعات سری تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم در یک مجتمع نظامی زیرزمینی به نام فردو را به‌عنوان بخشی از تلاش‌های ایران برای ساخت بمب هسته‌ای دریافت کرد و آن را با آژانس‌های اطلاعاتی غربی و اسرائیل به اشتراک گذاشت. کشف سایت فردو درک جهان از برنامه هسته‌ای ایران را تغییر داد و باعث شد، اسرائیل و غرب برای مقابله با آن برنامه‌های نظامی و سایبری جدیدی طرح کنند.
نیویورک‌تایمز می‌نویسد، یونی کورن که در آن زمان رئیس دفتر وزیر دفاع اسرائیل بود در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۹ گفت: «اطلاعات درباره سایت فردو ما را شوکه کرد.» او گفت: «سهم بزرگ انگلیس در تلاش‌های ترکیبی غرب برای جمع‌آوری اطلاعات از پروژه هسته‌ای ایران همیشه از طریق نیروی جاسوسی انسانی تامین شده است. آن‌ها در جا‌هایی حضور فیزیکی داشتند که نه ما و نه آمریکایی‌ها به آن دسترسی نداشتیم.»
به گفته فردی که در آن زمان از مقامات ارشد سازمان اطلاعات آلمان بود، اطلاعاتی که بریتانیا در سال ۲۰۰۸ با اسرائیل به اشتراک گذاشت، خیلی زود به آژانس‌های اطلاعاتی غربی منتقل شدند. باراک اوباما که آن زمان رئیس‌جمهور بود و رهبران بریتانیا و فرانسه در نشست گروه ۷ در پیتسبورگ در سپتامبر ۲۰۰۹ از نیروگاه غنی‌سازی هسته‌ای فرد و پرده برداشتند. به گفته یک دیپلمات ارشد ایرانی، مقامات وزارت امور خارجه حتی پس از دستگیری و بازنشستگی اکبری از مشاغل رسمی هم از او مشاوره می‌گرفتند و او را از جلسات غیر علنی درباره سیاست‌ها و مذاکرات هسته‌ای مطلع می‌کردند.
اکبری ضمناً مدام به لندن سفر می‌کرد. به گفته برادرش، او در سال ۲۰۱۰ در آنجا دچار حمله قلبی شد و همان جا ماندگار شد. همسر و دو دخترش نیز مدت کوتاهی بعد به او ملحق شده و در نهایت تابعیت انگلیس را به دست آوردند. زندگی‌شان از طریق سرمایه‌گذاری و سفر‌های اکبری به ایران جهت حفظ روابطش با مقامات ارشد تامین می‌شد. اکبری در ویدئوها ادعا می‌کند، سکته قلبی‌اش ساختگی و تنها به قصد ماندن در بریتانیا بوده است. به گفته برادرش او بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ حداقل سه بار از لندن به تهران سفر کرده و هر بار در منزل خانوادگی خود که در تهران نگه داشته بود، اقامت داشته است.
اکبری چگونه به تهران آمد
به گفته برادر علیرضا اکبری، او بار آخر در سال ۲۰۱۹ و در پی درخواست کمک و مشاوره از طرف شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت در یک امر هسته‌ای و دفاعی فوری به ایران سفر کرد. او چند روز پس از بازگشت به تهران به وزارت اطلاعات احضار شد. طبق اظهارات برادرش، اکبری با نگرانی با شمخانی تماس گرفت و شمخانی به او گفت که مقامات ایران از ارتباطش با ام‌آی با خبر شده‌اند و از او خواست که برای اثبات بی گناهی‌اش با آن‌ها همکاری کند. او پس از چندین بازجویی دستگیر شد. ایران متوجه می‌شود که افشاگر سایت فردو علیرضا اکبری است؛ موضوعی که سازمان اطلاعات روسیه نیز آن را تایید می‌کند. مشخص نیست روسیه متحد نزدیک ایران، چگونه به این اطلاعات دسترسی پیدا کرده است. اسرائیل در سال ۲۰۲۰ یک سال پس از دستگیری اکبری، محسن فخری‌زاده، دانشمند هسته‌ای را حین رانندگی به سمت ویلای خارج شهر خود در روستایی کوهستانی در نزدیکی تهران با یک ربات کنترل از راه دور ترور کرد و باعث شهادت او شد.
اعدام جاسوس
ایران کمی بیش از سه سال پس از دستگیری اکبری هویت جاسوس را اعلام کرد. اکبری بدون اطلاع و حضور نزدیکانش در بهشت زهرا به خاک سپرده شد. خانواده‌اش گفتند که مقامات تنها فیلمی از شستن جسد و و کفن کردن آن طبق آداب اسلامی به آن‌ها نشان دادند. مریم صمدی، همسر اکبری گفته هرگز تصورش را نمی‌کردیم، من هم مسائل سیاسی پشت پرده آن را درک نمی‌کنم».
