آمریکا جبهه تحریمی جدیدی علیه ایران باز کرد

در روز‌هایی که فضای سیاسی داخلی در جمهوری اسلامی ایران مشغول نوعی خانه تکانی سیاسی و مهیا شدن برای روی کار آمدن دولت چهاردهم به ریاست مسعود پزشکیان است، ایالات متحده همزمان که خود را بی علاقه به نتیجه انتخابات ایران و از سرگیری گفتگو‌های مربوط به احیاء برجام با ایران نشان می‌دهد، پرونده جدید تحریمی هم علیه تهران گشوده است.

روز جمعه به وقت محلی، وزارت امور خارجه آمریکا، شرکت تحقیقاتی حکیمان شرق را به‌دلیل آنچه مشارکت در تحقیق و توسعه تسلیحات شیمیایی تحریم کرد. بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه آمریکا، این تحریم‌ها بر اساس فرمان اجرایی ۱۳۳۸۲ اعمال می‌شود که اشاعه‌کنندگان سلاح‌های کشتار جمعی و حامیان آن‌ها را هدف قرار می‌دهد.

در این بیانیه ادعا شده که ایالات متحده این شرکت را برای مشارکت یا تلاش برای شرکت در فعالیت‌ها یا معاملاتی که به‌طور مادی به تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی از سوی حاکمیت ایران کمک می‌کند، در فهرست تحریم‌ها قرار می‌دهد. به گفته وزارت امور خارجه، این اقدام در پی درخواست‌های مکرر ایالات متحده از ایران برای پایبندی به کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی (CWC) از جمله در نشست این هفته شورای اجرایی سازمان منع سلاح‌های شیمیایی صورت گرفته است.

آبرام پیلی، معاون نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، با اشاره به اقدام ایالات‌متحده در تحریم شرکت حکیمان شرق به دلیل فعالیت این شرکت در تحقیق و توسعه سلاح‌های شیمیایی ادعا کرد که «جمهوری اسلامی ایران در ردیف نگرانی‌های موجود در ارتباط با سلاح‌های شیمیایی قرار دارد و به وظایف خود تحت کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی عمل نمی‌کند.»

این مقام آمریکایی بدون ورود به مصداق‌های این نگرانی تاکید کرد آمریکا از همه ابزار‌های موجود برای مقابله با آنچه او تلاش‌های تهران برای گسترش برنامه سلاح‌های شیمیایی خود خواند، استفاده خواهدکرد.

در گزارش‌های رسانه‌ای درباره این خبر آمده است که آمریکا از سال ۲۰۱۸ ایران را به‌دلیل اعلام نکردن کامل فعالیت‌ها و تاسیسات مرتبط با تسلیحات شیمیایی، به پایبند نبودن به کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی متهم کرده است. واشنگتن روند متهم کردن تهران به نقض این کنوانسیون را از ابتدای سال جاری میلادی (۲۰۲۴) آغاز کرده است. 

ساعاتی پیشتر از انتشار این بیانیه، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (اوفک) شرکت تحقیقاتی حکیمان شرق را به فهرست «نهاد‌های مورد نگرانی ویژه» خود افزود. وبسایت وزارت خزانه‌داری، آدرس شرکت مزبور را در بلوار آزادگان واقع در خمینی‌شهر استان اصفهان عنوان کرده و افزوده که در معرض تحریم‌های ثانویه قرار دارد.

در دهم ژانویه ۲۰۲۱ مایک پمپئو، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، در پستی در شبکه ایکس، از خروج گزارش محرمانه ناظر بر نقض کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی از طبقه‌بندی محرمانه خبر داد. در این گزارش که وزارت امور خارجه آمریکا در ژوئن سال ۲۰۲۰ تهیه کرده، به موارد ادعایی متعددی از اقدامات ایران برای ساخت و توسعه تسلیحات شیمیایی، استفاده از آن‌ها و نقض کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی اشاره شده بود.

ایالات متحده از چندی پیش فضاسازی برای وضع تحریم جدید بر ایران به دلیل آنچه نقض از تعهدات داده شده در کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی می‌خواند را آغاز کرده بود. به عنوان نمونه، وب‌سایت خبری بریتانیایی تورتس مدیا نیز روز سه‌شنبه هشتم خرداد، در گزارشی اختصاصی ادعا کرد که گزارش‌های افشا شده از مطالعات و تحقیقات انجام شده در دانشگاه‌های ایران و اظهارات مقام‌های دولتی آمریکا و اسرائیل نشان می‌دهد که در حالی که جهان بر برنامه هسته‌ای ایران تمرکز کرده، این کشور در حال توسعه سلاح‌های شیمیایی است.

در بخش‌هایی از این گزارش ادعا شده بود که ایران در حال توسعه تولید فنتالین و سایر مواد شیمیایی است که به سیستم عصبی مرکزی آسیب می‌زند. در همان مقطع زمانی، نیکول شمپین، سفیر آمریکا در سازمان منع سلاح‌های شیمیایی در لاهه، به تورتس مدیا گفته بود که جمهوری اسلامی ایران یک برنامه سلاح‌های شیمیایی دارد که شامل به‌کارگیری عوامل شیمیایی ناتوان‌کننده برای استفاده در موقعیت‌های تهاجمی است.

کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی چیست؟

کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی (Chemical Weapons Convention - CWC) یک معاهده بین‌المللی است که به هدف نابودی و ممنوعیت استفاده، توسعه، تولید، انباشت و انتقال تسلیحات شیمیایی ایجاد شده است. این معاهده در تاریخ ۱۳ ژانویه ۱۹۹۳ در پاریس و نیویورک به امضا رسید و در ۲۹ آوریل ۱۹۹۷ به اجرا درآمد.

اهداف کنوانسیون:

 نابودی تسلیحات شیمیایی موجود: همه کشور‌های عضو باید تسلیحات شیمیایی خود را طبق جدول زمانی معین نابود کنند.

 ممانعت از تولید و توسعه تسلیحات جدید: کشور‌های عضو موظفند از تولید، توسعه، و انباشت تسلیحات شیمیایی جدید خودداری کنند.

کنترل مواد شیمیایی: کنترل و نظارت بر مواد شیمیایی که ممکن است به عنوان پیش‌ساز‌های تسلیحات شیمیایی مورد استفاده قرار گیرند.

همکاری و کمک‌رسانی: همکاری بین کشور‌های عضو برای افزایش توانمندی‌های ملی در مواجهه با حملات شیمیایی و کمک‌رسانی به قربانیان حملات شیمیایی.

سازمان منع تسلیحات شیمیایی، نهاد اجرایی این کنوانسیون است که مقر آن در لاهه، هلند واقع شده است. این سازمان وظیفه نظارت بر اجرای کنوانسیون، انجام بازرسی‌ها، و ارائه گزارش‌های دوره‌ای را بر عهده دارد.

تاکنون ۱۹۳ کشور عضو کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی هستند. این تعداد شامل تقریباً تمام کشور‌های جهان می‌شود و تنها تعداد اندکی از کشور‌ها هنوز به این معاهده نپیوسته‌اند. ایران در سال ۱۹۹۳ این معاهده را امضاء و در سال ۱۹۹۷ آن را تصویب کرد. مقامات ایران می‌گویند که تهران در طول جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ خود قربانی حملات شیمیایی بود و به همین دلیل همواره بر ممنوعیت و نابودی تسلیحات شیمیایی تاکید دارد.

اسرائیل در کنار مصر، کره شمالی طرف‌هایی هستند که هنوز کنوانسیون بین‌المللی منع جنگ‌افزار‌های شیمیایی را به تصویب نرسانده‌اند. عدم عضویت اسرائیل در جریان جنگ غزه که اخباری در خصوص استفاده این رژیم از تسلیحات شیمیایی علیه غیرنظامیان منتشر شده بود، صدای نهاد‌های بین المللی و البته برخی کشور‌ها مانند روسیه و ایران را بلند کرد. الکساندر شالگین، نماینده روسیه در سازمان منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی در آذرماه سال گذشته از احتمال استفاده اسرائیل از سلاح‌های شیمیایی ابراز نگرانی کرد. شالگین که در بیست و هشتمین جلسه همایش کشور‌های عضو این سازمان حضور داشت گفت روسیه از «گزارش‌های رسانه‌ای» در این خصوص نگران است و به همین دلیل از اسرائیل خواسته هر چه سریع‌تر «کنوانسیون بین‌المللی منع جنگ‌افزار‌های شیمیایی» را به تصویب برساند.

پیش از این تاریخ «فرناندو آریاس»، دبیر کل سازمان منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی هم پیش از این از احتمال استفاده از جنگ‌افزار‌های شیمیایی در درگیری‌های میان اسرائیل و حماس ابراز نگرانی کرده بود. «رضا نجفی»، معاون نماینده وزیر خارجه ایران در امور حقوقی و بین‌المللی نیز دو ماه پس از آغاز جنگ غزه از این سازمان خواسته بود به تحقیق درباره گزارش‌ها در خصوص احتمال استفاده اسرائیل از گاز اعصاب در تونل‌های تحت کنترل حماس در غزه بپردازد.

ایران: هرگز به سمت تولید و استفاده از سلاح شیمیایی نرفته ایم

همزمان با زنجیره‌ای از اخبار تولید شده از منابع آمریکایی درباره آنچه که آن‌ها نقض تعهدات ایران در کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی می‌خوانند، علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه در ابتدای تیر ماه جاری و در مراسم گرامیداشت روز ملی مبارزه با سلاح‌های شیمیایی و سالگرد حمله شیمیایی به شهر سردشت، گفت: سلاح‌های کشتار جمعی در زمره اصلی‌ترین تهدید‌ها علیه موجودیت بشر و صلح و امنیت بین‌المللی است، از این رو سیاست اصولی و مستمر جمهوری اسلامی ایران که بر گرفته از ارزش‌ها و احکام متعالی دین مبین اسلام است بر منع کامل و امحای فوری و بدون قید و شرط کلیه سلاح‌های کشتار جمعی در جهان استوار است.

 براساس همین سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران، نه تنها هرگز به سمت این سلاح‌های غیر انسانی نرفته بلکه همواره از مدافعان اصلی امحای سلاح‌های کشتار جمعی در جهان بوده و هست. در همین چارچوب دولت جمهوری اسلامی ایران مفتخر است که از پیشگامان فرآیند مذاکره و کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی بوده و همواره نیز یکی از موثرترین و فعالترین کشور‌های جهان در تلاش برای اجرای تحقق تمامی اهداف و مقاصد آن کنوانسیون و ایجاد جهان عاری از سلاح شیمیایی بوده و هست.

سرپرست وزارت خارجه در قسمت‌های دیگری از سخنانش با برشمردن کمک‌های سیاسی، اقتصادی و تسلیحاتی کشور‌های غربی به رژیم صدام در جریان جنگ تحمیلی هشت ساله با ایران گفت: تاسف بار آن است که همان کشور‌های غربی که با تجهیز صدام به سلاح شیمیایی به جنگ انسان و انسانیت رفتند با فلج کردن ساز و کار‌های بین‌المللی اجازه ندادند در طول ۸ سال تجاوز رژیم بعث عراق علیه ملت ایران حتی یک قطعنامه از سوی شورای امنیت سازمان ملل علیه دیکتاتور بغداد صادر شود. همان کشور‌ها امروز اجازه نمی‌دهند دارو‌های مورد نیاز مجروحان شیمیایی به ایران برسد و از این منظر آن‌ها پروژه غیرانسانی صدام را تکمیل می‌کنند.

آمریکا تلی از تحریم مقابل ایران می‌سازد

ایالات متحده در حالی با وضع تحریم جدید و البته کم سابقه در حوزه تسلیحات شیمیایی جبهه جدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران باز می‌کند که با پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در ایران، بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران امکان حرکت بیشتر ایران و غرب در مسیر دیپلماسی برای حل و فصل اختلاف‌های موجود در پرونده رفع تحریم‌های ایران و برنامه هسته‌ای کشور را پیش بینی می‌کنند. 

متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا که خبر تحریم شرکت «حکیمان» شرق را اعلام و یادآوری کرد که امریکا در نشست هفته گذشته سازمان منع سلاح‌های شیمیایی در لاهه هم مدعی عدم پایبندی ایران شده بود، در چند روز گذشته از مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایران هم مواضع دو پهلویی را اتخاذ کرده بود.

میتو میلر دوشنبه گذشته در پاسخ به خبرنگاران تاکید کرده بود که ایالات متحده انتظار ندارد پس از انتخاب مسعود پزشکیان، تغییری در سیاست تهران ایجاد شود و افزود این تحول فرصت از سرگیری گفتگو با این کشور را افزایش نمی‌دهد. او در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ایالات متحده حداقل آمادگی برای از سرگیری مسیر دیپلماتیک با ایران پس از انتخاب پزشکیان را دارد، گفت: «ما همیشه گفته‌ایم که دیپلماسی موثرترین راه برای دستیابی به یک راه‌حل موثر و پایدار در مورد برنامه هسته‌ای ایران است. این در حالی است که جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در پاسخ به این سؤال که آیا ایالات متحده آماده از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران است، قاطعانه پاسخ داده بود: «نه».

به نظر می‌رسد که در کنار بحث‌های حقوق بشری (تشکیل هیات حقیقت یاب)، مسائل مربوط به موشکی و پهپاد (تحریم‌های ایران در ارتباط با اتهام کمک به روسیه در جنگ اوکراین)، بحث‌های منطقه‌ای و پرونده تحولات هسته‌ای ایران و رفع تحریم، حالا واشنگتن با اضافه کردن یک حلقه جدید تحریمی در حوزه مربوط به سلاح شیمیایی، فضای هرگونه مذاکره ولو غیرمستقیم با ایران در آینده برای رفع تحریم را محدودتر و بر تعداد کارت‌های در اختیار خود برای حضور در پشت میز مذاکره اضافه می‌کند.