دولت چهاردهم و چالش پیری جمعیت/از بالا رفتن سن ازدواج تا هزینه بالای درمان ناباروری
جمعیت ایران رو به پیری می‌رود و حسام‌الدین علامه رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان در گفت‌وگویی که با ایسکانیوز داشت در این باره گفت: سال ۱۴۱۰ آغاز بحران سالمندی در ایران است و در سال ۱۴۱۸ ابربحران سالمندی آغاز می‌شود و در ۱۴۳۰ اوج می‌گیرد. ایران برای اولین بار با این شرایط مواجه می‌شود که جمعیت سالمندان از سال ۱۴۱۰ از ۱۴ درصد عبور کند.
به همین واسطه دولت چهاردهم باید به دنبال اجرای قانون جوانی جمعیت و کمک به افزایش جمعیت باشد. کمیل حسینی جامعه‌شناس معتقد است که اکثریت جامعه تمایل به ازدواج و فرزندان بسیار دارند، اما مشکلات اقتصادی مانع مهمی است. وی در این باره به ایسکانیوز گفت: حاکمیت باید موضوعات اقتصادی را حل کند. متاسفانه یکی از خلأ‌های جدی در جوانی جمعیت مسئله ازدواج است و دولت به فکر افزایش ازدواج برای افزایش جمعیت نیست و بر فرزند دوم و سوم تمرکز دارد. جوانان می‌خواهند ازدواج کنند، اما شغل و مسکن ندارند وقتی جوان بیچاره نمی‌تواند ازدواج کند، نمی‌تواند بچه‌دار هم شود. پس به جای تشویق برای فرزند دوم و سوم، باید بر ازدواج جوانان کار کنند.
حسینی توضیح داد: حاکمیت باید موضوعات اقتصادی را حل کند مثلا هزینه زایمان و آموزش را کاهش دهد تا شخص بداند اگر ۴ فرزند هم داشته باشد، مدرسه خوب در دسترس فرزندانش است و یا با بیمه کردن، از هزینه بهداشت بکاهد که فرد بداند اگر فرزندش مریض شد، با بیمه‌های مختلف می‌تواند از پس هزینه‌هایش بر بیاید. دولت باید شرایط ازدواج جوانان را فراهم کند. پس ما باید امکانات لازم را برای رفاه جامعه را افزایش بدهیم تا فرزندآوری محقق شود.
وی افزود: ما دچار تفکرات متعارض هستیم؛ لازم است که در جامعه ما موانع جوانی جمعیت موشکافی شود. شاخصه‌های جمعیت ۲ مولفه کیفیت و کمیت دارد. کمیت، همان نگاه‌های آماری است. مثلا اینکه چند سالمند و جوان داریم این به نوعی کمیت جمعیت هست، اما در لایه عمیق‌تر، جوانی جمعیت، شاخص‌های دیگری مثل شاخص منابع انسانی، توسعه فردی، دسترسی به منابع و ... می‌تواند داشته باشد.
جامعه‌شناس شرح داد: متاسفانه ما در سال‌های اخیر دچار آفتی شده‌ایم که به جای اینکه تمرکزمان را روی کیفیت جمعیت بگذاریم، بر کمیت آن تمرکز کرده‌ایم. در حالی که با بالا بردن سطح کیفیت جامعه، کمیت آن نیز افزایش پیدا می‌کند.
وی افزود: شبکه خانواده به معنای گسترده بودن خانواده است؛ خواهر، برادر، خاله و عمو در جامعه سنتی ما اهمیت بالایی دارند. یکی از عواملی که می‌تواند سرمایه اجتماعی مارا گسترش دهد، حفظ گستردگی خانواده است، ولی اگر این شبکه از بین برود، در زندگی افرلاد تاثیرات منفی زیادی می‌گذارد.
جامعه‌شناس عنوان کرد: زمانی که ما دعوت به فرزندآوری می‌کنیم، این دعوت باید همراه با کیفیت باشد. آمار‌هایی که از جامعه ایران وجود دارد، نشان می‌دهد اکثریت به داشتن فرزندان بسیار علاقه‌مند هستند، اما در نهایت تعداد کمی فرزند می‌آورند. چون پدر و مادر با خود می‌گویند اگر بچه‌دار شوم، هزینه بیمارستان، بهداشت، مدرسه، سرویس و خورد و خوراک را به سختی می‌توانم تهیه کنم برای همین از داشتن فرزندان بسیار اجتناب می‌کند.
اگرچه تسهیلاتی همچون وام‌های ازدواج در قانون پیش‌بینی شده است، اما موانعی که دارد مانند داشتن ۲ ضامن و تاخیر‌های طولانی در پرداخت و مبالغ ناکافی باعث شده تا عملا این تسهیلات تاثیر چندانی در افزایش ازدواج نداشته باشند. در مقابل تسهیلاتی که قانون جوانی جمعیت به منظور تشویق برای فرزندآوری پیش بینی کرده هم همین مشکلات را دارند و مشوق‌های کافی برای کمک به فرزندآوری نیستند.
موضوع تنها اقتصادی نیست و نهاد‌های مسئول باید فعالیت‌های فرهنگی هم داشته باشند. شهلا کاظمی‌پور جمعیت‌شناس درخصوص آمار ازدواج در گروه‌های سنی مختلف به ایسکانیوز گفت: مقایسه آمار ازدواج بین دهه‌های ۴۰ و ۵۰ با ۶۰ نشان می‌دهد که عمومیت ازدواج در دهه ۶۰ بین دختران کاهش پیدا کرده است. از این وضعیت تحت عنوان مضیقه ازدواج نام برده می‌شود.
وی افزود: مضیقه ازدواج حالتی است که در هر جامعه برای یکی از ۲ جنس که تعداد بیشتری دارند پیش می‌آید. به نظر من این موضوع برای متولدین دهه‌های ۷۰ و ۸۰ تکرار نشده است.
کاظمی‌پور بیان کرد: ممکن است مرد‌های زیادی از طریق مهاجرت وارد یک کشور شوند. برای مثال چند سال پیش در استرالیا مرد‌ها در مضیقه ازدواج بودند یا در حال حاضر مردان چینی در مضیقه ازدواج هستند و تعداد آن‌ها بیشتر از بانوان در معرض ازدواج است.
جمعیت‌شناس توضیح داد: البته در کشور ما تعداد بانوان بیشتر از مردان نیست، ولی چون معمولا بین سن ازدواج خانم و آقا حدودا پنج سال تفاوت وجود دارد، دهه شصتی‌ها باید با دهه پنجاهی‌ها ازدواج کنند و بنابراین تعداد آن‌ها از حالت تناسب خارج می‌شود. یعنی تعداد خانم‌های دهه شصتی مجرد بیشتر از مردان مجرد دهه ۵۰ است.
وی منشا نبود این تناسب را هنجاری اجتماعی دانست و گفت: در کشور ما هنجار اجتماعی به این صورت است که زن و مرد باید اختلاف سنی داشته باشند؛ بنابراین دختران باید با پسرانی که از خودشان بزرگ‌تر هستند، ازدواج کنند. به همین جهت دختران در کشور ما دچار مضیقه ازدواج شده‌اند. حتی همین الان اگر دختران بالای ۳۵ سال بخواهند با پسران بالای ۳۵ سال ازدواج کنند، باز هم تعداد پسران کمتر است.
کاظمی‌پور در ادامه گفت: البته آمار‌های جدید حاکی از آن است که همسان همسریِ سنی (ازدواج با فرد هم‌سن)، در حال افزایش است و همین موضوع باعث می‌شود، خانم‌ها کمتر در معرض مضیقه ازدواج باشند. اگر می‌خواهید مضیقه ازدواج را برای خانم‌ها از بین ببرید باید هنجار همسان همسری سنی را افزایش دهید.
از ازدواج که بگذریم، موضوعی دولت باید در حوزه افزایش جمعیت به آن توجه کند، بحث ناباروری است چراکه افزایش سن ازدواج بر این موضوع هم تاثیر گذاشته است. حمید چوبینه دبیر انجمن ناباروری ایران، در گفتگو با ایسکانیوز درخصوص دلایل ناباروری گفت: ناباروری دلایل جهانی دارد و یکی از موارد آن ژنتیکی است که از والدین به ارث می‌رسد و یا می‌تواند متأثر از عوامل محیطی باشد که مربوط به کار، حادثه‌ها، بیماری‌ها و جراحی‌ها است، اما در ایران با توجه به وضعیت خاص ازدواج، دلایل ناباروری کمی متفاوت است.
دبیر انجمن ناباروری ایران، بالا رفتن سن ازدواج را بیشترین عامل ناباروری عنوان کرد و گفت: آمار ناباروری در جهان ۱۲ تا ۱۸ درصد و در ایران حدود ۲۰ درصد است. یعنی از هر پنج زوج، یک زوج نابارور هستند و چنانچه کسانی که ازدواج نکرده‌اند را هم لحاظ کنیم، آمار افزایش پیدا می‌کند.
دبیر انجمن ناباروری ایران پیرامون حمایت‌های بیمه‌ای بیان کرد: از مقام معظم رهبری تا مسئولین و مجلس به دنبال حل مشکلات ناباروری برای افزایش تولد هستند و بخشنامه هم می‌شود، اما اصولاً این حمایت‌ها به صورت دستوری و شعاری است. وقتی پول توسط سازمان‌های بیمه‌گر تامین نمی‌شود، مراکز درمانی تمایلی برای ارائه سرویس بیمه به افراد نابارور ندارند و بیمار چنان گرفتار می‌شود که از پیگیری مطالبه بیمه‌ای پشیمان می‌شود.
چوبینه در مورد کمک به درمان ناباروری و پیر شدن جمعیت بیان کرد: همه دنیا به دنبال افزایش تولد و جوانی جمعیت هستند. در ایران نیز جهت رفع این مشکل یکی از راهکار‌های اجتماعی و اصلی این است که جوانان کار و مسکن داشته باشند تا بتوانند زودتر ازدواج کنند. علاوه بر این حمایت‌های بیمه‌ای از درمان ناباروری باید افزایش پیدا کند.
وی در مورد گرانی هزینه‌های درمان ناباروری بیان کرد: بیمه حدود ۹۰ درصد هزینه‌های درمان در بخش دولتی و عمومی غیردولتی را حمایت می‌کند، در مراکز خصوصی و خیریه‌ها نیز به همان میزان مصوبه پرداخت می‌شود، اما هزینه درمان بستگی به بیماری دارد، ممکن است با یک مشاوره ساده مشکل برطرف شود و در موردی دیگر نیاز به جراحی‌های پیچیده باشد.
دبیر انجمن ناباروری توضیح داد: دلیل تفاوت هزینه‌ها این است که بیشتر هزینه‌های مصرفی مثل کیت‌ها و مواد مصرفی گران است. به طور میانگین هزینه مواد مصرفی حدود ۱۵ الی ۲۰ میلیون تومان است و دستمزد و هزینه بیمارستان و مراکز درمان هم به این هزینه اضافه می‌شود. در مراکز دولتی که هزینه پایین‌تر است، حدود ۱۰ الی ۱۵ میلیون تومان صرف درمان می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد پوشش و گستردگی بیمه در کل ایران گفت: بعد از سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم و حمایتی که دولت انجام داد در سنوات اخیر یعنی حدود ۱۵ سال گذشته میزان ایجاد مراکز درمان ناباروری در استان‌های مختلف مخصوصاً مراکز استان بسیار زیاد شده و طبق نیازکشور دسترسی برای تمام آحاد جامعه وجود دارد.
وی در مورد سطوح درمان ناباروری گفت: درمان ناباروری در سه سطح انجام می‌شود. سطح یک و ۲ را وزارت بهداشت به صورت گسترده در شهرستان‌ها ایجاد کرده است و سطح سه نیز تقریباً در مراکز تمام استان‌ها وجود دارد.
چوبینه ضمن بیان اینکه تهران به دلیل بالا بودن تعداد مراکز و متخصصین، پیشتاز درمان ناباروری است، گفت: استان‌هایی مثل شیراز، مشهد، رشت، ساری، خوزستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و یاسوج مراکز درمانی و متخصصین خوبی دارند و دسترسی به سیستم‌های بهداشتی درمانی و توزیع عادلانه به سهولت در اختیار مردم است.
وی ادامه داد: در همه استان‌ها سیستم بهداشتی و درمانی وجود دارد فقط باید از نیرو‌های متخصص حمایت شود تا در استان‌ها بمانند و مواد مصرفی و تجهیزات به روز بماند، چون ما الان گرفتار تحریم و واردات تجهیزات هستیم و این تجهیزات باید به روز بمانند تا دچار مشکل نشویم.
به گزارش ایسکانیوز، مشکلات اقتصادی، کم‌کاری نهاد‌های فرهنگی، افزایش توقع جوانان، ترس از تشکیل زندگی و قبول مسئولیت و سختگیری خانواده‌ها باعث شده تا سن ازدواج در جامعه بالا برود. علاوه بر این تسهیلات ارائه شده هم ناکافی هستند و جای خالی بسته‌های تشویقی هم احساس می‌شود. موضوع پیری جمعیت چیزی نیست که دولت چهاردهم به راحتی از کنار آن عبور کند و باید برنامه‌ای برای افزایش جمعیت داشته باشد.
منبع: ایسکانیوز
