«بحران بازیگر» در راه است
حسن جودکی که این روز‌ها نمایش «ژیلت» را در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه می‌برد، با ارایه توضیحاتی درباره این اثر نمایشی، نسبت به اقتصاد ضعیف تئاتر و بحران بازیگری در این حوزه هشدار داد.
او که بیشتر در حوزه تهیه‌کنندگی و مدیریت تولید تئاتر فعالیت دارد، درباره حضورش در عرصه کارگردانی توضیح داد: دغدغه اصلی‌ام، تهیه و تولید تئاتر و حتی تصویر است. کارگردانی برایم یک کار دلی است. مانند یک تابلوی نقاشی که می‌توان سالی یک بار بومی گذاشت و رنگی پاشید و اثری خلق کرد. درواقع در کارگردانی، بحث خلق کردن برایم جذابیت دارد که پیش از این به دلیل حضورم در تئاترشهر، این کار سخت‌تر بود و معمولا با فاصله چند سال، کار می‌کردم. البته در این سال‌ها در فضا‌های گوناگون کارگردانی کرده‌ام؛ از جشنواره دانشجویی تا اجرای نمایش کافه‌ای و اجرا در سالن‌های مختلف تئاتری.
جودکی که از سال‌ها پیش دغدغه اجرای نمایش «ژیلت» را داشته، اضافه کرد: به دلیل مطالعاتی که درباره وضعیت نویسندگان در دوران استالین داشتم، برایم خیلی جذاب بود که نمایشی در این باره اجرا کنم. این ایده را با عباس عبدالله زاده در میان گذاشتم، و او سال ۹۲ این نمایشنامه را نوشت و البته میان نگارش متن و اجرای کار، ۱۰ سالی فاصله افتاد. از ۲ سال پیش پیگیر اجرای آن بودیم و در نهایت، تماشاخانه ایرانشهر، این زمان را در اختیار داشت و به اجرای ما اختصاص داد.
این کارگردان یادآوری کرد: فضای نمایش من یک کمدی تلخ است؛ اتفاقاتی که نویسندگان در دوره استالین تجربه کرده‌اند. البته ظاهرا این روز‌ها مردم خیلی دنبال کار‌های تلخ نیستند و از تئاتر انتظار سرگرم‌کنندگی هم دارند. یعنی قرار نیست تئاتر فقط رسانه‌ای برای تولید اندیشه و فرهنگ باشد. به نظر می‌رسد یک اثر نمایشی باید بینابین باشد یعنی هم به تولید بپردازد و هم از جنبه سرگرم‌کنندگی برخوردار باشد.
او اجرای این نمایش را کار دشوار خواند و در این باره توضیح داد: نمایش ما از نقطه‌ای آغاز می‌شود و کارکتر‌ها طی آن به دگرگونی می‌رسند. این تغییر، برای بازیگر خیلی انرژی‌گیر است. بازیگران نمایش ما ۷۰ دقیقه بدون وقفه روی صحنه حضور دارند. از سوی دیگر دکور ما کاربردی است و در طول اجرا مدام جمع‌تر می‌شود و حالا بازیگران باید در فضایی که هر لحظه محدودتر می‌شود، بازی کنند و این نیز دشواری دیگری برای آنان به همراه دارد.
جودکی که سال‌هاست در زمینه تهیه و تولید تئاتر فعالیت می‌کند، انتخاب بازیگر را یکی از چالش‌های مهم گروه‌های نمایشی دانست و افزود: در ۵، ۶ سال گذشته با گسترش شبکه نمایش خانگی، اتفاقی در زمینه بازیگری رخ داده است. زمانی، دوستان بازیگر دل‌شان برای تئاتر می‌تپید و برای آن خیلی انرژی می‌گذاشتند. خوشحالم طی این سال‌ها، بچه‌های تئاتر به شبکه نمایش خانگی وصل شده‌اند و بعد از مدت‌ها و گاه بعد از ۲۰ سال کار و تلاش در تئاتر به دستمزد‌های شایسته خود نزدیک شده‌اند، ولی این موضوع همان اندازه که خوشحال‌کننده است، برای تئاتر آسیب‌زاست.
او ادامه داد: برای نمایش‌هایم با چند بازیگر صحبت کردم که دل‌شان برای تئاتر تنگ شده بود و دوست داشتند به صحنه بازگردند، ولی اقتصاد تئاتر، اجازه چنین کاری به آن‌ها نمی‌داد چراکه دستمزد تئاتر، یک دهم دستمزد تصویر است؛ بنابراین در یکی دو سال آینده با بحران جدی در زمینه بازیگری تئاتر رو به رو خواهیم شد، چون نسل جدیدِ بازیگرانِ تئاتر مانند نسل‌های گذشته، دل‌شان برای این هنر نمی‌تپد و از آغاز به دنبال حضور در تصویر هستند و به اقتصاد و آینده‌شان فکر می‌کنند.
جودکی که نمایش خود را با بازی امیرکاوه آهنین جان و شهروز دل‌افکار اجرا می‌کند، با تقدیر از این دو بازیگر افزود: دوستان بازیگرم در این نمایش مشغول بازی در سریال هستند و گاهی از ۵ صبح تا ۷ شب در اطراف تهران آفیش می‌شوند و بعد از آن برای بازی در نمایش ما، انرژی فراوانی می‌گذارند که جای تقدیر دارد، اما نسل جدید، رویکردشان متفاوت است.
این تهیه‌کننده تئاتر هشدار داد: اگر تئاتر به فکر اقتصاد خود نباشد، در یک دو سال آینده وضعیت دشواری از نظر حضور بازیگران خواهد داشت. در حال حاضر اگر سالن اجرای یک اثر نمایشی در تمام ۳۰ شب اجرای آن پر شود، باز هم کفاف هزینه‌های ساخت این اثر را نمی‌دهد. به همین دلیل همه جای دنیا، دولت و شهرداری‌ها از تئاتر حمایت می‌کنند، چون بدون این حمایت‌ها، نمی‌تواند به حیات خود ادامه بدهد.
جودکی با اشاره به تعداد محدود اجرای اثار نمایشی در ایران اضافه کرد: یکی از راه‌های نجات اقتصاد تئاتر، تعداد بالای اجراهاست. یک نمایش با ۲۵، ۳۰ اجرا نمی‌تواند درآمد قابل توجهی به دست بیاورد. به همین دلیل در کشور‌های پیشرفته، گاه یک اثر نمایشی حتی چندین دهه روی صحنه می‌ماند. این ثبات، می‌تواند تئاتر را سرپا نگه دارد. در حال حاضر به دلیل وضعیت اقتصادی نامطلوب تئاتر، کسی حاضر نیست در این حوزه سرمایه‌گذاری کند.
او در پایان درباره وضعیت تبلیغات نمایش خود گفت: ما از تمام اهرم‌های تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی، از فضای مجازی تا تبلیغات کاغذی و ... استفاده می‌کنیم، ولی یکی از مهم‌ترین ابزار‌های تبلیغی برای تئاتر، بیلبورد‌های شهری است که عموم تماشاگران را از اجرای یک نمایش باخبر می‌کند. با این همه اقتصاد تئاتر، اجازه بهره‌مندی از این امکان را نمی‌دهد. از سوی دیگر نگاه شهرداری و سازمان زیباسازی هم تجاری است و گرنه می‌شد در کلان‌شهری مانند تهران در کنار این همه بیلبورد برای کالا‌های گوناگون، ۲۰ بیلبورد هم برای تئاتر در نظر گرفت.
نمایش «ژیلت» هر شب ساعت ۲۰ و سی و به مدت ۶۵ دقیقه در تالار استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه می‌رود.
