جامعه شناسان در دیدار با رئیس‌جمهور چه گفتند؟
«رفیعی» جامعه شناس، ضمن تشریح آخرین داده‌های آماری از نظر سنجی‌های صورت گرفته در کشور درباره مسایل مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین‌المللی، با بیان اینکه برخلاف تصور رایج، مردم ما سیاسی نیستند و دولت‌ها را نه بر اساس گرایشات سیاسی بلکه بر اساس کارکرد‌ها قضاوت می‌کنند، تصریح‌کرد: در بسیاری از موضوعات باید برخورد‌های سیاسی را کنار گذاشت و از دوگانه‌سازی بین مردم و حاکمیت پرهیز کرد.
در ادامه این جلسه «تقی آزاد ارمکی» جامعه شناس، یکی از چالش‌های بنیادین کشور را فقدان و غفلت از عرصه توسعه دانست و گفت: معتقدم با اینکه بیشتر دولت‌ها دغدغه توسعه دارند، اما توسعه را موضوع کنش و سازماندهی خودشان نمی‌کنند.
وی در ادامه، لازمه توسعه را همگرایی، تعلق، پیوست و اعتماد اجتماعی دانست و گفت: در حال حاضر مهمترین آسیب جامعه ایرانی آن است که این چسبندگی‌هایی که می‌تواند موتور توسعه را روشن کند، ندارد.
آزاد ارمکی با بیان اینکه ایران بر اساس سه نهاد اساسی سیاست، دین و خانواده صورت بندی شده است، افزود: در عرصه نظام سیاسی ما نیازمند ساماندهی یک نظام بروکراسی هستیم که مسئولیت‌پذیر باشد و تا بروکراسی سامان پیدا نکند، در فرایند توسعه توفیقی نخواهیم داشت.
وی در ادامه گسست روحانیت از روشنفکری را موجب بی‌کانونی حوزه دین در کشور دانست و اظهار داشت: در نتیجه این روند مردم دچار بی‌معنایی شده‌اند و به نظر من باید دو نیروی اجتماعی روحانیت و روشنفکران دست به دست هم دهند و کمک کنند تا معنی، اخلاق و فرهنگ به متن جامعه که نقطه کانونی آن خانواده است، بازگردد.
در ادامه «جبار رحمانی» از دیگر اساتید حاضر در این نشست، گفت: جامعه ما با وجود اینکه سرشار از پتانسیل است، اما دچار نوعی فرسودگی شده است و دو نهاد سیاست و اقتصاد توان آن را بیش از حد مصرف کرده‌اند.
وی اضافه‌کرد: در عین حال در مقابل دولت ضرورت‌های فوری مثل آسیب‌های اجتماعی قرار دارد، در حالی که زیرساخت‌های جامعه فرسوده و معیوب شده‌اند. آموزش و پرورش به شدت تهی شده و نهاد‌های مدنی نیز به صورت سیستماتیک دچار فرسایش و اضمحلال شده‌اند و بر این اساس دولت باید هر چه سریع‌تر این مسیر را اصلاح کند.
این جامعه‌شناس در ادامه افزود: رابطه انسان با محیط زیست در جامعه ما به شدت ناکارآمد و مبتنی بر غفلت یا غارت منابع طبیعی است و زیرساخت‌های جامعه به خطر افتاده است و باید در این زمینه‌ها هر چه زودتر تغییرات شروع شود.
در ادامه «معیدفر» اظهار داشت: در شرایط مهم امروز بسیار لازم است که همه اقدامات با خودآگاهی انجام شود. بحران‌های متعددی گریبان جامعه را گرفته و نیاز به همدلی میان دولت و جامعه داریم و تنها در این صورت است که می‌توان از این بحران‌ها خارج شد.
وی گفت: از ابتدا که وارد دنیای مدرن شدیم آرمان‌گرایی ناشی از پیشینه و گذشته ما به شکل مستمر ادامه داشته است. از اواسط جنگ تحمیلی جامعه ما آرام آرام به سوی خودآگاهی حرکت کرد و از آرمان‌گرایی‌های خاص خارج شد، اما همچنان بخشی از نخبگان ما براساس آن آرمان‌گرایی در جامعه حکم صادر می‌کنند و دائم در حال فاصله گرفتن از جامعه هستند.
این جامعه‌شناس تصریح کرد: بخشی از نخبگان در شرایط فعلی تلاش دارند که با حفظ مبانی هویتی تاریخی در جامعه نقش ایفا کنند، اما حاکمیت امکان کنشگری به آن‌ها را نمی‌دهد، در حالی که فعالیت این بخش از نخبگان برای جامعه لازم است و من از شما می‌خواهم کمک کنید که این بخش از نخبگان بتوانند فعال شوند و در نهاد‌های مختلف امکان نقش‌آفرینی آن‌ها فراهم شود.
در ادامه این جلسه «شهلی‌بر» با بیان اینکه به نظر می‌رسد ایده‌هایی مثل «صدای بی‌صدایان» باید تبدیل به یک ایده اجتماعی در جامعه شود، گفت: با توجه به اینکه هم‌اکنون در حوزه مسکن پژوهش می‌کنم، به نظر من یکی از مهمترین مسایل در جامعه ما مشکل مسکن است. هزینه تأمین مسکن در سبد خانوار خیلی بالاست و منجر به فقر ساختاری در بسیاری از خانواده‌ها شده و اگر برای این مشکل چاره‌ای نیندیشیم، اوضاع بدتر می‌شود.
وی ادامه داد: تاکنون گفتمان قالب برای حل معضل مسکن تولید مسکن ملکی بوده است که نتوانسته مشکل را حل کند، در حالی که طبق آمار‌های موجود، تعداد مسکن از تعداد خانوار‌ها بیشتر است؛ به طوری که در ازای ۲۴ میلیون خانوار ۲۷ میلیون واحد مسکن در کشور موجود است، اما با این حال تعداد زیادی از مردم در مسکن استیجاری زندگی می‌کنند.
شهلی‌بر اضافه‌کرد: پیشنهاد من این است که برای اجاره‌نشینان ضوابط اجاره مسکن را از حداقل یک سال به دو سال قرارداد اجاره افزایش دهیم. همچنین می‌توان با اجرای طرح‌هایی مانند ساخت انبوه خانه‌های دولتی رایگان یا خیلی ارزان به رفع این مشکل کمک کرد.
این استاد جامعه‌شناسی گفت: پیشنهاد دیگر این است که در طرح‌ها و پروژه‌های مربوط به حوزه مسکن نگاه اجتماعی هم لحاظ شود، چرا که مشاهده می‌کنیم در برنامه‌ریزی‌های کشور به صورت کلی جامعه‌شناسان غایب هستند. در این زمینه پیشنهاد می‌کنم که سازمان‌های تخصصی علوم اجتماعی تشکیل شود.
در ادامه این جلسه «جنادله» با بیان اینکه که راهبرد وفاق در دولت شما فراگیر باشد و محصور گروه‌های خاص سیاسی نشود، اظهار داشت: یکی از راه‌های فراگیر شدن وفاق، شنیدن صدای بی‌صدایان است.
وی ادامه داد: باید مکانیسمی برای شنیدن این صدا‌ها داشته باشیم که یکی از مکانیسم‌ها می‌تواند عدالت در دسترسی به شما باشد، یا ایجاد دمکراتیزاسیون در انتخاب اشخاص برای سمت‌ها و جایگاه‌ها.
این جامعه‌شناس اظهار داشت: درخواست من این است که ارزیابی تاثیرات اجتماعی هر تصمیمی را از قبل بررسی کنید تا دچار وقفه در فرایند‌ها و یا تاثیرات نامساعد نشوید.
جنادله در بخش پایانی سخنان خود از رئیس جمهور خواست که در حوزه آموزش و پرورش توجه بیشتری به موضوع عدالت آموزشی و تاثیرگذاری مافیای کنکور بر ساختار آموزش و پرورش داشته باشند.
«ژاله شادی‌طلب» در ادامه این جلسه بر توجه جدی به آحاد جامعه به ویژه بخشی که در انتخابات مشارکت نداشتند، تاکید و کسب رضایت عموم مردم را به عنوان مهمترین وظیفه دولت یادآور شد.
این استاد جامعه‌شناسی در ادامه بر ضرورت ایجاد ثبات اقتصادی و اجتماعی به منظور ترسیم آینده مطلوب در نگاه مردم تاکید کرد.
شادی‌طلب گفت: ظرفیت نهاد‌های مدنی در توسعه کشور اهمیت زیادی دارد و باید فرایند‌های صدور مجوز‌ها و همچنین امکان فعالیت‌ها از سوی وزارت کشور تسهیل و تسریع شود.
توجه به واقع‌بینی و ضرورت‌های امروزین در زمینه سیاست‌گذاری‌های اجتماعی و فرهنگی به ویژه در حوزه زنان و خانواده از دیگر نکات مورد اشاره این استاد دانشگاه تهران بود.
در ادامه این نشست خانم «موسوی» با بیان اینکه ما در این گفتگو‌ها به مشکلات اشاره می‌کنیم و باید‌ها و نباید‌ها را می‌بینیم، اما آنچه ذهن من را درگیر می‌کند این است که تا چه اندازه این موضوعات مورد توجه قرار می‌گیرد و به صورت پیشگیرانه به آن عمل می‌شود، اظهار داشت: موضوع گسیختگی اجتماعی از دهه ۹۰ مورد توجه جامعه شناسان بوده و قبلاً نیز در نشست‌هایی با روسای جمهور درباره آن هشدار داده بودیم. این جامعه‌شناس افزود: حکمرانی باید در مسیر تقویت اعتماد دو طرفه و کاهش محدودیت‌ها به ویژه برای انجمن‌های علمی و دانشجویی حرکت کند.
وی تصریح کرد: توجه به حقوق اقشاری که نادیده گرفته شده‌اند در شعار‌های شما دیده می‌شود و مردم منتظر هستند ببینند که در این زمینه‌ها چه اتفاقاتی خواهد افتاد.
«مقصود فراست‌خواه» نیز در ادامه این جلسه گفت: رفتار اجتماعی آقای پزشکیان با ارائه نوعی روایت اجتماعی همراه است، اما این روایت به تنهایی نمی‌تواند توسعه پیدا کند و باید کار‌های دیگری هم کرد.
این استاد جامعه‌شناسی افزود: رئیس جمهور باید علاوه بر حفاظت از کیان سیاسی، حافظ کیان اجتماعی هم باشد؛ تا دولت شکننده نباشد.
فراست‌خواه به رئیس‌جمهور پیشنهاد کرد که از جامعه پیشنهاد‌های برون‌رفت از مشکلات اجتماعی را دریافت کند و تصریح‌کرد: جامعه ما بسیار مستعد است و سرمایه انسانی بالایی دارد، این می‌تواند برای شما یک فرصت باشد. در عین حال باید اعتراف کنیم که کیفیت خدمات اجتماعی در جامعه ما کم است، اما می‌توان با آن سرمایه انسانی و با نوآوری و تغییر روال‌ها، حتی با استفاده از ظرفیت نخبگان خارج از کشور، آن را افزایش داد.
این استاد جامعه‌شناسی در پایان از دکتر پزشکیان خواست که به تقویت سازمان‌های اجتماعی کمک کند و گفت: اگر بتوانید سازمان‌های اجتماعی را افزایش دهید طی دو دوره ریاست جمهوری می‌توانید بر مشکلات غلبه کنید.
در ادامه «غفاری» بر قوی بودن جامعه ایران و تاثیر اقدامات جمهوری اسلامی در توسعه کشور گفت: به دلیل همین نقطه قوت، این جامعه در برابر اقدامات غیرقابل قبول مقاومت می‌کند. مشکل ما در جامعه این است که امر اجتماع به حاشیه رفته، در حالی که مسایل اجتماعی با تصمیمات سیاسی و اقتصادی صرف قابل حل نیست و تا مسایل اجتماعی را حل نکنیم در سایر حوزه‌ها نیز موفق نخواهیم بود.
این جامعه‌شناس در ادامه گفت: در انتخابات اخیر نیمی از جامعه در انتخابات شرکت نکرد، از سوی دیگر در میان شرکت‌کنندگان طبقاتی از ناحیه‌های بالای جامعه هم بودند که مشکلات اقتصادی ندارند، اما نیاز به توجه و حمایت دارند. اقشار دانشگاهی، هیئت علمی‌ها و دانشجویان می‌خواهند در نظام تصمیم‌گیری کشور نقش ایفا کنند و انتخاب‌گر باشند. شعار وفاق شما باید این قشر را هم ببیند و اتفاقا همین قشر است که می‌تواند شما را به هدف‌هایتان برساند.
این استاد دانشگاه در ادامه از مکانیزم انتخاب اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها انتقاد کرد و گفت: محدودیت‌های زیادی برای فرایند‌های دانشگاهی از جمله جذب و یا انتخاب مدیر گروه در دانشگاه‌ها ایجاد شده و من از شما می‌خواهم که این را به صورت ویژه بررسی کنید.
در ادامه «محمدتقی کرمی» گفت: دولت باید بتواند از کیان سیاسی و اقتدار خود دفاع کند والا اجتماع برای او تبدیل به مسئله خواهد شد. دولت باید بتواند روایت اجتماعی خود را با مکانیزم‌هایی شکل دهد و این فرایند نیاز به مشارکت و نوآوری‌های متنوع دارد.
این جامعه شناس در ادامه بر ضرورت استقلال دانشگاه و افزایش اقتدار دولت در فرایند‌های سازمانی آن تاکید کرد.
«سراج‌زاده» نیز در ادامه این جلسه اظهار داشت: یکی از شعار‌های شما ارجاع به نظرات کارشناسان بود و این امر باید نهادمند شود؛ نباید اجازه دهید این مساله یک اقدام نمادین بماند. جامعه ما هم‌اکنون یک جامعه دوقطبی و به اصطلاح جامعه‌شناسان دو قطبی دوکوهانه است و در چنین جامعه‌ای نمی‌توان به توافق رسید. این شرایط نیاز به توجه جدی دارد.
این جامعه‌شناس در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در برخی حوزه‌ها می‌توانید موفقیت‌های خوبی داشته باشید به عنوان مثال در مقابله با فساد در دستگاه‌های دولتی می‌توانید سایر عناصر حاکمیت را همراه و آن‌ها را قانع کنید که با کاهش فساد می‌توان کارایی نظام را افزایش داد.
سراج‌زاده در پایان سخنان خود از اینکه انتخابات اتحادیه انجمن‌های علوم اجتماعی از سوی وزارت علوم بعد از سه سال هنوز تأیید نشده انتقاد کرد و گفت: این نشان از اختلال ارتباطی دارد و انتظار می‌رود که در دولت شما این مسئله حل شود.
در ادامه این جلسه «وحید شالچی» گفت: برخلاف کسانی که می‌گویند جامعه ما دوقطبی است، من معتقدم که هم اکنون سه قطب در جامعه وجود دارد. قطب سوم طیفی از نیرو‌های متخصص هستند که شما می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید. آن‌ها در این انتخابات با وجود انتقاد‌هایی که داشتند به میدان آمدند و در انتخابات شرکت کردند.
این جامعه‌شناس در ادامه افزود: گفتمان دولت شما روی علم تمرکز زیادی دارد و باید کاری کنید که جامعه علمی در فرایند‌های تصمیم‌گیری دخیل شود. در این زمینه می‌توانید از نظرات کارشناسانی استفاده کنید که در دولت سمت ندارند، اما حاضر به همراهی هستند.
شالچی در ادامه گفت: برای سلامت اجتماعی لازم است دولت تصویری از آینده اقتصادی بدهد، تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است. نکته آخر این است که تلاش کنید مرجعیت رسانه‌ای دوباره به داخل کشور برگردد و اگر این اتفاق نیفتد بسیاری از مشکلات در کشور ما ادامه خواهد داشت.
«یعقوب احمدی» هم در این جلسه با بیان اینکه بسیاری از مسائل و مشکلات عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی به دلیل مداخلات غیرکارشناسی دولت بوده است، گفت: مداخلات سیاسی در بسیاری موارد نه تنها منجر به کاهش تنش نمی‌شود، بلکه زمینه‌ای برای تغییرات جدی و رادیکال در گروه هدف خواهد شد، بنابراین مداخلات غیرکارشناسی در اجتماع باید مورد توجه واقع شود.
این جامعه‌شناس کُرد از وضعیت نامناسب استان‌های مرزنشین از جمله کردستان، ایلام و سیستان در شاخص فلاکت انتقاد کرد و گفت: استانی مثل کردستان طی سال‌های متمادی در رده‌های پایین این شاخص قرار داشته و این نگران‌کننده است.
خانم «فلاحتی» نیز در این جلسه اظهار داشت: ساختار حکمرانی ما در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی دچار انسداد شده و ضرورت دارد که مراجع مهم در این زمینه دایره مشورتی گسترده‌تری داشته باشند، تا شمول این تصمیم‌ها واقع بینانه‌تر باشد.
وی در بخش پایانی سخنان خود از اینکه لایحه تامین امنیت زنان هنوز به نتیجه نرسیده، انتقاد کرد.
«کاظمی» هم در این جلسه خطاب به رئیس جمهور در قالب پنج پیشنهاد تاکید کرد: نخست بر تغییر تمرکز کنید، دوم به زنان طبقه متوسط و فقیر جامعه بیشتر بها دهید، این قشر موتور محرک جامعه هستند. پیشنهاد سوم بنده این است که نظام آموزشی را متحول کنید. پیشنهاد چهارم من این است که به فرصت‌های رانتی در زمینه اشتغال و در نهایت نهایت به بی‌ثباتی کاری پایان دهید.
«هادی خانیکی» نیز به عنوان آخرین سخنران در میان اساتید جامعه‌شناسی گفت: از آقای پزشکیان به خاطر اینکه در این شرایط سخت مسئولیت را به عهده گرفتند، تشکر می‌کنم.
این استاد جامعه‌شناسی بر وجود نوعی تغییر پارادایم و اهمیت استفاده از همه ظرفیت‌های جامعه تاکید کرد و گفت: می‌توان در گفتگو با جامعه مسائل و مشکلات را به اطلاع مردم رساند. باید ضعف ارتباطات و اختلال ارتباطی نهاد دولت با جامعه را جدی گرفت.
اصلاح روند‌ها برای شفافیت در سیاست‌های رسانه‌ای و همراهی با دولت برای کاهش تنش‌ها و ادامه گفتگو با نخبگان در قالب چنین جلساتی از دیگر نکات مورد توجه این جامعه شناس بود.
«الیاس حضرتی» رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت نیز در این نشست با تقدیر از شعار وفاق رئیس جمهور گفت: در کارگشا بودن این شعار همین را بگویم که ما در مجلس ششم همه تلاش خود را کردیم تا یک اهل سنت، یعنی «جلالی‌زاده» را وارد هیات رئیسه کنیم که موفق نشدیم، اما امروز می‌بینیم که کابینه وزیر زن، معاون اهل سنت و استاندار اهل سنت هم دارد.
