بحران خشکسالی در تالاب‌های چهارمحال و بختیاری/ ریه تنفسی شهرکرد از بین رفت
چند سالی است که در کشور شاهد بروز پدیده گرد و غبار هستیم به طوری که گاهی میزان آن به قدری بالاست که شاخص آلودگی هوا بسیار بالا رفته و موجب تعطیلی برخی از مشاغل و مراکز علمی و آموزشی می‌شود.
استان چهارمحال و بختیاری که روزگاری بهترین و پاک‌ترین آب و هوا را در کشور داشت نیز چندسالی است که با این مسئله مواجه است، زیرا در سال‌های اخیر برداشت بیش از حد آب از سفره‌های زیرزمینی، خشکسالی‌ها و مدیریت‌های ناصحیح فشار زیادی بر دشت‌های استان وارد کرده است که موجب شده از ۱۱ دشت استان ۹ دشت در وضعیت ممنوعه و بحرانی باشند.
همچنین دشت‌های شهرکرد و خانمیرزا به کانون‌های اصلی گرد و غبار در استان تبدیل شدند، اگر این وضعیت ادامه یابد و اقدامات احیایی در این دشت‌ها انجام نشود به زودی شاهد افزایش بیابان‌زایی، تعطیلی فعالیت‌های کشاورزی و ایجاد کانون‌های دیگر گرد و غبار در استان خواهیم بود.
اقداماتی نظیر کنترل و نظارت بیشتر بر نحوه برداشت آب در این دشت‌ها، نظارت دقیق برای جلوگیری از چرای غیرمجاز دام در مراتع، تغییر الگوی کشت، استفاده از روش‌های آبیاری نوین در بخش کشاورزی، حفر چاه‌های جذبی و تغذیه مصنوعی دشت می‌تواند به احیاء دشت‌ها و کاهش گرد و غبار کمک بسزایی داشته باشد.
سعید یوسف‌پور در همین خصوص اظهارداشت: سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور برنامه مدیریت ریزگرد‌ها و گرد‌و غبار را در استان‌هایی مثل خوزستان دارد و برنامه‌های کلان دیگر مانند مدیریت تالاب‌ها، کاشت درخت، مدیریت عرصه‌ها را نیز دارد.
مدیرکل حفاطت محیط زیست چهارمحال و بختیاری افزود: در استان ما در حوزه گرد و غبار مدیریت تالاب‌ها را داریم که پیگیری می‌کنیم، خوشبختانه وضعیت تالاب‌های استان هم در سال‌های خشکسالی و هم سال جاری که ترسالی بود در وضعیت مناسبی هستند و چالش چندانی در حوزه تالاب‌ها نداریم.
وجود ۳ کانون اصلی گرد و غبار در استان
وی با اشاره به اینکه ۲ تا ۳ کانون گرد و غبار در استان وجود دارد که دشت شهرکرد و چالشتر و دشت خانمیرزا به عنوان اصلی‌ترین کانون‌های گرد و غبار است، گفت: به دلیل تغییر کاربری‌هایی که در سنوات گذشته انجام شد، مرغزار شهرکرد که به شکل تالاب بود و ریه تنفسی شهرکرد بود به خاطر تصمیم مدیریتی نادرست که فرودگاه جانمایی و احداث شد، باعث شد مرغزار شهرکرد از بین برود. همچنین فعالیت‌های کشاورزی که در سطح دشت شهرکرد انجام می‌شد باعث شد ما در برخی از فصول مثل اواخر تابستان و اوایل پاییز خیزش گرد و غبار در دشت شهرکرد داشته باشیم که گاهی اوقات شاخص آلایندگی را بالا می‌برد.
یوسف‌پور تشریح کرد: در دشت خانمیرزا هم تالابی وجود داشت که به خاطر زهکشی و تغییر کاربری در اراضی عملا کارکرد خود را از دست داده و بخش عمده اراضی تالابی به اراضی کشاورزی تبدیل شدند که در آن‌جا هم به دلیل تغییر اراضی تالابی و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در دو دشت شهرکرد و خانمیرزا این دو دشت را در فصولی از سال به کانون مولد گرد و غبار تبدیل کرده است. چون عرصه‌ها در اختیار سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست ما مدیریت مستقیم بر عرصه‌ها نداریم، اما همیشه هشدار‌های لازم را سازمان در خصوص برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب‌زیرزمینی دشت‌ها داده است، متاسفانه از ۱۱ دشت استان ۹ دشت ممنوعه و بحرانی داریم و طبیعتا هرچه میزان برداشت بیشتر شود و مدیریت نشود چالش ما در مورد خیزش گرد و غبار و همچنین فرونشیت زمین که چالش اصلی در کشور هستند بیشتر خواهد شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه عمده تمرکز سازمان محیط زیست استان برای کنترل گرد و غبار روی محیط‌های تالابی است، گفت: زمستان گذشته پس از گذشت نزیک به ۲ دهه تلاش، آب به تالاب دهنو رسید و این تالاب که خشک شده و به عنوان یک کانون کوچک مولد گرد و غبار مطرح بود به عنوان تالاب فصلی احیا شد.
یوسف‌پور ادامه داد: در خصوص تالاب گندمان ما فاز‌های ۵ گانه احیا تالاب را داشتیم که ۴ فاز تمام شد و اکنون در فاز پنجم هستیم و مراحل تکمیلی فاز پنجم در حال انجام است که اگر این فاز نهایی شود می‌توان گفت عملا احیاء تالاب گندمان تکمیل می‌شود. از دهه ۷۰ با احداث بند تالاب چغاخور حق‌آبه تالاب گندمان که از تالاب چغاخور می‌آمد به گندمان نرسید و این تالاب خشک شد و هرساله شاهد آتش‌سوزی‌های بسیار شدید و طولانی مدت ۶۰ تا ۷۰ روزه در فصل‌های خشک سال در این تالاب بودیم، برنامه احیاء تالاب گندمان از سال ۹۰ شروع شد و طی این ۵ فاز عملا هم از آتش‌سوزی جلوگیری کرد و هم یک زیستگاه مهم تالابی کشور را احیا کرده که بهترین زیستگاه پرندگان آبزی و کنار آبزی در تالاب گندمان هست.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری افزود: طی این چند فاز سطح آب چاه‌های کشاورزی پیرامون تالاب گندمان افزایش یافت و گردشگری رونق بیشتری پیدا کرد و کنار آن اقامتگاه‌های بوم‌گردی فعال شدند و پذیرش مهمان دارند همچنین تلطیف آب‌وهوا رخ داد و خیزش گرد و غبار ندارد، دمای هوا نیز به خاطر رطوبت متعادل شد، این یک کار ماندگار هست و یک برنامه که داریم تکمیل فاز ۵ است تا تالاب گندمان احیا شود.
