کشور‌ها پس از فقدان رئیس جمهور چه می‌کنند؟
در پی شهادت سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید کشورمان در پی سانحه هوایی، این سوال که مسئولیت امور اجرایی کشور برعهده کیست ذهن بسیاری از افراد را مشغول کرد، پرسشی که اصل ۱۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به آن پاسخ داده است و براساس این اصل «مسئولیت امور اجرایی کشور برعهده محمد مخبر، معاون اول رئیس اوست. موضوعی که البته با موافقت رهبر انقلاب قابل اجراست.»
اصل ۱۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی در این باره نوشته است: «در صورت فوت، عزل، استعفا، و یا غیبت و بیماری بیش از دو ماه رئیس جمهور، معاون اول او با موافقت رهبر اختیارات و مسئولیت‌های او را برعهده می‌گیرد و شورای متشکل از او، رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه موظف هستند شرایطی را فراهم کنند که ظرف مدت زمانی حداکثر ۵۰ روزه رئیس جمهور جدید انتخاب شود.»
اکنون هم محمد مخبر جایگزین ابراهیم رئیسی شده و انتخابات باید ظرف ۵۰ روز در کشور برگزار شود. اما این قانون در کشورهای دیگر جهان به چه شکلی اجرا می‌شود و چه استانداردی در این زمینه وجود دارد؟
در سایر کشورهای دنیا هم مطابق ایران، قانون اساسی در این باره تصمیم گیری خواهد کرد و عمدتا مطابق با مفاد این قانون، دولت‌ها تصمیم می‌گیرند که در صورت درگذشت رئیس‌جمهوری، چه زمانی انتخابات ریاست‌جمهوری را برگزار کنند.
مرغ آمریکا یک پا دارد
در میان تمامی کشورهای جهان، تنها یک کشور است که در صورت درگذشت رئیس جمهور یا مواردی از این دست، به هیچ وجه تاریخ انتخابات خود را تغییر نمی‌دهد، ایالات متحده آمریکا. براساس قانون اساسی این کشور، در صورت درگذشت رئیس جمهور، معاون به جای او مشغول به کار می‌شود تا دوره ریاست چهار ساله به پایان برسد و انتخابات هم در موعد مقرری که از پیش تعیین شده است، برگزار شود.
همچنین هرگاه سمت معاونت ریاست جمهوری بلاتصدی شود، رئیس‌جمهوری یک نفر را به عنوان معاون خود نامزد می‌کند و وی در صورت کسب اکثریت آرای هر دو مجلس کنگره، سمت مذکور را عهده‌دار خواهد شد.
فرانسه و آلمان؛ عجول برای انتخابات
با این حال، در بسیاری از کشورهای جهان مثل ایران، انتخابات زودهنگام برگزار می‌شود. مانند فرانسه که پس از درگذشت رئیس جمهور، بلافاصله رئیس مجلس سنا جایگزین او می‌شود و مطابق با قانون اساسی این کشور، انتخابات باید تا ۳۵ تا ۶۰ روز برگزار شود.
در برخی کشورهای دیگر فرصت برگزاری انتخابات حتی از ایران و فرانسه هم کمتر است، مانند آلمان که انتخابات باید ظرف ۳۰ روز برگزار شود.
کدام کشور‌ها برای برگزاری انتخابات صبور هستند؟
اما عمده کشور‌ها فرصت ۶۰ تا ۹۰ روزه را برای برگزاری انتخابات در نظر گرفتند. مثلا در کره جنوبی در پی بروز چنین اتفاقی، نخست وزیر جایگزین رئیس جمهور می‌شود، تا انتخابات ظرف ۶۰ روز برگزار شود.
در مصر و کنیا هم انتخابات باید در همین بازه زمانی برگزار شود، در روسیه هم مطابق این سه کشور روند برگزاری انتخابات اتفاق می‌افتد و ابتدا نخست وزیر جایگزین رئیس جمهور می‌شود و سپس بعد از ۹۰ روز انتخابات برگزار خواهد شد.
نکته جالب توجه اینجاست که برخی از کشور‌ها هم تاریخ دقیقی را برای این موضوع مشخص نکرده‌اند، مانند آرژانتین که طبق قانون انتخابات را در اولین فرصت ممکن برگزار می‌کند.
اما آنچه مشخص است، در کل کشور‌ها مطابق با چارچوب قانونی جانشین و تاریخ دقیق برگزاری انتخابات ریاست جمهوری را تعیین می‌کنند و هدف شان به حداقل رساندن بی ثباتی و حفظ پایداری سیاسی کشور پس از اتفاقاتی از این دست است.
