خواص «زیتون» معجزه‌گر
زیتون برای خیلی‌ها یادآور سوغاتی از خطه شمال به خصوص استان گیلان است. کمتر کسی هست که به گیلان سفر کند و زیتون پرورده آن را نخورد. یا به عنوان سوغاتی با خود نیاورد. معمولا در سفره ما ایرانی‌ها، زیتون به عنوان یک چاشنی، طرفداران خاص خود را دارد. روغن زیتون نیز به عنوان یکی از مشتقات زیتون کاربرد زیادی دارد. خیلی از افراد ممکن است مزه آن را دوست نداشته باشند، اما روغن زیتون یکی از سالم‌ترین و مفیدترین ترکیبات روغنی در جهان است که بیشتر استفاده آن در آشپزی است، در تولید مواد بهداشتی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد و خواص درمانی زیادی دارد.
تاریخیچه زیتون
استفاده از زیتون قدمتی طولانی دارد و از قدیم‌الایام برای سلامتی توصیه می‌شده است. در گذشته این میوه نشانی از صلح و ثروت در برخی از کشور‌ها بود. در حال حاضر نیز از شاخه آن در پرچم سازمان ملل به عنوان نماد صلح استفاده می‌شود.
منشأ این میوه به احتمال زیاد مناطق مدیترانه‌ای بوده و از آنجا به سایر نقاط جهان رفته است. در کشور ما نیز جایگاه اصلی این میوه را مناطق شمالی کشور به خصوص استان گیلان می‌دانند. در این استان مصرف زیتون به شکل‌های مختلف رواج زیادی دارد. اما جالب است بدانید تا قبل حمله مغول، کشت زیتون بیشتر در جنوب کشور رواج داشته است. اما بعد از حمله مغولان، ظاهراً زیتون‌کاری منحصر به رودبار در استان گیلان شده است. به طوری که ناصرخسرو در سفرنامه خود از وجود زیتون در منجیل و رودبار سخن گفته است.
وَالتِّینِ وَالزَّیْتُونِ
در باب اهمیت این میوه در اسلام همین بس که از زیتون به طور مستقیم ۶ بار در قرآن سخن به میان آمده و میوه‌ای است که خداوند به آن سوگند یاد کرده است. همچنین درباره فواید زیتون به ویژه روغن آن در روایات اسلامی نیز احادیثی از ائمه اطهار (ع) نقل شده است.
امام رضا (ع) درباره خاصیت زیتون می‌فرمایند: «زیتون غذای خوبی است. دهان را خوشبو می‌کند و بلغم را می‌زداید و رنگ چهره را روشن می‌گرداند؛ و اعصاب را محکم ساخته، خشم و غضب را فرو می‌نشاند». درباره اهمیت روغن زیتون پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «روغن زیتون بخورید، زیرا صفرا و سودای بدن را متعادل می‌سازد، بلغم را از بین می‌برد، اعصاب را قوی و انسان را خوش‌اخلاق و نیک‌نفس می‌کند، غم و اندوه را برطرف می‌نماید».
مهشید محمدی‌زادگان کارشناس تغذیه درباره ارزش غذایی زیتون می‌گوید:
زیتون را در هرم غذایی که داریم جزو گروه روغن‌ها حساب می‌کنیم. ۷ زیتون سبز، ۱۰ زیتون سیاه، و یک قاشق روغن زیتون هر کدام ۴۵ کالری دارند.
از نظر خواص درمانی به خاطر آنتی اکسیدان‌هایی زیتون یا روغن آن دارد در درمان بسیاری از بیماری‌ها مخصوصا پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، آلزایمر، سلامت مغز، جلوگیری از بیماری‌های التهابی و فشار خون بالا، تنظیم قند خون و پیشگیری از سرطان موثرند.
در رژیم‌های مدیترانه‌ای که بر پایه میوه، سبزیجات و دانه‌های روغنی است و اکنون خیلی متداول است زیتون یکی از مواد غذایی پر مصرف است. همچنین در رژیم‌های غذایی، زیتون، چون خیلی خاصیت سیرکنندگی دارد ما می‌توانیم به عنوان میان وعده استفاده کنیم. زیتون حتی در کنار صبحانه در رژیم‌های لاغری خیلی می‌تواند کمک کند. مصرف زیتون سبز در کشور ما متداول است و طعم زیتون سبز را بیشتر می‌پسندیم.
اهمیت زیتون در طب سنتی
بر اساس طب سنتی زیتون جزو میوه‌ها با طبیعت گرم و خشک است؛ که باید با مصلحات آن مغز گردو، مغز بادام، سرکه و شیرینی‌های طبیعی مورد استفاده قرار گیرد. افراد گرم مزاج نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنند. همچنین توصیه می‌شود زیتون همراه غذا میل شود چرا که باعث تقویت معده می‌شود. از نظر آن‌ها بهترین نوع زیتون، زیتونی است که در آب نمک پروده شود.
انواع زیتون
زیتون از نظر رنگ، دارای انواع مختلفی است که مهم‌ترین آن‌ها زیتون‌های سبز و سیاه می‌باشد. جالب است بدانید میوه همه درختان زیتون در ابتدا به رنگ سبز است و در نهایت با گذشت زمان ممکن است با توجه به گونه‌ی درخت رنگ آن‌ها تیره شده و در هنگام رسیدن کامل سیاه رنگ شوند. زیتون سبز و سیاه تفاوت چندانی با هم ندارند و شاید تنها تفاوتشان این باشد که زیتون‌های سیاه کمی روغنی‌تر هستند. در کشور ما زیتون سیاه قابل کشت نیست. اسپانیا و ایتالیا از تولیدکنندگان اصلی این نوع زیتون هستند.
روغن زیتون
شاید یکی از مهم‌ترین شیوه‌های مصرف زیتون، تبدیل آن به روغن است. روغنی که به مراتب مفیدتر از روغن‌های حیوانی است و می‌توان از آن برای پخت‌وپز، تهیه لوازم بهداشتی و داروسازی استفاده کرد. این نکته قابل یادآوری است که روغن زیتون تصفیه نشده و بکر خواص بیشتری دارد. برای نگهداری از روغن زیتون باید به دو نکته توجه کنیم. این روغن به شدت در مقابل نور و هوا آسیب پذیر است. بهتر است برای نگهداری طولانی مدت آن در مکان خشک و خنک و درون شیشه‌های تیره نگهداری شود. قرار گرفتن آن در فضای باز بدون درب باعث فساد آن می‌شود. همچنین استفاده از روغن زیتون برای سرخ کردن با درجه حرارت بالا توصیه نمی‌شود چرا که در دمای بالا ممکن است برخی از خواص‌اش را از دست دهد. جالب است بدانید که کشور‌های مدیترانه‌ای بیشترین مصرف‌کنندگان این روغن در جهان هستند که یکی از رموز عمر بالا در این کشور‌ها محسوب می‌شود. کشور‌های اسپانیا، ایتالیا و یونان عمده‌ترین کشور‌های تولید کننده روغن زیتون در جهان هستند. در کشور ما نیز دو شهر رودبار و طارم از تولیدکنندگان بزرگ این روغن هستند. بهترین زمان برای خرید روغن تازه زیتون پاییز است چرا که زمان تولید آن در این فصل است.
پرورده!
زیتون پرورده یکی از چاشنی‌های پرطرفداری است که اصالت آن به استان گیلان برمی‌گردد، اما در شهر‌های مختلف کشور به شیوه‌های مختلفی آن را درست می‌کنند. برای تهیه آن به شیوه سنتی گیلانی ابتدا آب انار ترش را با رب انار شیرین مخلوط کنید. سپس سیر له شده، نمک، فلفل، روغن زیتون، گردوی خورد شده و سبزی‌های معطر را به مواد اضافه کرده، و در آخر زیتون بدون هسته را به مواد اضافه و خوب مخلوط کنید. حدود ۱۲ ساعت در ظرف در بسته در یخچال قرار دهید، تا مزه‌ها به خورد هم برود. در مخلوط سبزی‌های معطر از زولنگ (سبزی بومی شمال) به عنوان سبزی اصلی، نعناع، کمی مرزه، گشنیز، پونه استفاده می‌شود. اما اگر این ترکیب در دسترس نبود، از سبزی‌های معطری مانند نعناع، مرزه، آویشن، گلپر، جعفری و گشنیز استفاده کنید.
برگ زیتون
برگ زیتون خواص درمانی بسیاری مانند کنترل فشارخون، درمان دیابت، جلوگیری از پوکی استخوان، خواص ضدویروسی، جلوگیری از بیماری‌های قلبی و... دارد. شما می‌توانید آن را هم به صورت تازه، چای یا عصاره مصرف کنید.
چای برگ زیتون
پس از چیدن برگ‌ها، باید آن‌ها را کاملا خشک کنید و پس از خرد کردن ساقه و اضافات آن‌ها را جدا کنید. سپس یک قاشق از برگ خرد شده زیتون را در یک فنجان آب جوش بریزید، این چای بعد از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه آماده نوشیدن است.
سخن آخر
زیتون به عنوان یکی از میوه‌های پر خاصیتی است که طرفدران زیادی دارد. علاوه بر مصرف خوراکی خواص درمانی زیادی هم دارد و تاثیرات استفاده از روغن آن در پیشگیری از برخی از انواع سرطان‌ها اثبات شده است.
