ماجرای انتشار یک فیلم غیراخلاقی از باغ وحش مشهد
در این فیلم که چند روز پیش منتشر شده، فردی پس از ورود به محل نگهداری مار پیتون در سالن خزندگان باغ‌وحش مشهد، خرگوشی را مقابل این مار چهار ونیم متری پرتاب کرده و بدون هراس، از این صحنه دلخراش فیلم تهیه می‌کند.
اگرچه شکار خرگوش توسط مار، رفتاری طبیعی است، اما نمایش دادن این رفتار آن هم در انظار عمومی و فضایی که بازدیدکنندگان آن اکثرا خانواده‌ها و کودکان هستند، کاری غیراخلاقی است و همین امر نیز واکنش‌های فراوانی به همراه داشته است.
علی کشمیری، فعال حقوق حیوانات در همین زمینه در گفتگو با ایسنا عنوان کرد: شکار خرگوش توسط مار، یک رفتار طبیعی است، اما آنچه جای نقد دارد اساسا وجود چنین مراکزی است. در فضایی ما این انتقاد را به باغ وحش‌ها داریم که در بهمن ماه ۱۴۰۰ در باغ وحش شهرداری اراک، شیر، کارگر ۳۸ ساله را کشت و آب از آب تکان نخورد، در فروردین سال جاری نیز در باغ وحش شهرداری صفه اصفهان، کارگر باغ وحش هنگام غذا دادن به خرس‌ها، مورد حمله واقع شده و کشته شد و باز هم هیچ اتفاقی نیفتاد و هر دو مرکز به کارشان ادامه دادند.
کشمیری خاطرنشان کرد: در چنین فضایی که انسان‌ها امنیت جانی ندارند، صحبت از حقوق حیوانات کار سختی است، چرا که سازمانی که نمی‌تواند امنیت انسان‌ها را تأمین کند، چطور مجوز باغ وحش صادر کرده و ادعا دارند که حقوق حیوانات در آنجا رعایت می‌شود.
وی افزود: مجوز این مراکز را سازمان حفاظت محیط زیست صادر می‌کند، در سایت سازمان حفاظت محیط زیست دستورالعملی تحت عنوان دستورالعمل ایجاد و مدیریت مراکز نگهداری و نمایشگاه خزندگان و دوزیستان وجود دارد و گرفتن این مجوز فرایند سخت و پیچیده‌ای نیست.
این فعال حقوق حیوانات یادآور شد: در ماده سوم این دستورالعمل و بند ششم آن آمده است، مواد غذایی مورد نیاز جانوران موجود در این مراکز باید به تناسب وضع طبیعی هریک از گونه‌ها، طبق دستورالعمل سازمان دامپزشکی کاملا سالم و کافی باشد.
کشمیری اظهار کرد: در تمام باغ وحش‌ها تغذیه حیوان طبق رفتار طبیعی حیوان است و در همه جا روال همین است، اما اتفاقی که در مشهد افتاد این بود که این کار مقابل دیدگان مردم صورت گرفته است.
در این ماجرا دو تخلف انجام شده است
وی افزود: در باغ وحش مشهد شاهد دو تخلف بودیم، یکی تغذیه مار در انظار عمومی که به لحاظ قانونی شاید، تخلف محسوب نشود، اما کاری غیراخلاقی و ترویج خشونت است، تصور کنید کودکی که آنجا ایستاده و جان دادن یک خرگوش را نگاه می‌کند، با توجه به اینکه تصور کودکان از خرگوش به عنوان یک حیوان خانگی، حیوانی معصوم و بی‌آزار است، و مردم ارتباط عاطفی با این حیوان برقرار می‌کنند، اذهان عمومی را بیشتر جریحه‌دار می‌کند، همچنین فردی که داخل اتاقک نگهداری مار پیتون رفت از پرسنل باغ وحش نبود و این نیز تخلف دیگری بود که رخ داد.
باغ وحش بنگاه اقتصادی است
کشمیری با بیان اینکه در حال حاضر کلا با موجودیت باغ وحش‌های فعلی مخالف هستیم، چرا که باغ وحش بنگاه اقتصادی است و کسب درآمد در اولویت است، عنوان کرد: ناصرالدین شاه ۱۵۰ سال پیش اولین باغ وحش را در دوشان تپه احداث کرد و زمانی بود که مردم امکان دیدن حیوانات را فقط در باغ‌وحش داشتند، اما الان که با پیشرفت تکنولوژی، تمام اطلاعات و تصاویر حیوانات به راحتی در دسترس است، چرا اصرار بر احداث باغ وحش با رویه فعلی و تماشای حیوانات است.
این فعال حقوق حیوانات در رابطه با نحوه تغذیه این خزندگان توضیح داد: مراکز نگهداری خزندگان، خرگوش و موش را از مراکز مجاز خریداری می‌کنند، اما ممکن است این سوال پیش آید که آیا این‌ها طعمه فریز شده نمی‌خورند؟ البته گا‌ها تحت شرایطی از طعمه فریز شده یا بی‌جان استفاده می‌شود، اما آنچه متداول است تغذیه با طعمه زنده است.
انتقاد از دستورالعمل جدید ارزیابی باغ وحش‌ها
وی در ادامه با انتقاد از دستورالعمل جدید سازمان حفاظت محیط زیست در رابطه با ارزیابی باغ وحش‌ها عنوان کرد: دستورالعملی که اخیرا سازمان حفاظت محیط زیست تهیه کرده و دوره آموزشی دو روزه آن هم برای کارشناسان ادارات محیط زیست از سراسر کشور در جزیره قشم طی روز‌های ۲۹ و ۳۰مرداد برگزار کرد اشکالاتی دارد.
کشمیری افزود: در این دستورالعمل ارزیابی باغ‌وحش‌ها بر یک سیستم امتیازدهی استوار است که برای امتیازدهی، حدود ۱۵ محور ارزیابی و ۷۰ شاخص دارند.
این فعال حقوق حیوانات گفت: در این شاخص‌های ۷۰ گانه جمع امتیازات ۳۰۰ امتیاز می‌شود در کنارش امتیاز منفی نیز دارد و چنانچه باغ وحش‌ها یکسری تخلفاتی را انجام دهند، از امتیاز مثبت کم می‌شود، اما این امتیازات منفی، بازدارندگی لازم را نداشته و چندان تاثیرگذار نیست.
وی اظهار کرد: در همین دستورالعمل که ما امید داشتیم دستورالعمل بهتری باشد ایرادات دیگری نیز وجود دارد به طوری که ۴ امتیاز مثبت برای نمایش گونه‌های خاص در نظر گرفته شده است و این شاخص مناسبی برای ارزیابی عملکرد باغ‌وحش‌ها نیست چرا که عملا باغ وحش‌ها را تشویق به آوردن حیوانات کمیاب و نادر می‌کند. ماجرای ورود گورخر به کشور توسط یک باغ‌وحش و تلف شدن آن‌ها مصداق همین ماجراست.
کشمیری افزود: ایراد دیگری که بر این دستورالعمل وارد است این است که بر اساس آن داشتن میکروچیپ برای حیوانات امتیاز مثبت دارد، در صورتی که داشتن میکروچیپ برای پستانداران یا حلقه‌گذاری برای پرندگان، باید یک الزام باشد که در صورت عدم رعایت، مرکز خاطی اجازه فعالیت نداشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: در باغ پرندگانی که شمال کشور فعالیت می‌کند و اصلا از حلقه برای پرندگان استفاده نمی‌کنند، اگر پرنده از بین برود به راحتی می‌توانند بدون اطلاع محیط زیست، پرنده دیگری را از طبیعت صید و جایگزین کنند، بنابراین داشتن حلقه و میکروچیپ، باید الزام باشد نه یک انتخاب امتیازآور.
وی یادآور شد: همچنان با باغ‌وحش‌ها و سیستم نظارتی آن موافق نیستیم، چرا که باغ‌وحش‌ها هدفی جز کسب درآمد و سرگرمی ندارند و وجودشان باعث شده است که سازمان حفاظت محیط زیست به دنبال ایجاد مراکز بازپروری و تیمار و درمان حیات وحش نباشد و در هر شهری این باغ‌وحش‌ها هستند که این خلأ را جبران می‌کنند، به همین دلیل ادارات کل محیط زیست همیشه وامدار و بدهکار باغ‌وحش‌ها هستند و در چنین شرایطی برنده باغ‌وحش است.
تهیه فیلم کار نیرو‌های آتش‌نشانی بوده است
جواد رستمی، مدیر باغ وحش مشهد نیز در رابطه با تخلف صورت گرفته در باغ خزندگان توضیح داد: حدود دو هفته قبل، سازمان محیط زیست با من تماس گرفتند و گفتند که به مناسبت روز آتش‌نشانی، نیرو‌های آتش‌نشان برای آموزش شیوه مارگیری و... به باغ وحش مراجعه می‌کنند و در خواست کرده بودند که ماری هم در اختیار آن‌ها قرار بگیرد. زمانی که نیرو‌های آتش‌نشان مراجعه کردند، قرار شد یک مار افعی یا مار کبری در اختیارشان قرار دهند و سالن هم تا حدودی تعطیل بوده است.
رستمی با بیان اینکه تغذیه مار زمانی انجام می‌شود که سالن بسته و تعطیل است، در رابطه با تخلف صورت گرفته، تصریح کرد: نیروی آتش‌نشان با خرگوش وارد قفس مار پیتون شده و از صحنه شکار خرگوش توسط مار نیز ویدیوئی تهیه و در فضای مجازی منتشر کرده که این کار کاملا غیراخلاقی است.
مدیر باغ وحش مشهد گفت: خوراک مار خرگوش است و مار باید شکار کند و روال طبیعی در تمام دنیا نیز به همین گونه است، اما در کل، این کار در انظار عمومی درست نبوده و با فرد متخلف برخورد خواهد شد.
اگرچه پیگیری‌ها برای مصاحبه با مسئولان محیط زیست خراسان رضوی تا زمان ارسال این گزارش به نتیجه نرسیده است، اما ایمان محمدی آبیز، کارشناس مسئول حیات‌وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در رابطه با این ماجرا و در گفتگو با یکی از رسانه‌ها عنوان کرده است که موضوع را بررسی کرده و به نگهبان باغ‌وحش تذکر داده‌ایم.
او همچنین گفته است که رژیم غذایی مار‌هایی که از پستانداران تغذیه می‌کنند به صورت زنده بوده و کاری بر خلاف ضابطه انجام نشده است، اما چون این کار احساسات عمومی را خدشه دار کرده است، نباید جلو دید عموم انجام می‌شده است.
