این غذا‌ها را نخورید
هر ماده غذایی یا محصول کشاورزی که شکل تازه و طبیعی خود را تحت فرایند‌هایی طی ترکیب شدن با افزودنی‌هایی از دست بدهد، در دسته غذا‌های فرآوری‌شده جای می‌گیرد. غذا‌های فرآوری شده، لزوما ناسالم و مضر نیستند و اغلب غذا‌هایی که در کارخانجات مواد غذایی تولید و در فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند به نوعی فرآوری‌شده هستند. اما غذا‌های فوق فرآوری کدامند و چه تفاوتی با غذا‌های فرآوری شده دارند و آیا نباید مصرف شوند؟
دکتر حمید خسروی، متخصص علوم و صنایع غذایی می‌گوید: غذا‌های فرآوری نشده، به آن دسته از غذا‌هایی گفته می‌شود که دستکاری در آنها صورت نگرفته و به شکل طبیعی خود هستند. میوه ها، سبزیجات، گوشت‌های تازه، تخم مرغ، شیر و غلات کامل از این جمله اند.
در مقابل، غذا‌های فرآوری شده شامل مواد غذایی هستند که از طریق فرآیند‌هایی مانند کنسرو کردن، منجمد کردن، خشک کردن، یا افزودن نمک، شکر و چربی ها، تغییر شکل داده شده اند که معمولا عمر مفید طولانی تری دارند. کنسروها، نان‌های آماده و… از این نوع اند. غذا‌های فرآوری شده حاوی مواد افزودنی هستند، اما نوع، میزان و سطح فرآوری آنها به شدت غذا‌های فوق فرآوری شده نیست.
غذا‌های فوق فرآوری کدامند؟
غذا‌های فوق فرآوری شده به آن دسته از غذا‌هایی گفته می‌شود که تحت فرآیند‌های صنعتی پیچیده قرار گرفته اند و افزودنی‌هایی مانند: شیرین کننده ها، رنگ ها، طعم دهنده‌ها و نگهدارنده‌ها در فرمولاسیون آنها بکار گرفته شده باشد. این غذا‌ها معمولا از ترکیباتی تشکیل شده اند که به طور طبیعی در آشپزخانه‌های خانگی یافت نمی‌شوند و در مقایسه با غذا‌های فرآوری شده در سطح بالاتری از فرآوری قرار گرفته اند.
برای شناسایی دقیق‌تر محصولاتی که فوق فرآوری هستند، نیاز است به جدول ترکیبات آنها نگاهی بیاندازیم و همینطور اطلاعاتی از نحوه فرآوری و آماده سازی آنها بدانیم. سوسیس، کالباس و فرآورده‌های گوشتی مشابه که حاوی نیتریت و نیترات هستند به خصوص پس از سرخ شدن در روغن بر ترکیبات نامطلوب آنها افزوده شده و در صدر جدول موادغذایی فوق فرآوری قرار می‌گیرند.
همچنین چیپس‌های سرخ شده و فرآورده‌های گوشتی بدون نیتریت و نیترات در رتبه بعدی این گروه قرار دارند. نوشابه‌های گازدار، غلات حجیم شده مانند ذرت حجیم شده، کیک‌ها و شیرینی‌های بسته بندی شده، غذا‌های آماده یا نیمه آماده مانند پیتزا‌های یخ زده، برخی سس ها، پنیر‌های پروسس و حتی برخی از محصولات نانوایی به خاطر افزودنی‌هایی که دارند می‌توانند در رتبه بعدی قرار داده شوند. معمولا این غذا‌ها در بسته بندی‌های شیک و جذاب ارائه می‌شوند و در سوپرمارکت‌ها به وفور یافت می‌شوند.
خطرات غذا‌های فوق فرآوری
مصرف مداوم و زیاد غذا‌های فوق فرآوری می‌تواند به مشکلات جدی سلامت منجر شود. این غذا‌ها معمولا حاوی کالری بالا، قند، چربی‌های ناسالم و نمک زیادی هستند که می‌توانند منجر به افزایش وزن و چاقی شوند. مصرف زیاد این غذا‌ها ممکن است به بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت نوع دو، فشار خون بالا و مشکلات گوارشی منجر شود. بسیاری از مواد افزودنی مصنوعی که در غذا‌های فوق فرآوری استفاده می‌شوند، ممکن است با مشکلاتی مانند آلرژی ها، حساسیت‌های غذایی و حتی برخی انواع سرطان‌ها مرتبط باشند. تحقیقات نشان داده اند که رژیم‌های غذایی سرشار از غذا‌های فوق فرآوری می‌تواند به اختلالات متابولیک و التهاب‌های مزمن منجر شود.
در این میان، کارخانجات صنایع غذایی با تولید محصولات غنی سازی شده و یا با استفاده از افزودنی‌های طبیعی و یا کاهش یافته در تلاش هستند که به برخی از محصولات فوق فرآوری جایگاهی در دسته غذا‌های سلامت محور بدهند. در حالی که مصرف غذا‌های فرآوری شده در حد متعادل و گاه به گاه مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما بهتر است، مصرف غذا‌های فوق فرآوری را به حداقل برسانید و بیشتر به غذا‌های کامل و طبیعی روی آورده شود. مصرف یک یا دو بار در ماه از غذا‌های فوق فرآوری ممکن است تأثیر جدی بر سلامتی نداشته باشد، اما تداوم در مصرف آنها می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند.
