بدون تخریب، بدون وعده‌های پوشالی، اذعان به بی‌پولی
اولین گفتگوی تلویزیونی مسعود پزشیکان با مردم، نکات جالب توجهی داشت. می‌توانیم این طور بگوییم که پزشکیان همان صداقت و صراحتی که از دوران مبارزات انتخاباتی سرلوحه رفتار خود قرار داد را همچنان حفظ کرده است. پزشکیان با کت‌وشلوار و در مقام رئیس‌جمهور، همان پزشکیانی بود که در مناظره‌ها و سفر‌های انتخاباتی دیدیم؛ نه وعده توخالی و بزرگی داد نه دیگران را تخریب کرد.
مسعود پزشکیان در اولین گفتگوی تلویزیونی خود به جای این که همه چیز را به دولت قبل نسبت دهد، ترجیح داد وضعیت فعلی را برای مردم تشریح و مسیر پیش رو را برای آنان ترسیم کند. شاید یکی دو اشاره‌ای که به وضعیت دولت قبل داشت نیز در واکنش به گزاره اسب زین‌شده بود که بسیاری علاقمند به باور آن در جامعه هستند. در این گزارش، ۸ نکته مهم از این گفتگوی تلویزیونی را با هم مرور می‌کنیم.
۱. صحبتی از تحویل گرفتن خرابه نکرد
همواره وقتی دولتی روی کار می‌آید، دولتمردان، حلقه رسانه‌ای و تریبون‌های همسو، به دلایل مختلف تخریب دولت قبل را در دستور کار قرار می‌دهند. البته این یک عادت قدیمی است که موفقیت‌ها برای خودمان است و شکست‌ها برای دیگران. پزشکیان در این گفتگو اشاره‌ای به آواربرداری یا تحویل گرفتن خرابه از دولت سیزدهم نکرد. صرفاً به بیان مشکلات پرداخت و با بیان اینکه من سعی نمی‌کنم گذشته را نقد کنم و هرچه بوده همین است که الان می‌بینیم، گفت: «اعتقاد دارم در حال حاضر باید دست به دست هم دهیم و با وفاق و نگاه به چشم انداز به جلو برویم و می‌طلبد که نخبگان و سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان را ببینم و اجازه دهیم توانمندی خود را بروز دهند.»
۲. پوست موز‌هایی که مجریان با خود آورده بودند
مهدی خسروی یکی از دو مصاحبه‌کننده با رئیس‌جمهور، از زمانی که مجری مناظره‌های انتخاباتی بود با انتقادات زیادی مواجه شد. او در این گفتگو سوالی عجیب از پزشکیان پرسید که با واکنش‌هایی روبرو شد و برخی آن را به پوست موزی تشبیه کردند او می‌خواست زیر پای رئیس‌جمهور بگذارد. مجری از رساندن تورم به ۳۰ درصد طی ماه‌های آینده پرسید و پزشکیان جواب داد: «تمام تلاش خود را می‌کنیم، اما این هدف به تحولات جهان و مسائل داخلی هم بستگی دارد.» فضه‌سادات حسینی دیگر مجری حاضر در این گفتگو نیز با اشاره به صحبت‌های انتخاباتی پزشکیان، از تحقق رشد ۸ درصدی گفت، اما رئیس‌جمهور سوال او را تکمیل کرد و پیش‌نیاز‌هایی که بار‌ها مطرح کرده بود را با «بشرط‌ها و شروطها» بار دیگر یادآور شد. پزشکیان در پاسخ به این سوال گفت: «آنچه کارشناسان و اقتصاددان می‌گویند این است که برای رسیدن به رشد اقتصادی ۸ درصدی، به ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز داریم، به هر حال برای رسیدن به رشد ۸ درصدی، نیاز به سرمایه گذاری داریم. افزایش سرمایه در داخل کشور با افزایش بهره وری ممکن می‌شود، اما کل پولی که در کشور داریم، بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار نیست، یعنی اگر همه پول‌هایی که موجود هست را جمع کنیم تازه ۱۰۰ میلیارد دلار می‌توانیم سرمایه گذاری کنیم، از این رو ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی نیاز داریم تا به رشد اقتصادی ۸ درصدی برسیم.» این سوال‌ها به طور طبیعی از رئیس‌جمهور پرسیده می‌شد. اما ادبیات انتخاب شده و تلاش برای قول قعطی گرفتن از رئیس‌جمهور برای استفاده‌های آتی، مورد توجه قرار گرفت؛ چرا که هدایت صداوسیما و به خصوص برنامه‌های سیاسی در اختیار تیم سعید جلیلی قرار دارد.
۳. تاکید بر عدم شوک‌درمانی
این روز‌ها درباره ناترازی‌های گسترده در عرصه‌های مختلف از بودجه تا بانک و حامل‌های انرژی صحبت می‌شود. با توجه به لمس این مشکلات از سوی مردم و همچنین صحبت‌هایی که عبدالناصر همتی در گفتگوی ویژه خبری مطرح کرد، انجام برخی تغییرات اقتصادی در کشور قطعی به نظر می‌رسد. اما پرهیز از شوک‌درمانی در این میان به عنوان راهبرد دولت مطرح می‌شود که رئیس‌جمهور نیز به آن اشاره کرد. پزشکیان در چند بخش به این ناترازی‌ها و مراعات وضعیت مردم اشاره کرد. او در بخشی از این گفتگو راجع به مساله ناترازی بانک‌ها گفت: «وجود ناترازی در بانک‌ها کاملا درست است، اما باید طوری عمل کنیم که مردم ضرر نکنند. اینکه یک دفعه اعلام کنیم یک بانک ناتراز است و «درِ» آن را ببندیم، با کسانی که با اعتماد به نظام، در آن بانک سرمایه‌گذاری کردند، چه کنیم؟ می‌دانیم ناترازی وجود دارد و آن بانک‌ها را می‌شناسیم، اما باید روندی را در پیش بگیریم که برای مردم مشکل ایجاد نکند.»
۴. بیان واقعیت تحریم‌ها
رویکرد سیاستمداران ما به مساله تحریم، چند بار تغییر کرده است و هر مرتبه از این تغییر به درک شرایط و واقعیت‌ها ارتباط مستقیم دارد. روزی تحریم‌ها و قطعنامه‌ها کاغذپاره بود، روز دیگر فرصت برای رشد صنایع داخلی، روزی واقعیتی که باید آن را پذیرفت و اگر شد برای رفع آن تلاش کرد. از جایی به بعد این گزاره مطرح شد که نباید کشور را معطل رفع تحریم‌ها کرد. اما همین امروز و در سال ۱۴۰۳ شاهد هستیم که ایران با مشکلات فراوانی مواجه و تبدیل به کشور ناترازی‌ها شده، زیرساخت‌هایش در اثر فرسودگی آسیب دیده، توانایی جذب سرمایه‌گذاری خارجی را ندارد و حتی چینی‌ها به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری کشور ما تمام قد حاضر به کمک به اقتصاد ایران نیستند. با تجریم‌های گسترده و مزمن، چرخ اقتصاد و مراودات تجاری کشورمان لنگ می‌زند و این نکته در صحبت‌های رئیس‌جمهور بیان شد. پزشکیان با بیان این که وی با بیان این مطلب که ما به شدت تحت تحریم هستیم، تاکید کرد: آمریکا، اروپا و کشور‌هایی که از سیاست‌های آمریکا تبعیت می‌کنند، ایران را تحریم کرده‌اند و با ما معامله نمی‌کنند و ما به مشکل خوردیم.» در جای دیگری نیز اظهار داشت: «ما باید اختلاف داخلی، مشکلات با همسایه‌ها و دنیا را حل کنیم. به هر حال اقتصاد به مسائل خارجی ارتباط دارد.»
۵. تائید نگاه‌های سلیقه‌ای در حکمرانی
در دولت پزشکیان، بحث تغییر نگاه به نیروی انسانی مطرح شده است. او جعفر قائم‌پناه معاون اجرایی رئیس‌جمهور را به عنوان مسئول اداره امور گزینش کشور نیز منصوب کرد. دستور بازنگری در پرونده‌های گزینشی آموزش و پرورش نخستین اقدام معاون اجرایی رئیس‌جمهور بود که با واکنش بسیار تند کیهان نیز روبرو شد. پزشکیان این برخورد‌های سلیقه‌ای را در گفتگوی خود مورد توجه قرار داد و به رد صلاحیت خود در انتخابات مجلس ۱۴۰۲ اشاره کرد. رئیس‌جمهور گفت: «به من برای نمایندگی صلاحیت نداده بودند، اما حالا رئیس‌جمهور شدم. اگر مقام معظم رهبری و دید بازشان نبود، ممکن بود ما را هم حذف کنند. ما باید جذب کنیم نه حذف.» پزشکیان در انتخابات مجلس دوازدهم به دلیل عدم التزام به جمهوری اسلامی توسط هیئت‌های اجرایی (زیر نظر وزارت کشور و پیش از بررسی صلاحیت در شورای نگهبان) رد صلاحیت شده بود.
۶. خبری از تقسیم‌بندی مردم نبود
تریبون‌های حاکمیتی معمولاً مردم را به خودی و غیرخودی تقسیم‌بندی می‌کنند مثلاً زمانی که از یک مساله ناراحت هستند، برای بخش مردمی‌اش از «خدشه‌دار شدن احساسات متدینین» یا «مردم انقلابی» استفاده می‌کنند. پزشکیان از این تقسیم‌بندی‌ها استفاده نکرد. او چند بار مساله رضایت مردم را مطرح و این موضوع را شاخص دولت خود معرفی کرد. در بخش دیگری از صحبت‌هایش هم اظهار داشت: «اینکه با مهربانی با مردم برخورد و مشکل آن‌ها را حل کنیم، ربطی به تحریم‌ها ندارند.» در بخش دیگری از صحبت‌هایش هم به مساله ایرانیان خارج از کشور اشاره کرد و گفت: «بسیاری از ایرانیان خارج از کشور، دلشان برای ایران می‌تپد. آن‌ها رفتند و از ما ناراضی هستند. ما می‌توانیم بسیاری از آنان راضی کنیم که برگردند یا حداقل در کشورشان سرمایه‌گذاری کنند. آن شعاری که ما می‌دادیم و می‌گفتیم «ایران برای همه»، یعنی همین. ایران برای یک دسته و یک گروه و یک جناح نیست. باید به بودن ایرانیان در کشور افتخار کنیم. ما باید به آن‌ها اطمینان دهیم که اگر به ایران برگشتند برایشان پرونده درست نمی‌کنیم، اذیتشان نمی‌کنیم و آنان را از رفتن محروم نمی‌کنیم.»
۷. صراحت سیاستمدارانه
پزشکیان صراحت کلام عجیبی دارد. نه کسی می‌تواند او را زاویه‌دار بخواند و نه کسی می‌تواند سوابقش را زیر سوال ببرد. خودش هم بر این مساله تاکید کرده است که من در چارچوب نظام تعریف می‌شوم، اما حرف دارم. این صراحت پزشکیان از زمان مناظره‌ها تا کنون قابل ردیابی است و در واقع می‌توان این طور گفت که تائید‌های همه‌جانبه و تعریف کردن‌های بیش از اندازه از سوی سیاستمداران ارشد را به چالش کشیده است. همین صراحت کلام و توجه نکردن به تندرو‌ها و تندروی‌ها، اسباب حمله به او شده است. در تمام این مصاحبه می‌توان ردپای این نکته را جستجو کرد. پزشکیان در بخشی از صحبت‌هایش راجع به موضوع سفر‌های استانی گفت: «سفر‌های استانی را آغاز خواهیم کرد. ۲ مساله است، ما به عنوان دولت بودجه را به مجلس می‌بریم و مجلس آن‌را تصویب می‌کند، من به عنوان رئیس‌جمهور به استانی می‌روم و وعده می‌دهم کاری را انجام دهم، اما پول آن کجاست؟
او اضافه کرد: «نتیجه این است که ۳۰ تا ۴۰ هزار پروژه کلنگ خورده است و میلیارد‌ها سرمایه بر زمین مانده، اما قابل بهره‌برداری نیست و شاید هنگامی به بهره‌برداری برسد که از حیز انتفاع خارج شود. اینکه باید بین مردم باشیم، شکی در آن نیست، اما وعده‌هایی بدهیم که پولی برای آن نداریم! از ابتدا گفتم که وعده‌ای نمی‌دهم که نتوانم عمل کنم. خیلی از پروژه‌ها را کلنگ زدیم که نشده است و اگر بخواهم همان راه را بروم منطقی نیست.»
۸. اسب لنگِ دولت
رئیس‌جمهور در این گفتگو مدعی آواربرداری نشد و خدمات دولت سیزدهم را نیز زیر سوال نبرد. اما صادقانه مشکلات عظیم کشور را فهرست کرد و تنها در یک بخش از صحبت‌هایش، بدون اشاره به ماجرای اسب زین شده این مساله را زیر سوال برد. پزشکیان با بیان اینکه در حال حل مشکل فرهنگیان، پرستاران، داروسازان، کشاورزان هستیم، اظهار کرد: «گفتند وارث چیزی خوبی شدیم، ولی پول به اندازه کافی نیست. نمی‌خواهم گلایه کنیم، اما از رهبری اجازه گرفتیم که یک مقدار از صندوق برداریم و یک مقدار از بدهی‌ها را تسویه کینم.»
