غاری که از ۴۱هزار سال قبل توریستی بوده است
نتایج تحقیقات جدیدی که توسط محققان دانشگاه «کوردوبا» انجام شده است نشان می‌دهد که غارهای «نِرجا» در «مالاگا»، شهری واقع در جنوب اسپانیا بیش از هر مکان دیگری در اروپا بازدیدکنندۀ ماقبل‌تاریخ داشته است.
غارهای «نرجا» در سال ۱۹۵۹ میلادی به طور اتفاقی توسط چند کودک کشف شدند. این غارها که روی دیوارهایشان هنر «پارینه‌سنگی» نقش بسته است، مکان محبوبی برای گردشگران و باستان‌شناسان بوده‌اند. نتایج جدیدترین تحقیقاتی که درباره این غارها انجام شده است، نشان می‌دهد این غارها به طور پیوسته به مدت ۴۱ هزار سال بازدیدکننده جذب می‌کردند و یا بازدید از این مکان ۱۰ هزار سال زودتر از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد، آغاز شده است.
با این‌که هنر ماقبل تاریخ این غار تا حد زیادی مورد توجه قرار گرفته است، اما تحقیقات اخیر فقط بر تاریخ‌گذاری فعالیت بشر در این مکان تمرکز داشته است. بازدیدکنندگان ماقبل‌تاریخ برای روشن کردن فضای غارها از مشعل استفاده می‌کردند و محققان با استفاده از دوده‌ای که روی دیوارها و زغال چوبی که روی زمین به جای مانده است، از روش تاریخ‌گذاری رادیوکربن استفاده کردند.
این روشی است که «ماریان مدینا»، محقق ارشد مقاله منتشرشده در «ساینتیفیک ریپورتس» آن را «باستان‌شناسی دود» نامیده است.
محققان در بخشی از این مقاله این‌طور توضیح داده‌اند: «این تحقیق ۶۸ تاریخ‌گذاری رادیوکربن را شامل می‌شود. دست کم ۳۵ هزار سال فعالیت انسان در پدیده کارسْت و ۶۴ مرحله مختلف شناسایی شده است که نشان‌دهنده بیشترین تعداد بازدید از یک غار ماقبل‌تاریخ واقع در اروپا است.»
قدیمی‌ترین بقایای یافت‌شده با دوره ابزارسازی پارینه‌سنگی زبرین همزمان است.
