علائمی که همراه ناباروری مردان هستند
دکتر پژمان بختیاری‌نیا با اشاره به برگزاری هفته ملی سلامت مردان ایرانی از نخستین پنجشنبه اسفندماه اظهار کرد: ناتوانی در بارداری بعد از ۱۲ ماه رابطه جنسی محافظت نشده، به معنی ناباروری است؛ ناباروری مردان به معنای ناتوانی یک مرد از باردار کردن زنی دارای توانایی فرزندآوری است.
وی با بیان اینکه ۱۰ تا ۱۵ درصد زوجین از ناباروری رنج می‌برند، افزود: میزان شیوع ناباروری بالا است به گونه‌ای که یکی از اختلالات شایع در زوجین بین ۲۰ تا ۴۵ سال است.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با اشاره به وضعیت ناباروری با عامل مردانه عنوان کرد: ۳۰ درصد موارد ناباروری به دلیل وجود مشکل در مردان است که این مساله می‌تواند ناشی از عدم توانایی تولید اسپرم یا انزال اسپرم باشد. کیفیت اسپرم نیز بسیار مهم است که با سنجش تعداد، حرکت و شکل اسپرم اندازه‌گیری می‌شود.
بختیاری‌نیا بیان کرد: گاهی بعضی بیماری‌ها می‌توانند توانایی مرد در تولید مقادیر طبیعی اسپرم و یا انزال اسپرم را تحت تأثیر قرار دهند. به عنوان مثال، ممکن است مردان مبتلا به دیابت، در انزال مشکل داشته باشند. همچنین مردان دارای اضافه وزن، سیگاری‌ها، یا مردانی که از مواد مخدر استفاده می‌کنند به احتمال زیاد مشکلات اسپرم دارند.
رئیس مرکز بهداشت خوزستان بیان کرد: ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد ناباروری زوجین به دلیل وجود مشکل همزمان در هر دو زوج است که در این شرایط سهم مردان در ناباروری بیشتر از ۳۰ درصد می‌شود.
چه زمانی باید به مراکز ناباروری مراجعه کرد؟
وی عنوان کرد: به طور کلی، اگر یک زوج در ۱۲ ماه نزدیکی بدون استفاده از روش‌های جلوگیری، باردار نشوند باید به مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند، اما زنان ۳۵ ساله یا بیشتر اگر بعد از شش ماه تلاش باردار نشوند باید زودتر به متخصص ناباروری مراجعه کنند. توصیه می‌شود مردان با مشکلات بیضه در دوران کودکی یا درمان قبلی سرطان نیز زودتر برای انجام بررسی‌های لازم اقدام کنند.
علائم همراه ناباروری مردان
رئیس مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به اختلالات ناباروری در مردان بیان کرد: ناباروری مردان به دلیل تولید کم اسپرم، عملکرد غیرطبیعی اسپرم، انسداد در خروج اسپرم، برخی بیماری‌ها، حوادث و مشکلاتی که موجب آسیب به دستگاه تناسلی مرد شده است، بروز می‌یابد.
بختیاری‌نیا تصریح کرد: اختلالات نعوظ، کوچک بودن بیضه‌ها، عفونت‌های تنفسی عود کننده، اختلالات بویایی، رشد غیر طبیعی پستان‌ها، کاهش مو‌های صورت و بدن و یا سایر نشانه‌های اختلال کروموزومی یا هورمونی و داشتن اسپرم کمتر از نرمال (کمتر از ۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی لیتر مایع منی) برخی علائم و نشانه‌های همراه با ناباروری مردان هستند.
وی افزود: ناباروری مردان به سه بخش تقسیم می‌شود. نخست علل پیش از بیضوی (یا مغزی) است؛ اولین قسمت شروع‌کننده فرآیند تولید مثل، هیپوتالاموس است که به هیپوفیز دستور ترشح هورمون‌های FSH و LH را می‌دهد. این هورمون‌ها به بیضه‌ها دستور تولید اسپرم و ترشح هورمون‌های جنسی را می‌دهند. هر گونه اختلال در ترشح هورمون‌های مغزی موجب ناباروری می‌شود که از جمله این بیماری‌ها سندرم‌های کالمن است که منجر به اختلال بویایی و ناباروری می‌شود.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ادامه داد: علل بیضوی نیز شامل هر گونه اختلال ساختمانی، ژنتیکی و عملکردی بیضه است که در اثر آن، فرد امکان تولید اسپرم را ندارد. سندرم‌های کلاین فلتر، ضربه به بیضه، اوریون، واریکوسلو، بیضه نزول نکرده و شیمی درمانی از علل شایع آسیب تولید اسپرم هستند.
بختیاری‌نیا گفت: علل بعد بیضوی نیز شامل هر گونه انسداد در مسیر خروج اسپرم از بیضه به مجرا است؛ آسیب‌های لوله‌های وازدفران مانند وازکتومی یا جراحی‌هایی که موجب وارد شدن آسیب به وازدفران می‌شود، موجب ناباروری می‌شوند.
وی افزود: علاوه بر این موارد، مشکلات انزال و نعوظ می‌تواند موجب ناباروری در مردان شود که عدم انزال در برخی از بیماران مبتلا به دیابت یا انزال معکوس منی که به جای خارج شدن از آلت مرد به درون مثانه برود، یکی از این موارد است و نمونه آن رامی‌توان در برخی آسیب‌های نخاعی یا جراحی‌های مثانه و پروستات دید.
ناباروری به دلیل آزواسپرمی
رئیس مرکز بهداشت خوزستان عنوان کرد: به افرادی که آزمایش اسپرم آن‌ها نشان‌دهنده اسپرم صفر است، آزواسپرم اطلاق می‌شود. آزواسپرمی یا بی‌نطفگی به صورت انسدادی یا غیرانسدادی بروز پیدا می‌کند؛ آزواسپرمی انسدادی به علت بروز یک انسداد در مسیر لوله‌های منی‌بر ایجاد می‌شود که انسداد در این لوله‌ها سبب می‌شود اسپرمی در آزمایش اسپرموگرام مشاهده نشود مثلا وازکتومی یا جراحی‌هایی که موجب ورود آسیب به وازدفران می‌شود موجب آزواسپرمی انسدادی می‌شود. در آزواسپرمی غیر انسدادی فرد به دلایل مختلف قادر به تولید اسپرم نخواهد بود.
واریکوسل، یکی از دلایل شایع ناباروری در مردان
بختیاری‌نیا بیان کرد: واریکوسل شایع‌ترین بیماری قابل درمان در ناباروری مردان است؛ واریکوسل سبب می‌شود بیضه‌ها نتوانند خون را به خوبی تخلیه کنند و این ماندن طولانی مدت خون در بیضه‌ها موجب می‌شود درجه حرارت بالا برود در نتیجه این بیماری سبب بروز اختلال در اسپرم‌سازی می‌شود و این اختلال در اسپرم‌سازی، فرد را مستعد ناباروری می‌کند.
برخی عوامل مستعدکننده ناباروری در مردان
وی تصریح کرد: سیگار کشیدن، استفاده از الکل، استفاده از مواد مخدر، چاقی، قرار گرفتن در معرض سموم کشاورزی، گرم شدن بیش از حد بیضه‌ها از جمله مثلا در نانواها، داشتن سابقه آسیب به بیضه، سابقه وازکتومی قبلی، داشتن سابقه عدم نزول بیضه‌ها، ابتلا به برخی از بیماری‌ها از جمله تومور‌ها و بیماری‌های مزمن مانند بیماری کم‌خونی سلول داسی شکل، مصرف برخی دارو‌ها و یا انجام درمان‌های پزشکی مانند جراحی یا اشعه مورد استفاده در درمان سرطان‌ها و وجود برخی مواد مثل استروئید‌ها در بدن ورزشکاران بدن‌ساز، برخی عوامل مستعدکننده ناباروری در مردان هستند.
مصرف دخانیات در مردان منجر به اختلال در تخمک‌گذاری زنان می‌شود
وی با اشاره به اهمیت سبک زندگی در ناباروری مردان بیان کرد: مصرف دخانیات به صورت بالقوه موجب کاهش باروری فرد مصرف‌کننده و همچنین شریک زندگی وی می‌شود بنابراین باید توجه شود که مصرف دخانیات در مردان سبب اختلال در نعوظ، کاهش تعداد اسپرم‌ها، تغییر در شکل اسپرم‌ها و کاهش موفقیت درمان‌های احتمالی ناباروری می‌شود.
بختیاری‌نیا افزود: مصرف دخانیات در مردان سبب اختلال در تخمک‌گذاری همسر می‌شود. همچنین مصرف دخانیات توسط مردان در صورت بارداری همسر، بر سلامت جنین اثر می‌گذارد.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: مصرف الکل در مردان نیز سبب کاهش تعداد و تحرک اسپرم‌ها می‌شود و همچنین مصرف الکل بر کیفیت اسپرم و تولید آن اثر می‌گذارد. همچنین مصرف الکل می‌تواند مانع تولید اسپرم شود و گاهی سبب ایجاد اسپرم ناقص می‌شود.
رئیس مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به تاثیر عدم تحرک و رژیم غذایی ناسالم در ناباروری مردان گفت: اضافه وزن ناشی از عدم تحرک و رژیم غذایی نامناسب از جمله عوامل خطرساز در باروری است. مشاهده شده که این عارضه می‌تواند بر میزان ترشح تستوسترون و تعداد اسپرم‌ها نیز تأثیر بگذارد.
تاثیر گرما بر ناباروری
وی عنوان کرد: تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که زمان‌های طولانی در معرض گرما و حرارت سپری می‌کنند، بیشتر به ناباروری مبتلا می‌شوند. گذراندن زمان طولانی در سونا یا حمام آب گرم، دمای بدن را بالا می‌برد و در تولید اسپرم اختلال ایجاد می‌کند.
ارتباط استرس و ناباروری
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: برخی مطالعات نشان می‌دهند که میزان استرس و تنش، سطح تستوسترون و تولید اسپرم را در مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد. استرس اکسیداتیو و گونه‌های اکسیژن فعال (ROS) یا رادیکال‌های آزاد اکسیژن بر اثر عوامل محیطی یا عوامل داخلی در بدن تولید می‌شوند و ممکن است موجب اختلال در تولید اسپرم و ناباروری در مردان شوند.
وی افزود: ژن‌های آنتی اکسیدان نقش مهمی در تولید اسپرم و عملکرد طبیعی اسپرم ایفا می‌کنند بنابراین اختلال ژنتیکی یا پلی مورفیسم عملکردی در این ژن‌ها موجب کاهش کیفیت اسپرم، الیگواسپرمی و ... می‌شود که با افزایش خطر ناباروری در مردان همراه است.
رئیس مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به تاثیر قرار گرفتن در معرض اشعه، مواد شیمیایی خاص و سموم بر باروری مردان بیان کرد: مواد شیمیایی و سموم، برخی از عوامل خطرساز در باروری افراد هستند؛ حشره‌کش‌ها، اشعه‌های یونیزان و غیریونیزان، دود تنباکو، الکل، ماری جوآنا و استروئید‌ها از جمله این مواد پرخطرهستند. این مواد با تأثیر بر میزان هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون، بر سلامت فرد تأثیر گذاشته و سبب اختلال در باروری می‌شوند.
وی افزود: برخی مشاغل نیز مانند کار در مراکز رادیولوژی، کارخانه‌های حلال‌های صنعتی شیمیایی، پالایشگاه، معدن سرب و ... نیز ممکن است در باروری فرد اختلال ایجاد کنند.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گقت: باید آگاهی‌رسانی به زوج‌های نابارور انجام شود تا حتما برای درمان به مراکز درمان ناباروری سطح دو یا سه معتبر مورد تایید وزارت بهداشت مراجعه کنند.
