علائم کاهش اکسیژن خون

۲۱ درصد از اتمسفر زمین را اکسیژن تشکیل داده است که نیاز همه ما انسان‌ها را تأمین می‌کند. ریه سالم و طبیعی که عاری از بیماری است، می‌تواند اکسیژن مورد نیاز خود را از این طریق تأمین نماید. زمانی که بیماری‌های تنفسی و ریوی چه در سن کودکی و بزرگسالی در افراد ایجاد شود، تبادل اکسیژن و دی اکسید کرین به راحتی صورت نمی‌گیرد لذا فرد دچار کمبود اکسیژن (هیپوکسی) می‌شود.

کمبود اکسیژن در بدن به طور کلی هیپوکسی Hypoxia و کمبود آن در خون هیپوکسمی Hypoxemia نامیده می‌شود.

زمانی که اکسیژن هوا به زیر ۱۰ درصد برسد مغز دچار تورم می‌شود. وقتی که میزان اکسیژن مصرفی به کمتر از ۶ درصد می‌رسد حیات فرد در معرض خطر قرار می‌گیرد.

دلایل هیپوکسی

هیپوکسی ممکن است حاد باشد، یعنی ناگهان و به دلیل یک موقعیت اورژانسی پیش بیاید مثل مصرف دارو‌های خاص یا حمله آسم و یا مزمن باشد، یعنی به مرور زمان ایجاد شود، مثلاً به دلیل یک بیماری طولانی مدت مانند بیماری‌های قلبی یا بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD).

هیپوکسی در واقع ممکن است به علت اختلال اکسیژناسیون، هموگلوبین پایین یا کم‌خونی (anemia) یا کاهش تمایل هموگلوبین به اکسیژن (مثلاً به علت مسمومیت با مونوکسید کربن) بروز کند.

علائم کمبود اکسیژن

علامت بالینی مهمی که ایجاد می‌شود سیانوز است کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها منجر به تورم و آسیب بافت‌ها می‌شود که در نهایت در تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین مویرگ‌ها و بافت‌ها اختلال ایجاد می‌کند.

علائم هیپوکسی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، با این حال ۱۰ علامت شایع آن از این قرارند:

ضربان قلب و تنفس سریع

در طول فعالیت بدنی، افزایش ضربان قلب اتفاقی طبیعی است، اما در حالت استراحت می‌تواند شرایطی مانند هیپوکسی را یادآور شود. زمانی که بدن به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی‌کند، قلب شروع به پمپاژ سریع برای کمک به گردش خون و رساندن اکسیژن به سراسر بدن می‌کند. در این هنگام تنفس سریع‌تر می‌شود. تعداد تنفس در شرایط عادی ۱۲ تا ۱۶ بار در دقیقه است، اما در حالت هیپوکسی به ۲۴ بار یا بیشتر می‌رسد.

تنگی نفس

یکی از واضح‌ترین علائم هیپوکسی ضعف تنفس است و البته بی ارتباط با افزایش ضربان قلب نیست. ضعف تنفس در حالت استراحت رخ می‌دهد و می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که شما احساس خفگی کنید. ضعف تنفس در حین فعالیت‌های خانگی یا در هنگام خواب نیز ممکن است رخ دهد و شما را از خواب بیدار کند. در برخی موارد تنگی نفس همراه با خس خس نیز مشاهده می‌شود.

تغییر رنگ پوست

در صورتی که بیماران با کمبود اکسیژن مواجه شوند اکسیژن رسانی به مغز، قلب، کلیه‌ها، دستگاه گوارش و پوست دچار اشکال می‌شود. با کمبود اکسیژن رنگ پوست تغییر خواهد کرد و به سمت کبودی و بنفش شدن رفته و اطراف لب‌ها و نوک انگشتان دست و پا‌ها این کمبود اکسیژن مشاهده می‌شود. در واقع مقادیر ناکافی گلبول‌های قرمز خون که وظیفه حمل اکسیژن به بافت‌های بدن را بر عهده دارند، می‌تواند منجر به تغییر رنگ پوست شود. پوست افرادی که دچار کمبود اکسیژن در خون شده‌اند معمولاً به کبودی گرایش دارد. در مورد افراد تیره رنگ، تغییر رنگ پوست در لب‌ها، لثه‌ها و اطراف چشم‌ها و ناخن‌ها بیشتر دیده می‌شود.

گیجی

گیجی به شرایطی اطلاق می‌شود که فرد توان تفکر روشن یا سریع را ندارد و قادر به تصمیم‌گیری و به یاد آوردن چیز‌ها نیست. اگر خود یا شخص دیگری دچار این حالت شدید، بدانید که ممکن است دچار هیپوکسی شده باشید.

سرفه

یکی از شایع‌ترین علل هیپوکسی حملات شدید در مبتلایان به آسم است که طی آن به سختی می‌توان هوا را در ریه‌ها افزایش داد. در این شرایط سرفه رخ می‌دهد. ریه‌ها در طی سرفه اکسیژن بیشتری مصرف می‌کنند و این شرایط می‌تواند با بدتر شدن علائم آسم، خطرناک باشد.

سرگیجه

یک علامت رایج کمبود اکسیژن خون، احساس ضعف و سرگیجه بیشتر از حد نرمال است. بیشتر افراد وقتی فوراً از جای خود بلند می‌شوند، ناگهان برای مدت کوتاهی سرشان گیج می‌رود یا چشمانشان سیاهی می‌رود. اما افرادی که اکسیژن کافی در خون خود ندارند، تقریباً هر روز و مکرراً این حالت را تجربه می‌کنند، یعنی حین هر فعالیتی، چه سبُک و چه سنگین.

ضعف عضلات

عضله بدون اکسیژن، فقط برای مدت محدودی می‌تواند سوخت بسوزاند و قطعاً ادامه پیدا نخواهد کرد؛ بنابراین پایین بودن سطح اکسیژن خون اگر مزمن شود موجب ضعف عضلات خواهد شد. البته معمول نیست که پایین بودن اکسیژن خون، فقط باعث ضعف عضله به عنوان تنها علامت شود؛ بلکه انتظار می‌رود همراه با تنگی نفس باشد. خون، اکسیژن را به سراسر بدن می‌رساند، بنابراین ضعف، علامتی است که نشان می‌دهد خونتان اکسیژن کافی را به تمام جا‌های لازم نمی‌رساند.

خستگی

خستگی مزمن، یکی از علائم اصلی کمبود اکسیژن در خون است. احساس خستگی، انواع گوناگونی دارد، اما خستگی ناشی از هیپوکسی، مزمن و بی‌پایان است و هیچ میزان خواب هم ظاهراً کمکی نمی‌کند. در واقع زودتر از دیگران خسته شدن یا سریع‌تر از گذشته خسته شدن هم علامتی است که نشان می‌دهد خونتان اکسیژن کافی ندارد.

اضطراب و تپش قلب

احساس اضطراب معمولاً با ضربان شدید قلب یا تپش قلب همراه است. این علامتی است که نشان می‌دهد قلب شما به سختی در حال کار کردن است تا اکسیژن کافی به تمام جا‌های لازم در درون بدنتان را برساند، زیرا این اندام‌ها کمبود اکسیژن دارند. اگر قبلاً نشانه‌های اضطراب را نداشته‌اید و بدنتان بدون هر گونه علامت دیگری از اضطراب، شروع کرده است به بالا بردن ضربان قلب، می‌تواند به دلیل کم بودن سطح اکسیژن در خون باشد.

سردرد همراه با عدم تعادل

تا به حال شده بعد از اینکه نفستان را حبس کردید، دچار سردرد شوید؟ خیلی‌ها دچار سردرد می‌شوند و شدت آن نیز متفاوت است. سردرد به خودی خود علامت نگران کننده‌ای نیست و نمی‌تواند نشان‌دهنده‌ی کمبود اکسیژن در خون باشد. اما اگر سردرد همراه با احساس سرگیجه، آشفتگی و عدم تعادل باشد می‌تواند به این معنی باشد که بدنتان اکسیژن کافی در گردش ندارد. مغز شما به مقدار مشخصی از خون و اکسیژن در جریان نیاز دارد تا خوب کار کند و ما احساس سالم بودن کنیم.

در قسمت بعدی مطلب راه‌های افزایش اکسیژن خون را ذکر خواهیم کرد.