آینده سالمندان در ابهام
آمارها حاکی از آن است که جمعیت سالمندان ایرانی تا سال ۱۴۳۰ به بیش از ۳۰درصد کل جمعیت کشور می‌رسد. یعنی در آن سال ازهرسه نفر ایرانی یک نفرسالمند است. براین اساس، درسال۱۴۳۰، درصدجمعیت سالمند در ایران از میانگین جهان و آسیا بیشترخواهد بود.
ازطرفی بر اساس گزارش سازمان جهانی سلامت، بین سال‌های ۲۰۱۵تا۲۰۵۰ نسبت جمعیت سالمندان جهان تقریبا دو برابر شده و از ۱۲ درصد به ۲۲ درصد افزایش خواهد یافت. این در حالی است که سرعت تغییرات جمعیتی در کشور‌های کم‌درآمد و متوسط بیشتر است و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۵۰ حدود۸۰درصد افراد سالمند جهان، در این کشور‌ها زندگی می‌کنند؛ موضوعی که نظام‌مراقبت از سالمندان را در سال‌های آتی با چالش‌های اساسی همچون افزایش جمعیت و افزایش بار ناشی از بیماری‌های مزمن نیز مواجه می‌کند.
مدیریت و سیاستگذاری جمعیت از یک سو و داشتن نگاهی آینده‌نگر برای شناخت نیاز‌ها و مراقبت‌های لازم برای دوره سالمندی از سوی دیگر، قطعا سالمندی جمعیت را با چالشی جدی مواجه می‌کند. افرادی که قرار است در آینده به اوج سالخوردگی خود برسند و کمبود زیرساخت‌ها برای مراقبت از آنان، تهدیدی جدی برای نظام سلامت کشور است. به هر حال باید برای حرکت به سوی تحقق جامعه‌ای جوان و پویا و همچنین برای داشتن سالمندانی سالم، نیاز‌های سلامتی و رفاهی این افراد برنامه‌ریزی شده و اقدامات لازم در نظر گرفته شود.
نبود بیمه مراقبتی بلندمدت برای سالمندان
سالمندی جمعیت، کشور را با چالش‌هایی مواجه خواهد کرد که یکی از مهم‌ترین آن، افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و درمانی است. دکتر محسن سلمان‌نژاد، متخصص طب سالمندان با اشاره به عدم پشتیبانی مالی از این افراد می‌گوید: «شاید بیشترین نوع مراقبت، برای سالمندان بالای ۸۰ سال است. تعداد این سالمندان در کشور به ۶۰۰۰ نفر می‌رسد. این موضوع باعث شده مسائل مراقبتی این قشر از افراد جامعه مورد توجه قرار گیرد. متاسفانه هیچ‌گونه بیمه مراقبتی طولانی‌مدت در این خصوص در کشور راه‌اندازی نشده است.» موضوع سالمندی با بحث بیمه عجین است و این افراد نیازمند حمایت بیمه‌های مختلف پایه و تکمیلی هستند. نداشتن پوشش بیمه‌ای خدمات منزل برای سالخوردگان در این موضوع هم یکی دیگر از چالش‌های پیش روی آنان است.
کمبود نیروی متخصص برای سالخوردگان
کمبود یا توزیع نامناسب نیروی انسانی متخصص در حوزه سالمندی نیز ازدیگر چالش‌های مراقبت از آنان است. دکتر سلمان‌نژاد هم معتقد است که در کشور نیروی انسانی کاملی برای سالمندان وجود ندارد. وی همچنین ادامه می‌دهد: «در ایران، موسسات آموزشی خاصی هم که افراد علاقه‌مند بتوانند از این طریق آموزش‌های مراقبت از سالمندی را بیاموزند وجود ندارد.»
البته این متخصص سالمندی بر این باور است که در کنار همه این معضلات، مراکزی هم که باید برای این افراد موضوعات مراقبتی و توانبخشی را انجام دهند نیز به درستی در کشور وجود ندارد. او توضیح می‌دهد: «ما چیزی تحت عنوان خانه سالمندان داریم که همه نوع سالمند در آنجا حضور دارند. متاسفانه در این مراکز نیرو‌های متخصص کاملی هم نیست. پزشک آموزش‌دیده در این حوزه وجود ندارد. به هر حال این مراکز باید جدا شوند و سالمندان متناسب با نوع بیماری و مشکل‌شان، به‌صورت مجزا نگهداری و مراقبت شوند.» البته بسیاری از سالمندان از حضور در خانه سالمندان هم واهمه دارند و دوست دارند که یکی از اعضای خانواده از آنان نگهداری کند. همان‌طور که سلمان‌نژاد می‌گوید: «افراد خانواده به‌عنوان مراقبان غیررسمی، نقش بسیار مهمی در مراقبت از سالمندان دارند چرا که پیشگیری‌هایی که توسط خانواده صورت می‌پذیرد، منجر به افزایش کیفیت افراد مسن می‌شود.»
تغییرات دموگرافی در دهه‌های آتی!
نوع برخورد خانواده با سالمندان در بحث مراقبت از آنان موضوع مهمی محسوب می‌شود چرا که مهم‌ترین معضل این گروه از جامعه احساس تنهایی است. سلمان‌نژاد نیز ضمن بیان نقش مهم آموزش به خانواده‌ها برای مراقبت از سالخورده‌ها عنوان می‌کند: «این‌که مراقبت از سالمند چه فرمولی دارد را می‌توان با کار‌های بسیار ساده‌ای و از طریق رادیو و تلویزیون به خانواده‌ها آموزش داد. متاسفانه این موضوع هم در کشور خیلی مرتب انجام نمی‌شود.»
او عدم بینش مناسب در خصوص تغییرات دموگرافی یا جمعیت‌شناسی کشور و نیاز‌های موجود در دهه‌های آینده را نیز یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های مراقبت از سالمندان می‌داند و از سوی دیگر می‌گوید: «کفایت مستمری، چالش مهم دیگری برای سالخوردگان است. سالمند‌های زیادی از سازمان‌های مختلفی، بازنشسته دولت هستند که اکثر آنان در فقر مطلق به سر می‌برند و از عهده هزینه‌های زندگی‌شان برنمی‌آیند.» متاسفانه بسیاری از سالمندان با توجه به شرایط کنونی، توانایی پرداخت هزینه‌های ابتدایی زندگی‌شان را ندارند و گویا بزرگ‌ترین چالش هم همین موضوع است. به هر حال باید پذیرفت که سالخوردگی در ایران سریع، چشمگیر و حتمی خواهد بود. علاوه بر گسترش امکانات مراقبتی در حوزه بهداشت و سلامت، باید سیستم حمایت دولتی از سالمندان درکشور نیز افزایش یابد.
