امام آثار «ویکتور هوگو» را دوست داشتند
جعفر ابراهیمی (شاهد) جزو پرکارترین شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان است و تا کنون بیش از ۱۵۰ عنوان کتاب از او منتشر شده است. شعر و نثرش برای بچه‌ها و به ویژه نسل دهه ۶۰ و ۷۰ جذاب و خاطره‌انگیز است. او می‌گوید: «امام (ره) رمان «بینوایان» اثر «ویکتور هوگو» را بسیار دوست می‌داشتند. این سخن را از احمد آقا شنیدم و وقتی مطلع شدم، بنا به دلایلی که قبلاً برایم رخ داده بود، در پوست خود نمی‌گنجیدم.» داستان جعفر ابراهیمی روایت جالب و شنیدنی‌ای دارد که آن را با خبرنگار همشهری آنلاین در میان گذاشت.
گفت‌وگو را با جعفر ابراهیمی (شاهد) بخوانید
بنیانگذار انقلاب اسلامی در حوزه ادبیات داستانی چه علاقه‌مندی‌هایی داشتند؟
اجازه دهید پیش از پاسخ به پرسش شما خاطره‌ای کوتاه برایتان نقل کنم که بی‌ارتباط با پرسش شما هم نیست. برای خواندن رمان «بینوایان» در مدرسه‌ای که خیلی مذهبی بود و اعضای انجمن حجتیه در آن حضور داشتند، فلک شدم. پس از انقلاب وقتی از زبان احمدآقا شنیدم که امام خمینی (ره) رمان «بینوایان» را خوانده‌اند و این رمان را پسندیده‌اند و دوست داشته‌اند، خوشحال شدم و حس خوشایندی در وجودم ایجاد شد.
آیا به نظر شما با توجه به تجربیاتتان در همه این‌سال‌ها و اینکه چند بار هم جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را از آن خود کرده‌اید، ادبیات و طلبگی تنافری با هم دارند؟
همیشه فکر می‌کردم که اسلام واقعی نباید آزادی انسان‌ها را محدود کند و چنین باشد که در دوران مدرسه خودش را با محدود کردن بچه‌ها نشان دهد. امام خمینی (ره) این توسع نظر را داشتند. باید قویاً بگویم که چه اشکالی دارد که یک مسلمان واقعی رمان و ادبیات بخواند؟! امام (ره) باعث شد که روحانیت آشتی دوباره‌ای با کتاب کند. این راه و مسیر تا به امروز ادامه دارد.
چه کسانی در این رهگذار موثر واقع شدند؟ منظورم غیر از بنیانگذار انقلاب اسلامی است و پیش از ایشان یا همزمان با ایشان.
امام (ره) مانند شهید مطهری و علامه طباطبایی عالمانی بودند که باعث این آشتی شدند. علامه طباطبایی نیز مانند امام (ره) شعر می‌سرودند. همیشه از دوران نوجوانی و جوانی احساس می‌کردم در بین روحانی‌ها و اشخاصی که مسایل فقهی را به شکل دقیق می‌دانند کسانی موفق‌اند که به ادبیات و فلسفه نیز علاقه‌ای داشته‌اند و کتاب‌های ارزشمند را در این زمینه خوانده‌اند.
امام (ره) از چه منظر جزئی‌نگرانه به عرفان و تصوف می‌نگریستند؟
ایشان شعر گفتن را با قلبشان دوست می‌داشتند و نگاهی جهانی نسبت به مسایل مختلف از جمله ادبیات و فلسفه و عرفان داشتند. کسانی که عصر ایشان را درک کرده‌اند این موضوع را به روشنی و با وقوف کامل می‌دانند. به همین دلیل دنیای ذهنی امام (ره) نسبت به بسیاری از رهبران سیاسی-مذهبی جهان خیلی گسترده‌تر بود.
دیوان امام (ره) امروز از چه عیار ادبی برخوردار است؟
اگر دیوان امام (ره) را بخوانید متوجه می‌شوید که هر کدام از شعرهایش حاوی نکته‌ها و نگاه‌های تازه‌ای نسبت به جهان است. امام (ره) به سعدی و حافظ ارادت ویژه‌ای داشتند و در جایی می‌نویسند: «شاعر اگر سعدی شیرازی است/ بافته‌های من و تو بازی است».
ازتباط ذهنی شما از ابتدا با سعدی قوی بود؟
از زمان نوجوانی سعدی را می‌خواندم، اما پدرم با خواندن سعدی مخالفت می‌کرد و به من می‌گفت این چه کتابی است که می‌خوانی! بعد‌ها البته او با سعدی بیشتر آشنا شد و در این مورد کمتر به من خرده می‌گرفت. به هر حال تأثیر امام (ره) حتی پیش از اینکه دیوانشان چاپ و منتشر شود، میان جوان‌ها بارز بود. شعر‌های ایشان اعتماد به نفسی به جوانان می‌دهد که شاید در کمتر شعری بتوان آن‌ها را یافت.
قضاوت امروزتان با نگاه الآن درباره زبان شعر امام (ره) چیست؟
زبان شعر امام (ره) زبانی ساده است و این زبان برای من و بسیاری از شاعران و نویسندگان فعال کودک و نوجوان تأثیرگذار بود. ایشان در عین حال زبان سبک عراقی را با زبان امروز پیوند می‌دهند. خیلی‌ها امروز از همین زبان ساده در رمان‌ها و شعرهایشان بهره می‌برند. همواره حس خوبی نسبت به زبان آثار امام (ره) داشته و دارم. علاوه بر این‌ها برخی تصاویرسازی‌های عرفانی در شعر امام (ره) نیز منحصر به فرد، خواندنی و لذت‌بخش است. البته این‌ها جدای آن است که ایشان به آیات و احادیثی اشاره کرده‌اند که ارزش ادبی دیوان را بالا می‌برد. همیشه با خواندن اشعار و آثار امام (ره) نکته‌های تازه‌تری کشف می‌کنم.
