اعتراض مردم سیستان و بلوچستان: سد "بخش‌آباد" پازل کمال‌خان در نابودی هامون را تکمیل می‌کند

مجمع مطالبه‌گران استان سیستان و بلوچستان با انتشار نامه‌ای خطاب به رئیس جمهور خواستار ورود جدی‌تر دولت به مطالبه حق‌آبه تالاب هامون و رودخانه هیرمند شد. متن نامه به شرح زیر است:

جناب حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی

رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران

ضمن عرض سلام و قدردانی فراوان از حضرتعالی و دولت مردمی سیزدهم که تمام تلاش خود را برای خدمت به مردم قدرشناس کشور عزیزمان ایران به کار گرفته است؛ در ابتدا یادآور می‌شویم در سفری که به استان سیستان و بلوچستان داشتید در جمع مردم شمال استان بیان نمودید مسئله حق‌آبه و احیای آن حتماً با دیپلماسی فعال و از همه طرق مختلف دنبال خواهد شد و این مسئله قطعی است، اما کوتاهی دستگاه دیپلماسی و به ویژه ضعف وزارت نیرو در زمینه اخذ حق‌آبه رودخانه هیرمند، در حال حاضر و در سال‌های گذشته، شرایط زندگی مردم سیستان و بلوچستان را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده و اگر اقدام فوری صورت نگیرد، منطقه جنوب شرق کشور با تهدیدات متنوعی مواجه خواهد شد. طبق آمار، در سال ۱۴۰۱ میزان مهاجرت از منطقه، رشد تصاعدی به خود گرفته و سیستان و بلوچستان که رهبر معظم انقلاب از آن به عنوان "تنگه احد ایران" یاد کرده‌اند، امروز دچار بی‌تدبیری مسئولین شده است.

ریاست محترم جمهور، اصلاح بند "کمال خان" با توجه به سامانه انحرافی این سازه بسیار ضروری است، زیرا با ساختار فعلی این سازه، منطقه سیستان و بلوچستان از سیلاب‌های حوزه آبریز هیرمند که سالانه به حدود ۳ میلیارد مترمکعب می‌رسید محروم شده و دردناک‌تر اینکه، این سازه طوری طراحی شده که مازاد آب به شوره زاری به نام "گودزره" هدایت شود، همانطور که سال قبل تجربه کردیم این آب نه به سیستان رسید و نه قابل استفاده برای افغانستان شد، به عبارت بهتر آب را هدر می‌دهند تا به ایران نرسد، اگر این بند انحرافی اصلاح شود، همان سیلاب‌های سالیانه، کفاف نیاز آبی لایموت سیستان و بلوچستان را خواهد داد. اصطلاح حق‌آبه، شامل رودخانه هیرمند و تالاب هامون است که از دو مسیر رودخانه هیرمند و رودخانه "فراه رود" تامین می‌شود.

بیشتر بخوانید
ماهیت سد انحرافی "کمال‌خان" و وعده‌های ساده‌انگارانه طالبان درباره حق‌آبه هیرمند

معاهده بین‌المللی ایران، برای رودخانه هیرمند است که هم آب شرب و هم قسمتی از سهم آب تالاب بین‌المللی هامون را برآورده می‌کند. عدم پرداخت حق‌آبه توسط هیئت حاکمه طالبان، مشکلات عدیده و عمده معیشتی و زیست محیطی را به منطقه تحمیل کرده و اگر تدبیری اندیشیده نشود به زودی فاجعه "شهر سوخته" مجدداً در این سرزمین تکرار خواهد شد، زیرا هم باعث عدم تأمین آب شرب و هم خشک شدن تالاب هامون شده است. 

تالابی که نه تنها حیات کشاورزی و صیادی سیستان و بلوچستان بوده، بلکه با کمک باد‌های موسمی، اقلیم سیستان و بلوچستان را قابل سکونت کرده و امروز به دلیل خشک شدن بستر آن، نه تنها کشاورزی و صیادی و معیشت مردم از دست رفته، بلکه ریزگرد‌های کف تالاب که با باد‌های ۱۲۰ روزه برمی‌خیزد، سیستان و بلوچستان را به رتبه اول سل و سایر بیماری‌های تنفسی و چشمی در کشور تبدیل کرده است؛ بنابراین با دو مشکل حق‌آبه رودخانه هیرمند و حق‌آبه تالاب بین‌المللی هامون مواجه هستیم که متأسفانه خود کمیساری آب هیرمند به درستی به آن اشاره نمی‌کند. لازم به ذکر است سد "بخش آباد" روی فراه رود در سال آینده تکمیل خواهد شد، آورد رودخانه فراه، ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی دشت سیستان و بلوچستان را مرطوب و احیا می‌کند، از طرفی سد بخش آباد به نحوی طراحی شده که ۷۵ درصد پیک سیلاب سالانه این رودخانه را مهار می‌کند؛ این بدین معناست که در زمان نرمال آبی و خشکسالی هیچ آبی از این رودخانه وارد سیستان و بلوچستان نخواهد شد و به خاطر شوری خاک بالادست رودخانه و با توجه به مسیر جهت باد که به سمت مناطق مسکونی می‌وزد، امکان زیست را در سیستان و بلوچستان از بین می‌برد.

اگر دولت با انتقال آب از دریای عمان، آب شرب منطقه را هم فراهم کند، این ریزگرد‌ها هستند که شهر‌ها و روستا‌ها را زیر خروار‌ها خاک مدفون خواهد کرد. بند کمال خان در دوره دولت دوازدهم در سایه انفعال و ناکارآمدی کمیساری آب هیرمند و دفتر رودخانه‌های مرزی وزارت نیرو تکمیل و به بهره‌برداری رسید، به رغم اینکه ابزار‌های متعدد سیاسی و حقوقی برای ممانعت از احداث بند کمال خان وجود داشت، اما دستگاه دیپلماسی صرفاً به نامه‌نگاری اعتراضی و موضع‌گیری رسانه‌ای بسنده کرد، زیرا خود و خانواده‌هایشان شاید دغدغه شبانه‌روزی تشنگی و شوری و عطش را تجربه نکرده‌اند. بدنه مدیریتی دفتر رودخانه‌های مرزی تغییر چندانی نکرده، مراقب باشید با تکرار اشتباهاتی مانند دولت‌های گذشته این ننگ برای حوزه دیپلماسی دولت سیزدهم بر جا نماند که سد بخش آباد در سال ۱۴۰۳ در دوره دولت مردمی و مکتبی سیزدهم تکمیل شود! همه گذشتگان روزی فکر می‌کردند اعمال و برنامه‌هایشان خدمت به خلایق است لکن آینده برای برخی چیز دیگری را هویدا ساخت.

برای جمهوری اسلامی ایران، جلوه مناسبی ندارد که به رغم وجود معاهده بین‌المللی، نتواند حق‌آبه‌اش را از هیئت حاکمه طالبان بگیرد، شوربختانه وزارت نیرو در زمینه حق‌آبه رودخانه هیرمند، نگاه راهبردی ندارد، با توجه به شرایط ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی و نیاز‌های افغانستان به ظرفیت‌های ایران، اگر جدیتی در وزارت نیرو، وزارت امور خارجه و سازمان حفاظت محیط زیست وجود داشته باشد امکان دریافت حق آب هیرمند به راحتی میسر است. اگر دیروز آب کشاورزی دغدغه نخستمان بود امروز تمنای آب شرب داریم، دوباره دبه‌های آب به میدان آمده و دوباره آب خوردن، آبی سالم و عاری از بوی نامطبوع و شور نگرانی اصلی مردم سیستان و بلوچستان است، همان آبی که در هر کوی و برزنی یافت می‌شود و اگر سایرین با آن استحمام می‌کنند یا خودرو می‌شویند لکن ما از آن آب محرومیم.

جناب آقای رئیسی این مسئله پذیرفتنی نیست که در سال نرمال آبی و بارش‌های قابل توجه در بالادست حوزه آبریز هیرمند در خاک افغانستان، کمیساری آب هیرمند نتواند حق‌آبه تاریخی، قانونی و طبیعی ایران را دریافت کند. آیا صاحبان منافع طرح‌های انتقال آب در روند پیگیری حق‌آبه رودخانه هیرمند نقش‌آفرینی می‌کنند؟ در مسئله دریاچه ارومیه و یا زاینده رود هم اوضاع و اعتبارات و تصمیم‌سازی‌ها اینگونه بود؟!

با سیستان و بلوچستان نباید بسان فرزندخوانده و سرراهی برخورد شود، اگر سری به گلزار شهدای سیستان و بلوچستان زده شود؛ مزار شهدایی که دیگر جایی برای ابدان مطهر شهیدان مرزدار ندارد؛ خود گواهی می‌دهد که برای وجب به وجب مرزمان خون داده‌ایم. "وقفوهم انهم مسئولون"! اگر حق نکشت به کشاورزان سایر استان‌ها پرداخت می‌شود، باید به ۶۰ هزار بهره‌بردار کشاورزی سیستان و بلوچستان نیز پرداخت شود؛ وقتی می‌شنویم در شرایط بحرانی به سایر مناطق حق نکشت پرداخت می‌شود و منطقه سیستان و بلوچستان از آن محروم است، به عنوان یک هموطن احساس سرخوردگی می‌کنیم و گویی حق داریم که فکر کنیم جزئی از آب و خاک این کشور نیستیم جز در زمان آمار جمعیت بیکار یا مسئله مواد مخدر و قاچاق سوخت.

خواستاریم بدون فوت وقت و تا پیش از اینکه سیلاب‌های حوزه آبریز هیرمند به پایان برسد، وزارتخانه‌های نیرو، امور خارجه و سایر متولیان امر، از انفعال و خوش خیالی فعلی اجتناب کنند و با اولویت قرار گرفتن حق‌آبه هیرمند در سیاست خارجی و با یک دیپلماسی فعال، آنچه حق ایران و سیستان و بلوچستان است را از هیات حاکمه افغانستان بستانند.

آقای رئیس جمهور مردم استان سیستان و بلوچستان ولایت‌مداری و مرزداری و وفاداری خود را در سال‌های متمادی در طول انقلاب نشان داده‌اند، حال نوبت شماست تا با اقدامی عاجل خاطر این مردم صبور را آسوده و کامشان را شیرین کنید.

والسلام علیکم و رحمة الله