آمار‌ها در مورد میزان ابتلا به سرطان در ایران چه می‌گویند؟
سرطان؛ بیماری شناخته شده و البته نگران‌کننده‌ای که علی‌رغم پیشرفت‌های علم پزشکی همچنان در صدر بیماری‌هایی است که قربانی می‌گیرد؛ هر چند برخی از انواع این بیماری با تشخیص و درمان به‌موقع درمان می‌شود، اما پزشکان و متخصصان معتقدند که پیشگیری بهتر از درمان است.
آمار‌ها نشان می‌دهد که مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به این بیماری هستند که دلیل آن هم عمدتا تفاوت‌های بیولوژیکی است؛ البته متخصصان، تغییر سبک زندگی انسان‌ها را هم یکی دیگر از عوامل بروز بیماری سرطان در مردان و زنان می‌دانند و در این میان نباید مصرف سیگار و الکل را هم نادیده گرفت.
سارا جکسون، سرپرست تیم تحقیق و پژوهشگر بخش اپیدمیولوژی و ژنتیک سرطان در موسسه ملی سرطان، به Verywell گفت: «ما کمی شگفت‌زده شدیم که این عوامل سبک زندگی برای بسیاری از سرطان‌ها بخش کوچکی از تفاوت را توضیح می‌دهند.» این‌طور که متخصصان می‌گویند سرطان پستان شایع‌ترین نوع سرطان در میان زنان است و بیشترین سن ابتلا به این سرطان هم بین سنین ۳۵ تا ۵۵ سال است.
چندی پیش فاطمه نجف‌زاده، متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگویی دلایل ابتلا به بیماری سرطان را عدم زایمان، تاخیر در یائسگی، رژیم‌های غذایی پرچرب، چاقی، تحرک ناکافی و عدم مصرف مناسب میوه و سبزیجات عنوان کرد. البته او مصرف الکل و استروژن یا همان هورمون‌درمانی، بلوغ زودرس، اولین بارداری بعد از سن ۳۵ سالگی و عدم شیردهی به نوزادان را هم از دیگر فاکتور‌های زمینه‌ساز ابتلا به این نوع سرطان می‌داند.
سبک زندگی خود را تغییر دهید
رامش عمرانی‌پور، متخصص سرطان پستان می‌گوید: «در ۸۵ درصد موارد، سرطان پستان هیچ علت ژنتیکی ندارد و بیمار هیچ‌گونه ریسکی غیر از خانم بودن و سنش ندارد.» آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این گفتگو است.
چه دلایلی را می‌توانیم به عنوان دلایل ابتلا به سرطان پستان در زنان نام ببریم؟
علت شیوع زیاد سرطان پستان به خاطر سبک زندگی و ورود تکنولوژی به زندگی آدم‌هاست. ممکن است شما از من بپرسید دقیق بگو علت چه چیزی است، باید بگویم هیچ‌کس نمی‌تواند آن را بگوید، اما ما یکسری فاکتور‌های مستعدکننده یا خطر می‌شناسیم که بگوییم چرا این‌قدر سرطان زیاد شده است.
هیچ‌کس نمی‌تواند به شما بگوید این تقسیم سلولی یا خطای سلولی که در یک بیمار رخ می‌دهد با مکانیزم‌های دفاعی خودش و با ژنتیک خودش اصلاح می‌شود، اما در یک بیمار دیگر اصلاح نمی‌شود. علتی که اصلاح نمی‌شود این است که آن آدم خاص که خطای سلولی‌اش اصلاح نمی‌شود، تحت تاثیر یکسری ریسک فاکتور‌ها و آلاینده‌های محیطی است.
اصولا سرطان پستان فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد ژنتیکی است و ممکن است ژن سرطان را از پدر یا مادر به ارث ببرید. در ۸۵ درصد موارد سرطان پستان هیچ علت ژنتیکی ندارد و بیمار هیچ‌گونه ریسکی غیر از خانم بودن و سنش ندارد؛ بنابراین من نمی‌توانم این سوال شما را دقیقا پاسخ بدهم که چرا سرطان پستان اتفاق می‌افتد. فقط می‌توانم بگویم که تفاوت نسل جدید با نسل‌های قدیم که سرطان در آن‌ها کمتر بود به خاطر تغییر سبک زندگی است.
می‌توانید بیشتر توضیح دهید که سبک زندگی زنان در گذشته چه تغییری با سبک زندگی نسل امروزی دارد؟
اگر از سال‌های کودکی‌شان شروع کنیم، باید این‌طور توضیح دهم که در گذشته دختر‌ها زودتر ازدواج می‌کردند و باردار می‌شدند و تعداد بچه‌های بیشتری داشتند و این‌ها همه حالت‌های پیشگیرانه داشت یعنی نسج پستان به یک بلوغی می‌رسید که دیگر به سرطان‌زایی حساس نبود. اما در حال حاضر این بلوغ دیرتر اتفاق می‌افتد یعنی دختر‌ها دیرتر ازدواج می‌کنند و تعداد بچه‌ها و شیردهی‌شان کمتر است.
این فاکتور هورمونی است و اگر از این فاکتور بگذریم و به طریقه زندگی‌شان بپردازیم، در حال حاضر زندگی‌ها صنعتی شده و فعالیت‌ها کمتر، یعنی کمتر راه می‌روند و بیشتر با ماشین جابه‌جا می‌شوند. غذا‌هایی که می‌خورند کمتر سالم است و همه این تغییرات در آدم‌ها باعث می‌شود سرطان زیادتر شود.
فکر می‌کنید راهی برای پیشگیری از سرطان وجود دارد؟
ما یکسری راه‌های پیشگیری عمومی در مورد همه جمعیت‌ها می‌گوییم. از لحاظ جلوگیری از سرطان سه سطح داریم؛ یک سطح خیلی تخصصی داریم که در مورد آن نمی‌خواهیم بحث کنیم مثلا کسی که می‌بیند ژنش مثبت است سینه‌اش را تخلیه کرده و پروتز کرده یا تخمدان‌هایش را درمی‌آورد که این سطح تخصصی برای جمعیت محدود است.
اما اگر برای جمعیت عمومی سوال می‌کنید پاسخ من اصلاح سبک زندگی است. یعنی رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی را اصلاح کنید و آلایندگی‌های محیطی‌شان را کم کنید. ما می‌توانیم به جمعیت عمومی بگوییم. اما با این گرفتاری‌های زندگی‌های امروز همه می‌توانند این مسائل را لحاظ کنند؟ مثلا شما به همه می‌گویید دریافت فیبر رژیم‌غذایی‌تان را بیشتر کنید و میوه و سبزی بیشتر بخورید.
آیا با این گرفتاری شغلی یک خانم می‌تواند این کار را انجام دهد؟ به او می‌گویید هفته‌ای سه دفعه حرفه‌ای ورزش کن به‌طوری که عرق کنی و لذت ببری؛ این می‌تواند پیشگیری باشد. اما آیا یک خانمی که این همه مسوولیت دارد، بیرون منزل و در داخل منزل کار می‌کند، گرفتار امور مختلف است، آیا می‌رسد این‌طور ورزش کند؟ به هر حال خیلی سخت شده که شما بخواهید این آگاهی‌سازی را بدهیم. خیلی از بیمار‌های ما هم این موضوعات را می‌دانند، اما در اجرای آن مشکل دارند.
در بحث درمان غیر از اینکه ما سینه را تخلیه کنیم باتوجه به اینکه می‌گوییم علم هر روز پیشرفت می‌کند و هوش مصنوعی آمده، آیا از این تکنولوژی‌ها می‌توانیم استفاده کنیم که آن خانم سینه‌اش را از دست ندهد؟ راه درمان دیگری وجود دارد؟
اولا که ما زیر ۵۰ درصد بیمارهای‌مان سینه‌شان تخلیه می‌شود و بالای ۵۰ درصد از آن‌ها دارای حفظ پستان هستند و فقط با عمل لامپکتومی یعنی تومور و حاشیه را برمی‌داریم و بیماری‌شان کنترل می‌شود. اینکه چه بیماری کاندیدای حفظ پستان است یا برداشتن آن به مشخصات خود بیمار و نوع تومور بستگی دارد.
ولی ما تا بتوانیم سعی می‌کنیم سینه را حفظ کنیم، چون از نظر ما یک عضو بدن است و نمی‌خواهیم برای بیمارهای‌مان نقص عضو ایجاد کنیم، ولی از لحاظ پیشگیری بله، اگر همه خانم‌ها چکاپ را انجام دهند و از متد‌های غربالگری استفاده کنند، کم‌کم به پای کشور‌های غربی می‌رسیم که درصد زیادی از عمل‌های‌شان برای بیمارانی است که اصلا توده‌شان لمس نمی‌شود و با کمک ماموی دیجیتال یا سونوگرافی‌های دقیق پیدا می‌شوند و جراح زمان جراحی مجبور است از رادیولوژی بخواهد جای تومور را به روش‌های مختلف برایش مشخص کند.
این‌ها تشخیص زودرس است و کمکی که مردم می‌توانند به ما داشته باشند. یعنی در عین حال که هیچ علامتی ندارند غربالگری بروند و چکاپ سالیانه و سونوگرافی‌شان را انجام دهند و به متخصص زنان یا جراح‌شان مراجعه کنند و درخواست کنند که من می‌خواهم سینه‌ام را چک کنم و آنچه صلاح می‌دانید برای من بنویسید. ما واضحا این را در ایران حس کردیم که از روزی که دستگاه‌های ماموگرافی ما بهروز و دیجیتال شد، توانستیم سرطان‌ها را در درصد بیشتری از مردم در مرحله پیش‌سرطانی پیدا کنیم.
یعنی در امریکا ۲۵ درصد سرطان‌ها در مراحل پیش‌سرطانی پیدا می‌شود در صورتی که در کشور ما خیلی عقب است، اما مثلا چیزی که ۲۰ سال پیش خیلی کم بود الان درصد بالاتری را در مرحله پیش‌سرطانی تشخیص می‌دهیم. مثلا در مرکز انستیتوکنسر دانشگاه تهران این رقم‌مان به نزدیک ۱۰ درصد رسیده و به نظر ما بسیار عالی است.
آماری دارید که میزان سرطان سینه سالانه در ایران چقدر است؟
آمار را که سازمان یارک می‌دهد. این سازمان در لیون فرانسه است و به شما می‌گوید شیوع سرطان در هرکجا چقدر است. عددی که یارک می‌دهد چیزی حدود ۲۵ در ۱۰۰ هزار است. آماری که وزارت بهداشت خودمان می‌دهد با این رقم فرق دارد و من عدد فیکس آن را نمی‌توانم بگویم. فقط می‌توانم بگویم که ما جزو مناطق بسیار شایع سرطان پستان مثل امریکای شمالی یا اروپای شمالی نیستیم و از لحاظ شیوع به سمت متوسط رو به پایین هستیم. اما همین هم برای جمعیت‌مان خوب نیست، به دلیل اینکه خیلی صعودی بالا می‌رود. یعنی اگر با ۱۰ سال پیش خودمان را مقایسه کنیم تعداد سرطان پستان‌مان واقعا بیشتر شده است.
آمار‌ها چه می‌گوید
مطالعات وزارت بهداشت حاکی از آن است که در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۲۵ هزار مورد سرطان در کشور داشتیم که این رقم در سال ۲۰۲۵ به ۱۵۰ هزار مورد خواهد رسید. اکنون ۲۵۰ هزار بیمار مبتلا به سرطان در کشور وجود دارد و هر سال ۵۵ هزار نفر به دلیل ابتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.
۹۵درصد مبتلایان را زنان تشکیل می‌دهند.
۵۰درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند.
از ۱۲۲ هزار مرگ زودرس زیر ۷۰ سال در کشور نیز ۳۴ هزار نفر به دلیل ابتلا به سرطان می‌میرند.
آمار مرگ و میر خیلی زودرس ناشی از سرطان ۱۱ هزار مورد گزارش شده است.
در سال ۲۰۱۶، ۱۲۵ هزار و ۴۲۵ مورد سرطان جدید در کشور ثبت شد که از این تعداد ۵۲درصد مرد و ۴۷درصد زن بوده‌اند.
