حذف ارز نیمایی؛ گرانی در راه است؟
بر اساس اطلاعیه مهم بانک مرکزی، صادر کنندگان از روز شنبه ۲۴ آذر ماه می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در سامانه معاملات تجاری به نرخ توافقی عرضه کنند، این تصمیم به معنای حذف ارز نیمایی است.
نرخ ارز نیمایی که حدود ۵۷ هزار تومان است، از نرخ بازار آزاد، قریب ۱۷ هزار تومان کمتر است، بر این اساس اغلب صادرکنندگان مایل نبودند ارز خود را به این نرخ پایین، تحویل سامانه نیما دهند و راه‌های مختلفی برای فرار از رفع تعهد ارزی ابداع شد.
از دیگر سو، نرخ پایین ارز نیمایی رانت گسترده‌ای برای وارد کنندگانی ایجاد کرد که ارز خود را با این قیمت تامین می‌کنند، اما کالای وارداتی را با نرخ ارز آزاد و یا حتی بیشتر در بازار داخلی به فروش می‌رسانند.
پیرو بخشنامه بانک مرکزی، صنایع روانکار، دوده، کامپاند، سیمان، سرامیک و انواع لبنیات از تاریخ سوم آذرماه ۱۴۰۳ ملزم به واگذاری ارز حاصل از صادرات خود در مرکز مبادله ایران به واردکنندگان بر اساس نرخ توافقی و سازوکار اجرایی این مرکز هستند. سایر صادرکنندگانی که در گروه‌های مذکور قرار ندارند فعلا می‌توانند واگذاری ارز حاصل از صادرات خود را طبق روال سابق انجام دهند یا به صورت اختیاری در سامانه ارز تجاری عرضه کنند. اما از ۲۶ آذرماه کلیه صادرکنندگان و واردکنندگان غیرنیمایی ملزم به خرید و فروش ارز در این سامانه هستند.
یک عضو اتاق بازرگانی به آفتابنیوز گفت: که قیمت حدود ۶۰ تا ۶۲ هزار تومان سامانه جدید معاملات تجاری نیز با نرخ ارز آزاد ۷۴ هزار تومانی، قریب ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان فاصله دارد و این اقدام رانت ارزی را از بین نمی‌برد.
عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد دولت چهاردهم پیش از این گفته بود: «اختلاف ۱۵ هزار تومانی نرخ دلار نیمایی با نرخ ارز آزاد منجر به توزیع بالقوه رانت ۷۵۰ هزار میلیارد تومانی در ۱۴۰۲ شده که قطعا بخش عمده آن بالفعل شده است.»
به گرانی کالا‌های منتهی می‌شود
مسعود دانشمند دبیرکل خانه اقتصاد ایران با اشاره به این موضوع که هدف بانک مرکزی از حذف ارز نیمایی، حذف سیستم چند نرخی ارز است به آفتابنیوز گفت: نرخ ارز در سامانه بانک مرکزی قریب ۴۵ هزار تومان بود، اگر بانک مرکزی بتواند نرخ ارز را پایین نگه دارد (که بعید می‌دانم)، قیمت کالا‌های وارداتی پایین خواهد ماند، اما اگر نتواند که به احتمال زیاد چنین خواهد بود و با این نوسانات قیمت، نرخ کالا‌های وارداتی افزایش خواهد یافت.
این عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی در ادامه افزود: نیاز‌های ارزی کشور ما حدود ۶۰ میلیارد دلار است که صرف واردات، مسافرت، امور دانشجویی، درمانی و ... می‌شود. تنها راه تامین این مبلغ، تامین آن از طریق صادرات غیرنفتی است. بانک مرکزی طی این سال‌ها راه‌های مختلفی مانند ارز نیمایی و ... را رفته و هیچ کدام موفق نبوده، چون نتوانسته نیاز‌های ارزی جامعه را تامین کند. بلاخره چند نفر پیدا می‌شوند که نیاز ارزی خواهند داشت و می‌روند چهار راه استانبول ارز می‌خرند و همین می‌شود نرخ ارز بازار آزاد. اتفاقی که هیمشه تکرار شده است.
دانشمند گفت: تا زمانی که راه منطقی پیدا نکنیم که صادر کننده ارز خود را با نرخ منطقی عرضه کند، همیشه صادر کننده راهی پیدا می‌کند که ارز را به سامانه تحت نظر بانک مرکزی تحویل ندهد، چون خیلی کالا‌ها ماهیت فروش امانی دارد مانند فرش، صادر کننده فرش، آن را صادر می‌کند و می‌گوید یک سال فرصت داری بفروشی اگر نه پس بده! پس لازم نیست ارز حاصل از صادرات را فی الفور به سامانه تحویل دهد.
وی در مورد ممنوعیت صادرات پسته ایران توسط اتحادیه اروپا گفت: در حال حاضر پسته آمریکایی با در اثر سیاست گذاری‌های غلط ایران، جای پسته ایرانی را در بازار اروپا گرفته است، برخی تجار به بازار اروپا پسته درجه ۴ صادر کردند به نام پسته درجه ۱ و با استفاده از این صادرات، امتیاز واردات کالا را گرفتند، یعنی سود قضیه از امتیاز واردات کالا تامین شد، نتیجه این شد که حتی خودروسازان ما نیز به صادرات پسته روی آوردند و نام پسته ایرانی در اروپا لکه دار شد. در حال حاضر نیز محدودیت‌های زیادی برای صادرات پسته ایرانی اعمال شده و ممکن است در آتیه این محدودیت‌ها افزایش بیابد و یا اروپا کلاً واردات پسته ایرانی را ممنوع نمایید.
