به کلیه‌های خود آسیب نزنید
کاهش عملکرد کلیه‌ها را اصطلاحا نارسایی کلیه (کم‌کاری کلیه، تنبلی کلیه) می‌نامند. در این حالت مواد زاید مانند اوره، کراتینین، پتاسیم، فسفر، اسید‌ها و حتی برخی از دارو‌های مصرفی در خون تجمع پیدا می‌کنند. تجمع این مواد منجر به بروز علائم مختلفی نظیر بی‌اشتهایی، احساس ضعف، تهوع، استفراغ، خارش، کاهش هوشیاری و تشنج می‌شوند.
نارسایی حاد کلیه چیست؟
در صورتی که آسیب کلیوی به تازگی یعنی در چند ساعت، چند روز یا چند هفته اخیر ایجاد شده باشد و هنوز کلیه‌ها کوچک نشده باشند، نارسایی حاد کلیه رخ داده است. در این حالت با درمان مناسب کلیه‌ها معمولا بهبود یابند. لیکن اگر کلیه‌ها به تدریج در طی چند ماه تا چند سال آسیب دیده باشند، معمولا کوچک می‌شوند و بیماری برگشت‌پذیر نیست. این حالت را نارسایی مزمن کلیه می‌نامیم.
چه عواملی باعث نارسایی حاد کلیه می‌شوند؟
۱- کاهش خون‌رسانی به کلیه‌ها، مثلا در اثر خونریزی شدید و شوک، اسهال و استفراغ شدید و نارسایی قلبی.
۲- مصرف دارو‌های مسکن مانند ژلوفن، بروفن، ایندومتاسین و دیکلوفناک و حتی استامینوفن. در بین این دارو‌ها مسکن‌های ترکیبی (مثلا نووفن) آسیب بیشتری می‌زنند و ممکن است به تدریج کلیه‌ها را تخریب و کوچک کنند.
۳- استفاده بی‌رویه از برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند جنتامایسین و آمیکاسین.
۴- استفاده نابجا از مواد حاجب تزریقی که برای آنژیوگرافی و سی – تی – اسکن و عکس‌های به اصطلاح "رنگی" به کار می‌روند.
۵- تزریق مقدار زیاد ویتامین D، برخی از دارو‌های غیرمجاز که برای بدن‌سازی استفاده می‌شوند، مواد مخدر و نیروزا و حتی برخی دارو‌های گیاهی که ممکن است ترکیبات و عوارض ناشناخته‌ای داشته باشند.
۶- آسیب شدید عضلانی به علت ماندن زیر آوار یا ورزش‌های شدید.
۷- انواع التهاب‌های کلیوی به علت عفونت‌ها، دارو‌ها و بیماری‌های خود ایمنی.
۸- انسداد مسیر ادرار به سبب سنگ دو طرفه کلیه‌ها یا بسته شدن راه خروجی مثانه مثلا بر اثر بزرگ شدن شدید پروستات در آقایان یا افتادگی رحم یا مثانه در خانم‌ها.
نشانه‌های نارسایی حاد کلیه چه هستند؟
۱- کاهش حجم ادرار
۲- ورم دور پلک و پا‌ها
۳- گاه تغییر رنگ ادرار به رنگ چای
۴- تنگی نفس
۵- تهوع و استفراغ
۶- کاهش سطح هوشیاری، تشنج، کوما
چه آزمایشاتی نارسایی حاد کلیه را مشخص می‌کنند؟
برای تشخیص نارسایی کلیه آزمایشات مختلفی ممکن است لازم باشد، ولی بررسی‌های اصلی شامل موارد زیر هستند:
۱- اوره و کراتینین خون
۲- آزمایش کامل ادرار
۳- سونوگرافی کلیه‌ها
آیا نارسایی حاد کلیه قابل درمان است؟
اگر نارسایی حاد کلیه با آزمایش به موقع تشخیص داده و بیمار بستری شود، به جز در موارد خیلی شدید که منجر به بستری در آی سی یو شده باشد، معمولا قابل درمان است. لیکن نارسایی کلیه در موارد شدید ممکن است خطر جانی داشته باشد. از طرفی آسیب حاد و شدید کلیوی ممکن است در سال‌های بعد کلیه‌ها را با کم کاری و بروز نارسایی مزمن کلیوی مواجه کند. پس بهترین برخورد با این بیماری "پیشگیری" از آن است.
پیشگیری: توجه به این موارد از طرف پزشکان، به خصوص پزشکان عمومی و پزشکان خانواده و افراد جامعه می‌تواند به پیشگیری از نارسایی حاد کلیه کمک زیادی بکند.
۱- از مصرف بی‌رویه و بدون نظارت دارو‌ها به خصوص آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی مانند جنتامایسین خودداری کنید. توجه نمایید، این قبیل دارو‌ها باید به مدت خیلی کوتاه و تحت نظر پزشک و با انجام آزمایشات کلیوی در بیمارستان مصرف شوند.
۲- از مصرف بی‌رویه دارو‌های مسکن خوراکی، تزریقی و حتی شیاف خودداری کنید.
۳- در صورت نیاز به انجام آنژیوگرافی یا عکس‌های به اصطلاح "رنگی" یا سی تی اسکن با تزریق ماده حاجب، پزشک شما باید ابتدا با انجام آزمایشات اوره و کراتینین خون، از سلامت کلیه‌های شما مطمئن گردد و سپس اقدامات لازم برای پیشگیری از آسیب به کلیه‌ها را انجام دهد.
۴- در صورت ابتلا به اسهال و استفراغ شدید که باعث کم آبی بدن شود، حتما به پزشک مراجعه کنید تا مایعات بدن جبران و از کم آبی شدید بدن و کاهش عملکرد کلیه‌ها جلوگیری گردد. در موارد بروز هر گونه خونریزی داخلی به خصوص خونریزی گوارشی نیز باید سریعا به اورژانس‌های بیمارستانی مراجعه نمایید. خونریزی از معده به شکل استفراغ خونی و خونریزی از روده‌ها به صورت مدفوع خونی یا مدفوع سیاه و قیری رنگ بروز می‌کند.
۵- در صورت بروز هر گونه تغییر در حجم ادرار به خصوص کاهش حجم ادرار، پررنگ شدن غیر عادی ادرار، تکرر یا قطع و وصل شدن ادرار یا ورم دور پلک و پا‌ها سریعا به پزشک مراجعه کنید و آزمایشات لازم را انجام دهید.
