تحليل نقش آمريكا در همکاریهای هستهای ايران و روسيه(قسمت دوم)
رويكرد روسيه نسبت به برنامه هستهای ايران
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب: شهرود امیر انتخابی -اكثر كارشناسان و تحليل گران مسائل بين الملل در تحليل خود از سياست هاي اعلامي و اعمالي روسيه نسبت به ايران بر اين باورند كه روسيه در قبال برنامه هسته اي ايران يك رويكرد چند جانبه و پيچيده را در پيش گرفته است كه اين رويكرد بازتابي از اوضاع داخلي و نيروهاي موثر بر سياست خارجي اين كشور از يكسو و موقعيت در حال تغيير بين المللي آن از سوي ديگر است. تحليل گران نوسان در اين رويكرد را معلول تغييرات ايجاد شده در محيط داخلي و نيز خارجي سياست خارجي روسيه مي دانند.بنا براين تحليل ها از اوايل سال 1990 تا كنون روسيه در روابط خود با غرب و به ويژه آمريكا دوره هاي مختلفي را پشت سر گذاشته است و بر همين اساس رويكرد آن نسبت به همكاري هاي هسته اي با ايران نيز دچار نوسان بوده است.از اين منظر سياست خارجي روسيه جديد همواره با ابهام و سر در گمي روبرو بوده است.تلاش براي پيوستن به غرب، گسترش روابط با كشورهاي شرقي مثل چين ،هند و كره شمالي،و حفظ پيوند هاي سنتي و تقويت آن پيوند ها با متحدين پيشين(سوريه ،عراق،ليبي و يوگسلاوي)مقامات روسيه را با انتخاب هاي دشوار ي مواجه كرده است.بيشتر اين مشكلات از اين واقعيت سرچشمه مي گيرد كه آماج اصلي فشارهاي سياسي-اقتصادي و اقدامات نظامي آمريكا ،مناطق و كشورهايي تحت عنوان شر و سركش بوده اند كه در شمار مناطق استراتژيك ،حوزه هاي منافع سنتي و متحدان و دوستان روسيه قرار داشته يا دارند و روسيه براي حفظ آن مناطق و حمايت از آن متحدان يا حفظ روابط با غرب و به ويژه ايالات متحده با محدوديت ها و مشكلات زيادي روبرو شده است1.با اين وجود برخي از كارشناسان و تحليل گران مسائل بين الملل نگاه روسيه به همكاري هاي هسته اي با ايران را از منظرهاي زير مورد بررسي قرار مي دهند:
1- روسيه سعي دارد بواسطه همكاري با ايران از غرب امتياز بگيرد يعني استفاده از كارت ايران در معامله با غرب و به ويژه آمريكا. يك مثال قابل توجه آن در مذاكرات گور-چرنومردين در سال 1995 متبلور شدكه طي آن آمريكا و روسيه در مورد فروش تسليحات به ايران به توافق رسيدند . اين راز بعدها فاش شد. دومين تحول مهم در اين زمينه ،اجلاس مشترك رهبران آمريكا – روسيه در سن پترزبورگ در سال2002 بود كه در آن روسيه پذيرفت در قبال دريافت طلب هاي خود از عراق با حمله به اين كشور مخالفت نكند.
2- استفاده از موقعيت ژئو پليتيك ايران.از اين منظر همكاري روسيه با ايران مترادف با استفاده از موقعيت ژئوپليتيك ايران در تعاملات سياسي با غرب است. قائلان به اين تفكر در روسيه در مقابل آتلا نتيك گراها و غرب گراها قرار مي گيرند وبيشتر خواستار نزديكي به غرب هستند. احزاب ملي گرا،حزب كمونيست ،نيروهاي نظامي –امنيتي ،حاملان انديشه هاي مجتمع نظامي – صنعتي بيشتر در اين طيف فكري جاي دارند. در اين ديدگاه موقعيت ژئوپليتيك ايران بعد از حذف صدام حسين اين اجازه را به مسكو مي دهد متحد منطقه اي ايران به نظر برسد.
3- از منظر حيثيت ملي و كسب پرستيژ.همكاري هسته اي ايران و روسيه به حيثيت ملي وپرستيژ آن كشور مربوط مي شود. از اين منظر ضمن آن كه منافع اقتصادي پروژه فناوري هسته اي براي روسيه مهم است ،ولي حيثيت ملي و پرستيژ روسيه به عنوان وارث امپراتوري شوروي سابق نيز بايد لحاظ شود.
از اين منظر قطع همكاري هاي هسته اي و ايران اگر چه زيان هاي قابل توجهي را متوجه مسكو خواهد كرد اما آن اندازه نخواهدبود كه اقتصاد روسيه دچار بحران شود . اما زياني كه از حيث غرور ملي و نيز اعتبار سياسي در منطقه و جهان متوجه مسكو مي شود آن اندازه زياد است كه رهبران روسيه از دست زدن به اقدامي جهت برآورده كردن خواست آمريكا آن هم در زماني كه آن كشور طي چند سال گذشته بسيار كوشيده است تا اعتبار گذشته خود را افتتاح خواهد كرد2.برخي ديگر از كارشناسان نيز معتقدند كه سه ديدگاه كلي در خصوص همكاري هسته اي روسيه در قبال ايران وجود دارد: ديدگاه اول بر اين باور است كه حكومت روسيه بيشترين تلاش خود را جهت كنترل انتقال فناوري و مواد هسته اي به ايران انجام مي دهد ولي نمي تواند سازمان ها ،وزارتخانه ها و شركت هاي مختلف داخلي را كنترل كند .ديدگاه دوم معتقد است كه خود روسيه علاقه مند حفظ و تداوم همكاري هاي ويژه با ايران بوده و مي خواهد به منظور تقويت ايران بسياري از نيازهاي نظامي اين كشور را برآورده كند. مطابق اين ديدگاه ،دولت در جلوگيري از انتقال مواد ،فناوري و وسائل هسته اي به ايران چندان جديت به خرج نمي دهد،اگر چه در ظاهر براي حفظ روابط حسنه با واشنگتن به خواسته هاي آمريكا جواب مثبت مي دهد.رويكرد سوم معتقد است روسيه در برخورد با ايران از ديپلماسي وقت كشي استفاده مي كند،به اين ترتيب كه ضمن برآورد كردن برخي خواسته هاي ايران و گسترش روابط مبنتي بر همكاري ،از دادن وسائل و فناوري لازم جهت افزايش توان هسته اي ايران (كه آمريكا مخالف آن است)امتناع مي كند.به نظر مي رسد روسيه در عمل تركيبي از اين سه رويكرد را مورد استفاده قرار مي دهدو به همين خاطر الگوي همكاري آن با ايران اغلب در حال تغيير بوده است. با اين حال مي توان گفت كه اساساًهمكاري هاي دفاعي و نظامي ايران صرفاًمحدود به همكاري هسته اي نيست
آفتاب: شهرود امیر انتخابی -اكثر كارشناسان و تحليل گران مسائل بين الملل در تحليل خود از سياست هاي اعلامي و اعمالي روسيه نسبت به ايران بر اين باورند كه روسيه در قبال برنامه هسته اي ايران يك رويكرد چند جانبه و پيچيده را در پيش گرفته است كه اين رويكرد بازتابي از اوضاع داخلي و نيروهاي موثر بر سياست خارجي اين كشور از يكسو و موقعيت در حال تغيير بين المللي آن از سوي ديگر است. تحليل گران نوسان در اين رويكرد را معلول تغييرات ايجاد شده در محيط داخلي و نيز خارجي سياست خارجي روسيه مي دانند.بنا براين تحليل ها از اوايل سال 1990 تا كنون روسيه در روابط خود با غرب و به ويژه آمريكا دوره هاي مختلفي را پشت سر گذاشته است و بر همين اساس رويكرد آن نسبت به همكاري هاي هسته اي با ايران نيز دچار نوسان بوده است.از اين منظر سياست خارجي روسيه جديد همواره با ابهام و سر در گمي روبرو بوده است.تلاش براي پيوستن به غرب، گسترش روابط با كشورهاي شرقي مثل چين ،هند و كره شمالي،و حفظ پيوند هاي سنتي و تقويت آن پيوند ها با متحدين پيشين(سوريه ،عراق،ليبي و يوگسلاوي)مقامات روسيه را با انتخاب هاي دشوار ي مواجه كرده است.بيشتر اين مشكلات از اين واقعيت سرچشمه مي گيرد كه آماج اصلي فشارهاي سياسي-اقتصادي و اقدامات نظامي آمريكا ،مناطق و كشورهايي تحت عنوان شر و سركش بوده اند كه در شمار مناطق استراتژيك ،حوزه هاي منافع سنتي و متحدان و دوستان روسيه قرار داشته يا دارند و روسيه براي حفظ آن مناطق و حمايت از آن متحدان يا حفظ روابط با غرب و به ويژه ايالات متحده با محدوديت ها و مشكلات زيادي روبرو شده است1.با اين وجود برخي از كارشناسان و تحليل گران مسائل بين الملل نگاه روسيه به همكاري هاي هسته اي با ايران را از منظرهاي زير مورد بررسي قرار مي دهند: 1- روسيه سعي دارد بواسطه همكاري با ايران از غرب امتياز بگيرد يعني استفاده از كارت ايران در معامله با غرب و به ويژه آمريكا. يك مثال قابل توجه آن در مذاكرات گور-چرنومردين در سال 1995 متبلور شدكه طي آن آمريكا و روسيه در مورد فروش تسليحات به ايران به توافق رسيدند . اين راز بعدها فاش شد. دومين تحول مهم در اين زمينه ،اجلاس مشترك رهبران آمريكا – روسيه در سن پترزبورگ در سال2002 بود كه در آن روسيه پذيرفت در قبال دريافت طلب هاي خود از عراق با حمله به اين كشور مخالفت نكند.
2- استفاده از موقعيت ژئو پليتيك ايران.از اين منظر همكاري روسيه با ايران مترادف با استفاده از موقعيت ژئوپليتيك ايران در تعاملات سياسي با غرب است. قائلان به اين تفكر در روسيه در مقابل آتلا نتيك گراها و غرب گراها قرار مي گيرند وبيشتر خواستار نزديكي به غرب هستند. احزاب ملي گرا،حزب كمونيست ،نيروهاي نظامي –امنيتي ،حاملان انديشه هاي مجتمع نظامي – صنعتي بيشتر در اين طيف فكري جاي دارند. در اين ديدگاه موقعيت ژئوپليتيك ايران بعد از حذف صدام حسين اين اجازه را به مسكو مي دهد متحد منطقه اي ايران به نظر برسد.
3- از منظر حيثيت ملي و كسب پرستيژ.همكاري هسته اي ايران و روسيه به حيثيت ملي وپرستيژ آن كشور مربوط مي شود. از اين منظر ضمن آن كه منافع اقتصادي پروژه فناوري هسته اي براي روسيه مهم است ،ولي حيثيت ملي و پرستيژ روسيه به عنوان وارث امپراتوري شوروي سابق نيز بايد لحاظ شود.
از اين منظر قطع همكاري هاي هسته اي و ايران اگر چه زيان هاي قابل توجهي را متوجه مسكو خواهد كرد اما آن اندازه نخواهدبود كه اقتصاد روسيه دچار بحران شود . اما زياني كه از حيث غرور ملي و نيز اعتبار سياسي در منطقه و جهان متوجه مسكو مي شود آن اندازه زياد است كه رهبران روسيه از دست زدن به اقدامي جهت برآورده كردن خواست آمريكا آن هم در زماني كه آن كشور طي چند سال گذشته بسيار كوشيده است تا اعتبار گذشته خود را افتتاح خواهد كرد2.برخي ديگر از كارشناسان نيز معتقدند كه سه ديدگاه كلي در خصوص همكاري هسته اي روسيه در قبال ايران وجود دارد: ديدگاه اول بر اين باور است كه حكومت روسيه بيشترين تلاش خود را جهت كنترل انتقال فناوري و مواد هسته اي به ايران انجام مي دهد ولي نمي تواند سازمان ها ،وزارتخانه ها و شركت هاي مختلف داخلي را كنترل كند .ديدگاه دوم معتقد است كه خود روسيه علاقه مند حفظ و تداوم همكاري هاي ويژه با ايران بوده و مي خواهد به منظور تقويت ايران بسياري از نيازهاي نظامي اين كشور را برآورده كند. مطابق اين ديدگاه ،دولت در جلوگيري از انتقال مواد ،فناوري و وسائل هسته اي به ايران چندان جديت به خرج نمي دهد،اگر چه در ظاهر براي حفظ روابط حسنه با واشنگتن به خواسته هاي آمريكا جواب مثبت مي دهد.رويكرد سوم معتقد است روسيه در برخورد با ايران از ديپلماسي وقت كشي استفاده مي كند،به اين ترتيب كه ضمن برآورد كردن برخي خواسته هاي ايران و گسترش روابط مبنتي بر همكاري ،از دادن وسائل و فناوري لازم جهت افزايش توان هسته اي ايران (كه آمريكا مخالف آن است)امتناع مي كند.به نظر مي رسد روسيه در عمل تركيبي از اين سه رويكرد را مورد استفاده قرار مي دهدو به همين خاطر الگوي همكاري آن با ايران اغلب در حال تغيير بوده است. با اين حال مي توان گفت كه اساساًهمكاري هاي دفاعي و نظامي ايران صرفاًمحدود به همكاري هسته اي نيست
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید