پکن؛ برنده واقعی جنگ اوکراین/فرصت سازی روسیه برای اژد‌های زرد

اگر پوتین در جنگ با اوکراین پیروز شود، شی شریکی دارد که در برابر غرب به پیروزی رسیده است؛ حتی اگر پوتین نتواند چنین پیروزی آشکاری را تضمین کند؛ شی به روسیه کمک خواهد کرد تا ایالات متحده و متحدانش را از منابع نظامی و مالی تخلیه کند؛ در حالی که کشور ضعیف تحت رهبری پوتین را به مدار چین نزدیک خواهد کرد. شی و دولت تحت رهبری اش سهم خود را در جنگ وحشیانه ۲۸ ماهه تصدیق نمی‌کنند. به طور رسمی، پکن همچنان نیاز به گفتگو‌های صلح را ترویج می‌کند. اما اقدامات رهبر چین گویای روایتی است متفاوت. رهبران گروه هفت در اجلاس سران خود در ماه جاری، چین را به واسطه حمایت از مسکو به چالش کشیدند و از پکن خواستند ارسال قطعات و تجهیزاتی را که ممکن است در تسلیحات روسی استفاده شود را متوقف کند. این در حالی است که زلنسکی اوایل ماه جاری در جریان سفرش به سنگاپور گفت: «حمایت چین از روسیه جنگ را طولانی‌تر می‌کند و این برای کل جهان بد است».

سیاست گذاران هنوز بر این باورند که چین مستقیماً از جنگ پوتین حمایت نکرده و به نیرو‌های مسلح روسیه سلاح نمی‌دهد. زلنسکی اخیرا فاش کرد که شی شخصا به او قول داده بود که به پوتین سلاح نفروشد. اما چین نمی‌تواند با حمایت از اقتصاد تحت تحریم روسیه، از مسئولیت کمک غیر مستقیم به پوتین فرار کند. مجموع تجارت بین دو کشور در سال ۲۰۲۳ به رکورد ۲۴۰ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با سال قبل از آن ۲۶ درصد افزایش داشت.

صادرات چین به روسیه از سال ۲۰۲۱، قبل از شروع جنگ در اوکراین، ۶۴ درصد افزایش یافته است. بیشتر تجارت آن‌ها به جای دلار آمریکا - ارز ذخیره اصلی جهان که هنوز برای اکثر معاملات بین المللی استفاده می‌شود - با واحد پول چین، یوان، انجام می‌شود. بخش مالی چین برای دور زدن شبکه بانکی بین‌المللی سوئیفت، که برخی از بانک‌های روسی به دلیل تحریم‌های غرب ممنوع شده‌اند، سیستم پرداخت روبل-یوآن چین را توسعه داده است.

آنگونه که نشریه آتلانتیک نوشته، برای روسیه، این تجارت به یک راه نجات تبدیل شده است. کالا‌های چینی ۳۸ درصد از کل واردات روسیه را تشکیل می‌دهند، در حالی که چین ۳۱ درصد از کل صادرات روسیه را خریداری می‌کند. چین تقریبا نیمی از صادرات نفت خام روسیه را از زمان تحریم اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ خریداری کرده است. در گزارش ماه مارس برای شورای آتلانتیک، یک اندیشکده مستقر در واشنگتن دی سی، کیمبرلی دونوان و مایا نیکولادزه از ابتکار عمل اقتصادی خود گفتند که براساس آن چین از طریق خرید‌های خود از روسیه تحت تحریم "محور فرار" در بازار نفت ایجاد کرده است. آن‌ها نوشتند: «درآمد‌های نفتی از چین به اقتصاد ایران و روسیه کمک می‌کند و تحریم‌های غرب را تضعیف می‌کند».

اهمیت حمایت اقتصادی چین را نمی‌توان نادیده گرفت. الکساندرا پروکوپنکو، یکی از همکاران مرکز اوراسیا کارنگی روسیه، ماه گذشته نوشت: «تصمیم پکن برای ادامه تجارت با مسکو، کرملین را از فاجعه اقتصادی و سیاسی نجات داد».

فعلا کشور‌های گروه هفت تهدید کرده‌اند که تحریم‌های بیشتری را علیه موسسات مالی چین و سایر مشاغلی که به روسیه در دستیابی به تجهیزات جنگی کمک می‌کنند، اعمال کنند. ماه گذشته، دولت بایدن تحریم‌هایی را علیه شرکت‌های چینی اعمال کرد که معتقد است به روسیه در بازسازی تجهیزات نظامی خود کمک می‌کنند. چنین اقداماتی ممکن است برای واداشتن شی به تغییر موضع کافی نباشد. احتمال زیادی وجود دارد که تحریم چین نتیجه معکوس داشته باشد و شی را متقاعد کند که مشارکت با پوتین برای غلبه بر قدرت جهانی آمریکا، مسیر درستی است. از دیدگاه او، چین از تقویت روابط عمیق‌تر با روسیه سود زیادی دارد. شی در حال تامین منابع نفتی بسیار مورد نیاز و دیگر منابع طبیعی فراتر از دسترس طولانی واشنگتن است (برخلاف منابع خاورمیانه که ممکن است در برابر تحریم‌ها یا اقدام نظامی ایالات متحده آسیب پذیر باشند). سال گذشته، روسیه بزرگترین تامین کننده خارجی نفت چین بود و تقریبا یک پنجم کل واردات چین را به خود اختصاص داد.

برای شی، عقب نشینی یا کاهش حمایت از روسیه ممکن است خطر بیشتری نسبت به ایجاد ارتباط نزدیک‌تر با این بازیگر داشته باشد. چین علاقه زیادی به ثبات سیاسی و اقتصادی روسیه دارد. هر چیزی که ممکن است وضعیت موجود را به خطر بیندازد - مانند عقب نشینی یا شکست بالقوه در اوکراین یا بحران اقتصادی یا هرج و مرج سیاسی در روسیه (همانطور که به طور خلاصه زمانی که یک گروه شورشی واگنر در سال گذشته به مسکو راهپیمایی کرد) - می‌تواند تهدید امنیتی بزرگ در امتداد مرز طولانی شمالی چین باشد. هر چه روسیه به تجارت با چین متکی‌تر شود، شی جین پینگ اهرم بیشتری بر پوتین دارد و بیشتر می‌تواند مسکو را برای حمایت از جاه طلبی‌ها و منافع جهانی پکن تحت فشار قرار دهد. ظاهرا شی قصد دارد با سوء استفاده از گزینه‌های اندک پوتین، برای خود فرصت سازی نماید. یک قرارداد خط لوله بزرگ بین دو کشور به نام «قدرت سیبری ۲» متوقف شده است، زیرا مسکو با قیمت گاز پیشنهادی با تخفیف که پکن خواستار آن است مخالف است، اما شی می‌تواند صبور باشد. مهمتر از همه، حمایت شی از روسیه بخشی از یک استراتژی ژئوپلیتیکی است برای بازسازی نظم جهانی کنونی تحت سلطه ایالات متحده و متحدانش. شی پوتین را به عنوان یک شریک حیاتی در کمپین خود برای ایجاد یک بلوک جایگزین از کشور‌های در حال توسعه می‌بیند که بتواند در برابر قدرت‌های غربی آن‌ها را رهبری کند. به این ترتیب، شی می‌تواند برای ایالات متحده و شرکای اروپایی‌اش دردسر ایجاد کند.

این همان رویکردی است که شی در قبال بحران غزه بدان متوسل شده است. پکن حمایت خود از آرمان فلسطین را در بوق و کرنا کرده تا طرفداران خود در جهان عرب را جلب کند و سیاست ایالات متحده را مسئول این آشفتگی می‌داند، اما سپس به واشنگتن برای رهبری مذاکرات برای دستیابی به یک راه حل تکیه کرده است. در تمام این موقعیت‌ها، شی مایل است بی‌ثباتی را تحمل کند، حتی به طور ضمنی، تا هزینه زیادی را به واشنگتن تحمیل نماید. سیاست‌های شی در سردترین حالت خود واقعی هستند. مهم‌ترین بازده ممکن است در اوکراین باشد. قرار است جنگ‌ها برنده‌ای نداشته باشند، اما تشنه‌های قدرت می‌توانند از رنج برای پیشبرد منافع خود استفاده کنند. پکن می‌تواند برنده بزرگ درد کی یف باشد.