زمان طلایی درمان سکته مغزی
دکتر احسان شریفی پور متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش و عضو هیئت علمی دانشگاه ضمن بیان این مطلب به تشریح علایم و راه‌های پیشگیری و کاهش عوارض سکته مغزی پرداخت.
شیوع سکته مغزی
دکتر شریفی پور با اشاره به شیوع زیاد سکته مغزی در کشور خاطرنشان کرد: سکته مغزی امروزه به عنوان دومین علت مرگ و میر و یکی از مرگبارترین بیماری‌های نورولوژی شناخته می‌شود و متاسفانه سن بروز آن در ایران حدود ۱۰ سال پایین‌تر از سطح استاندارد جهانی است.
وی سکته مغزی را یک بیماری یا حادثه اورژانسی بسیار جدی ذکر کرد که به منظور آمادگی بیشتر مراکز درمانی، کد ۷۲۴ یا کد سما (مخفف سکته مغزی اورژانسی) برای آن تعریف شده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تاکید کرد که شناسایی علایم این بیماری و اقدام به موقع درمانی می‌تواند باعث کاهش آمار مرگ و میر و ناتوانی ناشی از سکته مغزی در کشور شود.
بروز سالانه بیش از ۱۰۰ هزار سکته مغزی جدید در کشور
دکتر احسان شریفی پور با اشاره به انجام مطالعه‌ای مبتنی بر جمعیت در کشور گفت: براساس این مطالعه میزان بروز سکته مغزی در ایران سالانه بین ۱۳۰ تا ۱۵۰ مورد در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است، یعنی سالانه بیش از ۱۰۰ هزار سکته مغزی جدید در کشور بروز می‌کند. همچنین سن سکته مغزی در ایران نسبت به متوسط جهانی ۱۰ سال پایین‌تر است که این موضوع یک هشدار است.
ریسک فاکتور‌های سکته مغزی
این متخصص مغز و اعصاب ریسک فاکتور‌های سکته مغزی را دو دسته عنوان کرد که جنسیت مذکر، نژاد‌های خاص و سابقه فامیلی از ریسک فاکتور‌های غیرقابل تغییر هستند.
وی زندگی شهرنشینی و استرس‌ها، فشارخون بالا و بیماری دیابت، مصرف سیگار، سبک زندگی ناسالم (مصرف فست فوت و عدم تحرک) و خواب نامناسب را نیز از جمله فاکتور‌های قابل تغییر در این بیماری عنوان کرد.
علایم سکته مغزی/ اهمیت علایم یکطرفه
به گفته این متخصص مغز و اعصاب در سکته مغزی علایمی به نام Fast را در بیمار مشاهده می‌کنیم که شامل ضعف ناگهانی نیمه صورت (FASE)، ضعف ناگهانی دست یا پا یا عدم توانایی بالا بردن هر دو دست (ARM)، اختلال ناگهانی تکلم یا لکنت زبان (SPEECH) و زمان (Time) زیر چهار و نیم ساعت است.
دکتر شریفی تاکید کرد: درصورت مشاهده این علایم باید سریعا با اورژانس ۱۱۵ تماس گرفته شود تا بلافاصله و در زمان طلایی (کمتر از چهار و نیم ساعت) بیمار به مراکز درمانی منتخب منتقل شود و با تجویز داروی مناسب یا روش‌های مختلف جان بیمار نجات یابد.
وی با اشاره به این که مغز انسان متشکل از دو نیمکره است و به صورت متقاطع عملکرد اندام‌ها را کنترل می‌کند یادآور شد اگر لخته در عروق خونی نیمکره راست مغز ایجاد شود شاهد بروز ضعف در نیمه چپ بدن هستیم و برعکس.
به گفته دکتر شریفی پور اغلب سکته‌های مغزی یک نیمکره را درگیر کرده و باعث فلج نیمه بدن می‌شوند، اما در موارد محدودی نیز ممکن است علایم دو طرفه بروز کند.
وی علاوه بر ضعف یکطرفه اندام بیمار از دیگر علایم سکته مغزی به سرگیجه ناگهانی، اختلال تعادل ناگهانی و کوری ناگهانی اشاره کرد.
زمان طلایی درمان سکته مغزی حاد
به گفته دکتر شریفی پور پس از تماس با اورژانس و اعلام موارد سکته مغزی حاد، کد سما اعلام شده و بیمار به نزدیکترین مرکز منتخب واجد شرایط درمان این بیماری ارجاع و منتقل می‌شود. در صورت مراجعه این بیماران به سایر مراکز درمانی نیز براساس هماهنگی‌های صورت گرفته بیمار در زمان طلایی (چهار و نیم ساعته) به مراکز منتخب منتقل می‌شود.
وی با تاکید بر اهمیت درمان سریع بیمار سکته مغزی گفت: زمان طلایی درمان این بیماران چهار و نیم ساعت است، اما باید توجه داشت که پس از بروز سکته هر ثانیه ۳۶ هزار و هر دقیقه دو میلیون نورون مغزی در بیمار از بین می‌روند که برگشت ناپذیر هستند.
دکتر شریفی پور تاکید کرد: گرچه زمان طلایی چهار و نیم ساعت است، اما هر دقیقه در شروع درمان و کاهش عوارض ناشی از سکته مغزی بسیار اهمیت دارد؛ بنابراین هر چه اقدامات درمانی لازم زودتر شروع شود شانس موفقیت درمان افزایش می‌یابد.
وی با اشاره به این که گاهی در برخی بیماران پس از گذشت ۱۵ دقیقه علایمی نظیر اختلال تکلم و ضعف ناگهانی یکطرفه دست رفع می‌شود که به این حالت TIA یا حمله ایسکمیک گذرا می‌گویند و به این معناست که بیمار حمله سکته را رد کرده است.
این متخصص مغز و اعصاب تاکید کرد: این شرایط بسیار مهم است و می‌تواند نشان دهنده یک سکته مغزی قریب‌الوقوع باشد. در صورت مراجعه فرد به مرکز درمانی می‌توان از حمله بعدی که وقوع یک سکته کامل است، جلوگیری کرد؛ بنابراین فرد مذکور حتما باید به مرکز درمانی مراجعه کند.
اقدامات اورژانس بیمارستان در مورد بیمار
دکتر احسان شریفی پور درخصوص روند درمان بیماران مذکور گفت: در بیمارستان‌های منتخب بیمار سریعا به واحد مراقبت سکته مغزی یا SCU منتقل شده و مجموعه‌ای از اقدامات اورژانسی نظیر سی‌تی‌اسکن، آزمایشات و نوار قلب انجام می‌شود.
به گفته وی در زمان طلایی در SCU با حضور پزشک و پرستار آموزش دیده، داروی حل کننده لخته یا یا ترومبولیز وریدی به بیمار تزریق می‌شود. البته در سال‌های اخیر درمان‌های پیشرفته‌تری نظیر خارج کردن لخته از رگ با روش‌های آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی نیز انجام می‌شود که در کشور ما نیز صورت می‌گیرد.
این متخصص مغز و اعصاب خاطرنشان کرد: تا چهار و نیم ساعت برای تزریق داخل وریدی داروی حل کننده لخته فرصت داریم. اما اگر بیمار پس از این زمان و زیر شش ساعت با علایم درگیری شاخه‌های بزرگ رگ‌های مغزی به مرکز درمانی مراجعه کند نیز می‌توان از روش اینترونشن آنژیوپلاستی مغزی استفاده کرد و با آنژیوگرافی، لخته را خارج کرد.
به گفته وی درمان پس از گذشت شش ساعت از سکته مغزی کمی پیچیده می‌شود. در این شرایط باید با استفاده از روش‌های تصویربرداری میزان آسیب لخته به بافت مغزی مشخص شود و درصورتی که قسمتی از بافت مغز هنوز زنده است و امکان حیات دارد، از روش ترومبکتومی (آنژیوپلاستی) استفاده می‌کنیم.
اقدامات درمانی درصورت مراجعه دیرهنگام بیمار
به گفته دکتر شریفی پور در مواقع مراجعه دیرهنگام بیماران نیز با استفاده از درمان‌های توانبخشی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، روش‌های حمایتی و درمان‌های دارویی می‌توان ظرفیت باقیمانده مغز بیمار را فعالتر کرد.
وی یادآور شد که در این موارد می‌توان با استفاده از فرایند نوروپلاستیسیتی بخش‌های خاموش یا غیرفعال شده مغز را فعال کرد تا وضعیت بیمار بهتر شود؛ بنابراین بیماران باید درصورت مشاهده علایم هرچه سریعتر به متخصص مغز و اعصاب و توانبخشی مراجعه کنند.
راه‌های پیشگیری و درمان
وی از راه‌های پیشگیری و درمان سکته مغزی به مواردی نظیر کنترل و درمان بیماری دیابت و فشارخون، عدم مصرف سیگار، سبک زندگی سالم، ورزش و تحرک، مدیریت خشم و انجام آزمایشات دوره‌ای اشاره کرد.
دکتر احسان شریفی‌پور بروز سکته مغزی در افراد جوان را خطرناکتر برشمرد و افزود: اگر سکته مغزی وسیع باشد و مراکز حساس مغز را درگیر کند ممکن است باعث مرگ مغزی شود.
این متخصص مغز و اعصاب در خاتمه سخنان خود با تاکید بر این که سکته مغزی قابل پیشگیری و درمان است خاطرنشان کرد که اگر عوامل ایجاد کننده این بیماری را بشناسیم می‌توانیم آنها را کنترل کنیم و از بروز سکته مغزی به میزان قابل توجهی جلوگیری کنیم.
