از دل‌بسته‌های امیدوار تا زخم‌خوردگان بورس
همانطور که می‌دانید بازی «همستر کمبات» در دنیا و به خصوص در ایران، سر و صدا‌های زیادی به پا کرد و سیل گسترده استقبال از این بازی تلگرامی برای دستیابی به یک ثروت کم‌زحمت مورد توجه رسانه‌های مختلف قرار گرفت. مجله مهر نیز اول هفته، درباره این موضوع پر حرف و حدیث گزارشی تحت عنوان «نه یک سنت، نه یک ریال!» منتشر کرد.
این گزارش در تیتر خود به نگاه گروهی از کاربران و کارشناسان اشاره داشت که ابراز نگرانی می‌کردند همستر کمبات فقط یک بازی ساده نیست و ممکن است برای کاربران سودی نداشته باشد. در مطلب منتشر شده به طور مفصل بحث شد که هرچند هنوز سرنوشت این بازی پر سر و صدا مشخص نیست، اما برخی صاحب‌نظران گمان می‌برند همستر می‌تواند یک تلاش برای جمع‌آوری «بیگ دیتا» باشد؛ سرمایه‌ای مهم در جهان دیجیتال که مانند یک معدن از طلا و جواهر در دنیای تکنولوژی ارزش دارد.
در این گزارش همچنین اشاره شده که پیش از این بازی‌های مشابهی در اختیار کاربران قرار گرفته است و یکی از این بازی‌ها کاربران خود را به درآمد نیز رسانده است؛ اما همانطور که انتظار می‌رفت واکنش‌های مخاطبان به این موضوع زیاد بود؛ واکنش‌هایی که می‌توان آنها در یک پایش کلی به چند دسته عمده تقسیم و آنها را بررسی کرد.
دسته قابل توجهی از نظرات از طرف کسانی بود که یا خودشان یا یکی از آشناهایشان از «نات کوین» نتیجه گرفته‌اند و موفق شده‌اند فعالیت در یک بازی را به پول تبدیل کنند. این موضوع باعث شده بود امید آنها به بازی همستر نیز قوت بگیرد و از قیمت‌گذاری یا به اصطلاح «لیست شدن» سکه‌های آن بگویند.
آنها این طور استدلال کرده بودند که اگر سکه‌های همستر به ارز دیجیتال تبدیل نشود، تلگرام به عنوان یکی از قوی‌ترین و معروف‌ترین پیامرسان‌ها در دنیا، اعتماد مردم نسبت به خودش را از دست می‌دهد؛ بنابراین برای جلوگیری از این ضرر حتماً همستر کمبات هم لیست می‌شود. بد نیست این سوال را بپرسیم آیا دلخوری یا از دست دادن بخشی از مخاطبان به ضرر بیشتری برای تلگرام دارد یا به دست آوردن میلیون‌ها کاربر سود بیشتری برایش به همراه می‌آورد؟
بخشی از نظرات امیدواران به همستر به این صورت است:
«همین الان نات کوین رو به صورت شخصی می‌خرند؛ من از دو تا اکانت چهل میلیون نقد کردم.»
«اگه همستر جوایز رو نده و کلاهبرداری باشه تلگرام تمام رباتاشو از دست میده و بدجوری ضرر مالی می‌کنه؛ پس تلگرام برای اینکه کاربراشو برای کسب درآمد از اینستاگرام به سمت خودش بکشونه قطعاً ارز دیجیتال رو خواهد داد. ربات‌های تلگرام به شدت زیاد شدن و این بهترین فرصت برای تلگرام که از اینستاگرام سبقت بگیره..»
«نات کوین پول شد و خیلی‌ها گرفتن مثل خود من و اگر نگه می‌داشتیم الان ۳ برابر سود می‌کردیم.»
«والا ما هزینه‌ای نکردیم و تا آخر با تلگرام هستیم همون طور که نات تبدیل به پول کردیم و پولش خرج زندگی کردیم اینم به امید خدا پول شد میزنیم به یه دردی.»
«این رمز ارز حسن‌های مختلفی دارد اول پولی بابتش نمی‌دهی دوم منشأ آن خارج است پس سرمایه مملکت بیشتر میشه نه کم از کسی چیزی کم نمی‌شود فقط با عضو شدن در گروه‌های تلگرامی دنبال کننده‌های آن کانال‌ها زیاد می‌شوند پول تبلیغاتی که از شرکت‌ها می‌گیرند بیشتر می‌شود و به مردم سهمی از مشارکت به آنها میرسه»
یک فعالی حوزه ارز دیجیتال در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: «بازی همستر تقریباً از فروردین معرفی شد؛ اما از جایی ناگهانی و تصاعدی پر سر و صدا شد که نات‌کوین تبدیل به پول شد و پرش داشت. کسانی که در نات کوین فعال بودند طبیعتاً به پول رسیدند و این باعث شد شوق و طمع برای بازی‌های دیگر هم زیاد شود.»
او که ترجیح می‌دهد نامی از او برده نشود، ادامه می‌دهد: «بخشی از این افراد کارشان از امید داشتن گذشته و واقعاً روی این موضوع حساب کرده‌اند. تا جایی که شب و روز روی این بازی‌ها که تعدادشان هم کم نیست وقت می‌گذارند. حالا این افراد یا کسانی بوده‌اند که قبلاً حرفه خاصی داشته و آن را کنار گذاشته‌اند یا اینکه بیکاری باعث شده به این سمت سوق پیدا کنند و به این فرصت که البته دل خیلی‌ها را می‌لرزاند دل ببندند. تعارف که نداریم؛ چه کسی بدش می‌آید پول مفت به دست بیاورد؟»
همستر نان و آب نمی‌شود
دسته دیگر نظرات از سمت کاربرانی بود که همستر کمبات را قبول نداشتند و معتقد بودند صرف کردن زمان برای چنین کاری کردن کاملاً بیهوده است. این کاربران حتی در مواردی همستر کمبات را یک نوع کلاهبرداری می‌دانند. آنها می‌گویند که این بازی، فقط یک بازی معمولی نیست و دست‌هایی پشت پرده خود دارد و مشکوک است.
عده دیگری در میان مخالفان، مقایسه همستر با «نات کوین» را اشتباه می‌دانند و بر این باورند که این دو باهم فرق می‌کنند. این مخاطبان در نظرات خود یادآوری کرده‌اند که نات‌کوین ۲۵ میلیون نفر را به پول رساند، اما آیا همستر کمبات می‌تواند یا می‌خواهد حدود ۲۰۰ میلیون نفر را به پول برساند؟
این مخاطبان با طرح سوال‌هایی مانند اینکه «همستر هر سکه را چقدر قیمت گذاری می‌کند تا بتواند ده‌ها میلیون نفر را پوشش دهد؟» بدبینی خود به سرنوشت این بازی را بیان می‌کردند. تعدادی از این نظرات را با هم مرور می‌کنیم؛
«در نظر داشته باشید که نات‌کوین که همه میگن پول شد و این هم پول میشه؛ قضیه‌اش کلاً فرق داره، چون واقعاً نات کوین یک سوم همستر هم عضو نداشت؛ نات کوین ۵ میلیون سکه نمی‌داد!»
«ببینید همستر ۱۰۰ میلیون کاربر داره و این تعداد قراره خیلی بیشتر هم بشه الان یکی بخواد به ۱۰۰ میلیون کاربر ۱۰ دلار بده میشه ۱ میلیارد دلار بنظرتون کسی هست که این مقدار پولو رایگان بده؟ مطمئناً هم شما پولی خیلی بیشتر از ۱۰ دلار انتظار دارید نان کوین کاربرانش خیلی کمتر بود و پول داد اطلاعات دزدید»
«خلاصه ماجرا این یه بازیه که بعضیا میرن توش، اما چون با آدرس مردم واردش میشن هکرا هم میتونن واردش بشن، یعنی بازیش امنیت بالایی نداره. حالا اینکه به ثمر میشینه یا نه رو نمیدونم؛ اما میتونه از اعتیاد مردم به بازی سو استفاده کنه مثل اینستاگرام که تا الان مردمو معتاد کرده.»
«عزیزان دل ما چندین ساله در حوزه ارز‌های دیجیتال فعالیت می‌کنیم به خدا اینا همه‌ش کلاهبرداریه؛ توهم یک شبه پولدار شدن نداشته باشید؛ بدون زحمت نمیشه. خواهران و برادران عزیز فریب نخورید.»
شد شد؛ نشد هم بازی کردیم
گروهی دیگر از افراد معتقدند حتی اگر همستر کمبات، پولی برایشان به همراه نداشته باشد چیزی را از دست نداده‌اند و خانه پرش مدتی را در یک بازی سرگرم بوده‌اند. آنها می‌گویند این یک بازی است و اگر سودی نداشته باشد، ضرری هم ندارد. این دسته کسانی هستند که هرچند دفاع سفت و سختی از این بازی نمی‌کنند، اما عضو همستر هستند تا اگر روزی به پول رسید به قول معروف از قافله عقب نمانده باشند. با این نگاه می‌شود گفت حتی آنها که به همستر بدبین هستند هم ممکن است عضو آن باشند.
به طور کلی بی‌تفاوتان به سرانجام این بازی آن را به چشم یک ابزار گذران اوقات فراغت می‌بینند و مانند کسانی که خیلی جدی گرفته‌اند همستر کمبات را وقت و هزینه خارج از عرفی برای آن خرج نمی‌کنند. تعدادی از نظرات مخاطبان مربوط به این دسته از افراد است؛
«چرا هر چیز جدیدی میاد مقابلش جبهه می‌گیرید؟! فعلاً که استعداد و نیروی جوون ایرانی انقدر بلااستفاده مونده که اگر پولی از این بازی هم درنیاره ضرر نکرده… از طرف یک تحصیل کرده دانشگاه‌های تراز اول»
«به نظر من هم هزینه کردن و وقت زیاد گذاشتن برای این بازی درست نباشه. در کل همه هموطنان هر دو دیدگاه رو در نظر بگیرند اولیش همستر کمبات فقط یه بازیه که در این صورت سرمایه گذاری خاصی روش نمیکنن، دیدگاه دومم اینکه ممکنه واقعاً ارزشمند بشه. پس قسمتی از اوقات فراغت رو بازی کنن و سکه جمع کنن.»
کارشناس حوزه ارز دیجیتال که درباره همستر کمبات با خبرنگار مهر به بحث نشست می‌گوید: «به طور کل کسی که برای این ایردراپ‌ها وقت زیادی می‌گذارد باید بپذیرد احتمال به پول، خیلی ضعیف‌تر از احتمال پوچ بودن بازی است. یا به بیان ساده‌تر بین دو احتمال پولدار شدن از این بازی و پوچ بودن ماجرا، دومی قوی‌تر است.»
او تاکید می‌کند: «نباید فراموش کنیم بخشی از این بازی‌ها تبلیغات است. در واقع این ایردراپ‌ها بستری برای تبلیغات فراهم کرده و به جای اینکه یک شرکت تبلیغات تلویزیونی بدهد یا در خیابان بیلبورد کرایه کند، آن هزینه را در این بازی‌ها بین مخاطبانش توزیع می‌کند و این طور بی‌واسطه، پر سر و صدا و اثرگذار خود را برای آنها می‌شناساند. تبلیغاتی که ممکن است سودش یک طرفه برای شرکت‌ها باشد، یا کاربران و مخاطبان را هم به منفعت برساند. کسی دقیق و قطعی نمی‌داند.»
زخم‌خوردگان بورس
دسته دیگری از نظرات که نمی‌توان از کنار آنها بی‌تفاوت عبور کرد مربوط به کسانی بود که در گروه موافقان همستر قرار می‌گیرند و در پاسخ به بدبینی‌هایی که درباره این بازی مطرح می‌شود، آن را با بورس و تجربه‌هایی شبیه به آن مقایسه می‌کنند.
این گروه معتقدند که گروه زیادی از مردم سرمایه خود را در بورس از دست داده‌اند. آنها گلایه داشتند که رسانه‌ها از مردمی که سرمایه‌هایشان را در بورس از دست دادند مطلبی منتشر نکردند و حالا که مردم نسبت به این بازی علاقه پیدا کرده‌اند، سعی می‌کنند آنها را منصرف کنند.
گلایه‌ها درباره بورس و مردمی که سرمایه‌های خرد و کلان خود را از دست داده بودند کم نبود، آنها که زخم بازار سرمایه به دل داشتند گفته بودند که امید دارند با این بازی بتوانند بخشی از آن ضرر را جبران کنند.
هرچند دولت وقت درباره بورس اشتباهاتی مرتکب شد، اما این فقط مردم نبودند که هزینه‌های آن را پرداخت کردند. در حقیقت آنچه در بورس به واسطه دعوت مقامات دولتی رقم خورد اعتماد و امید گروهی را خدشه‌دار کرد که به این راحتی قابل ترمیم نیست.
گرچه مخاطبان گلایه‌های خود را به درستی به رسانه‌ها یادآوری می‌کنند، اما اگر چرخی در تحریریه روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها، یا حتی ادارات و سازمان‌های مختلف بزنند احتمالاً خیلی زود متوجه می‌شوند که تنها گروه زخم‌خورده آنها نیستند.
با همه این‌ها نباید انکار کرد مقایسه ماجرای بورس با بازی همستر، مقایسه به جایی نیست. «اختیار و انتخاب» واقعیتی است که نباید آن را نادیده گرفت. آغاز یک سرمایه گذاری به شرط پذیرش آن است که مکمن است سود کنید یا ضرر. این خصلت بازار است.
ممکن است یک مغازه باشد یا یک سهام؛ فعالیت اقتصادی در بازار هرچند ممکن است سود دندان‌گیر و دلچسبی را به جیب تاجر روانه کند، اما چه کسی می‌تواند منکر شود بازار دو لبه دارد؛ یک لبه احتمال سود است و لبه دیگر آن را ممکن است سرمایه را از تمام جیب‌های کاسب خالی کند.
جدای از این‌ها لازمه فعالیت در فضایی مانند بازار بورس، داشتن علم و تخصص بوده و هست؛ اما متأسفانه این موضوع از سوی مسؤولان وقت نادیده گرفته شد و دعوت از عموم مردم باعث شد سرمایه‌های زیادی از طرف کسانی که دانش بورسی نداشتند از دست برود.
حالا همان افراد گلایه دارند و امید قطع شده خود از بازار‌های داخلی مانند بازار بورس را به بازی‌های خارجی مانند همستر بسته‌اند. به طور مثال؛ کاربری درواکنش به گزارش اخیر مجله مهر درباره بازی همستر نوشته است: «این حرف‌ها را به کسانی بگویید که مردم را به بورس دعوت و بعد سرمایه آنها را دود کردند و حالا همچنان جسد بورس را لگدکوب می‌کنند که دیگر سربلند نکند، وقتی جایی برای به دست آوردن لقمه نانی نگذاشته‌اید، چه انتظاری دارید؟»
توهم توطئه درست از آب درآمد؟
در گزارش «نه یک سنت؛ نه یک ریال» به فرصتی که بازی همستر برای کلاهبرداری‌های ریز و درشت ایجاد کرده و می‌کند اشاره کردیم؛ چیزی نگذشت که خبر رسید این فرصت زودتر از آنچه فکرش را می‌کردیم به واقعیت تبدیل شده و شماری از مردم را در دام انداخته است.
«سرهنگ رامین پاشایی» معاون اجتماعی پلیس فتا فراجا در مورد بازی همستر کمبات گفت: «تاکنون چند شکایت درباره این بازی به ثبت رسیده است. درباره خود این بازی هنوز مسئله خاصی پیش نیامده؛ اما ۱۸ پرونده در پلیس فتا تشکیل شده است که عده‌ای در تلگرام و اینستاگرام تبلیغ فروش رمز‌های این بازی را کرده و این‌گونه از مردم کلاهبرداری کرده‌اند»
همانطور که پاشایی عنوان کرده بود ماجرا از این قرار است که رمرز ارز‌ها بازار جدیدی در ایران به شمار می‌روند که هنوز قوانین مربوط به آن دقیقاً مشخص نیست. او به کاربران این بازی هشدار داد: «در گذشته شاهد بودیم که این فضا‌ها توسط مجرمان سایبری مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال کلاهبردار‌ها در پلتفرم‌های مختلف یک حساب کاربری و کانال با اسم و عکس این بازی ایجاد می‌کنند و خود را به زبان انگلیسی، پشتیبان این بازی معرفی می‌کنند. آنها در همین بستر می‌توانند به بهانه افزایش تعداد سکه‌ها، از مردم پول دریافت کرده و سر آنها را کلاه بگذارند».
معاون اجتماعی پلیس فتا فراجا ادامه داد: «همچنین ممکن است این کلاهبرداران حساب‌ها و کیف‌پول‌های ارز دیجیتال کاربران را هک کرده و پول‌های آنان را بدزدند. در این بازی، هنوز اطلاعاتی درباره این کیف پول‌ها و صرافی‌ها ارائه نشده است و اگر واقعاً قرار باشد پولی برای بازی کنندگان واریز شود، روش آن به صورت رسمی معرفی و اعلام نشده و نمی‌توان به آن اعتماد کرد».
او گفت: «باید به این مسئله توجه کرد که این برنامه در تلفن همراه افراد نصب می‌شود و به اطلاعات تلفن همراه آنان دسترسی پیدا می‌شود و به همین راحتی می‌تواند اطلاعات بانکی و شخصی افراد را سرقت کنند».
گذشته از توضیحات معاون اجتماعی پلیس فتا، یک جست‌وجوی ساده در نرم‌افزار‌های خرید و فروش نشان می‌دهد همین حالا، آگهی‌های زیادی منتشر شده که ممکن است هر کدام از آنها یک دام باشد. باید منتظر بود و دید سرانجام همستر، مثل نات‌کوین خواهد بود یا نگرانی برخی مبنی بر «نه یک سنت نه یک ریال» به دست آوردن از این بازی درست از آب درخواهد آمد.
