تاثیرگذاری این گیاه بر سلامت دستگاه قلبی- عروقی و قند خون
خارخَسَک با نام علمی Tribulus Terrestris گیاهی علفی، یک ساله و دارای ساقه‌های خوابیده است که گل‌هایی کوچک به رنگ زرد دارد. هرچند از تمام قسمت‌های گیاه مورد نظر از جمله میوه، دانه، برگ و ریشه می‌توان برای مقاصد درمانی و دارویی استفاده کرد، اما معمولا میوه پرکاربردترین بخش خارخسک است.
این گیاه بوته‌ای که تحت عناوین دیگری نظیر خسک و شکوهنج نیز شناخته می‌شود، در نقاط مختلف کره زمین مانند اروپا، آسیا، آفریقا و خاورمیانه رشد می‌کند. ریشه و میوه خارخسک از دیرباز در طب سنتی چین و طب آیورودا هند تاریخچه‌ای طولانی و مصرف دارویی داشته‌اند. مردم محلی مناطق مذکور غالبا از این گیاه برای افزایش میل جنسی، حفظ سلامت مجاری ادراری، تسهیل دفع سنگ‌های ادراری و همچنین کاهش تورم استفاده می‌کنند. مجموعه این فواید سبب شده تا امروزه از تریبولوس به طور گسترده در تولید مکمل‌های دارویی کمک گرفته شود. این محصولات به راحتی از طریق داروخانه‌های سراسر کشور قابل خریداری هستند.
در ادامه نگاهی به برخی از پر مصرف‌ترین و در عین حال مهم‌ترین مزایای استفاده از خارخسک خواهیم داشت که همگی با استناد به مقاله منتشر شده توسط مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا جمع آوری شده‌اند:
تاثیرگذاری بر سلامت دستگاه قلبی- عروقی و قند خون
هرچند اکثر مردم از خارخسک بیشتر به خاطر اثرات بالقوه آن بر عملکرد جنسی استفاده می‌کنند، اما این گیاه خارق العاده به واسطه فواید مهم دیگری نظیر تاثیرگذاری بر سلامت دستگاه قلبی و همینطور قند خون هم مورد بررسی قرار گرفته است.
برای مثال در پژوهشی تاثیر مصرف روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم خارخسک روی ۹۸ زن مبتلا به دیابت نوع ۲ آزمایش شد. پس از گذشت ۳ ماه بانوانی که مکمل مصرف کرده بودند در مقایسه با شرکت کنندگان گروه دارونما، سطح قند خون و کلسترول پایین تری را نشان دادند.
علاوه بر این مطالعات حیوانی نیز تایید کردند که خارخسک می‌تواند با کاهش سطح قند خون، رگ‌های خونی را از آسیب‌های احتمالی محافظت کرده و از افزایش کلسترول خون نیز جلوگیری کند.
کمک به تقویت میل جنسی
یکی از محبوب‌ترین کاربرد‌های خارخسک به همین مورد مربوط می‌شود. محققان دریافته‌اند که مصرف دوز روزانه ۷۵۰ الی ۱۵۰۰ میلی گرم از این گیاه به مدت ۲ ماه در مردان، میل جنسی کاهش یافته را تا ۷۹ درصد افزایش می‌دهد. از طرفی ۶۷ درصد بانوان با مشکل مشابه نیز تقویت میل جنسی به دنبال مصرف ۹۰ روزه ۵۰۰ الی ۱۵۰۰ میلی گرم خارخسک را گزارش کردند.
در خصوص اختلال نعوظ آقایان هم نتایج ضد و نقیضی به دست آمده است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که مصرف ۸۰۰ میلی گرم از این مکمل به طور روزانه قادر به بهبود اختلال عنوان شده خواهد بود. در مقابل گزارشاتی دیگری در دست هستند که دوز روزانه ۱۵۰۰ میلی گرم در راستای تاثیر قابل قبول را توصیه می‌کنند.
سایر آثار بالقوه
بر اساس نتایج به دست آمده از مطالعات گوناگون، شمار زیادی از دانشمندان معتقد هستند که می‌توان نسبت به فواید زیر نیز اظهار امیدواری کرد:
- تعادل مایعات: خارخسک با اثر مدری خود به عنوان یک عامل ادرار آور عمل کرده و تولید آن را افزایش می‌دهد.
- تقویت سیستم ایمنی: تجویز فرآورده‌های گیاهی حاوی خارخسک در موش‌های صحرایی در فضای آزمایشگاهی نشان دهنده تاثیر این گیاه بر تقویت سیستم ایمنی بوده است.
- سلامت مغز و دستگاه عصبی: این ترکیب در محصولات چند جزئی، اثر ضد افسردگی بر موش‌های آزمایشگاهی داشته است.
- کاهش التهاب: برخی از تست‌های آزمایشگاهی نشان داده‌اند که خارخسک می‌تواند حاوی اثرات ضد التهابی باشد.
- تسکین درد: مکمل‌های با دوز بالا از خارخسک قادر به مهار سیگنال درد در موش‌های صحرایی بوده‌اند.
- کمک به درمان سرطان: تست‌های آزمایشگاهی حاکی از تاثیر ضد سرطانی احتمالی خارخسک هستند.
نحوه مصرف و عوارض
محققان تا به امروز از دوز‌های متنوع به منظور ارزیابی اثرات خارخسک استفاده کرده‌اند. در مطالعات انجام شده روی فواید مرتبط با کاهش قند خون، بیشتر از دوز روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم استفاده شد. این در حالی است که مطالعات مربوط به افزایش میل جنسی، دوز‌های ۲۵۰ الی ۱۵۰۰ میلی گرم به صورت روزانه را بررسی کرده‌اند.
گفتنی است که بر اساس یک سری از پژوهش ها، بهتر است تنظیم دوز مصرفی خارخسک با توجه به وزن بدن صورت گیرد. در چنین مطالعاتی معمولا به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، از ۱۰ الی ۲۰ میلی گرم عصاره استاندارد شده گیاهی استفاده شده است. برای مثال اگر وزن شما حدودا ۷۰ کیلوگرم است، دوز روزانه معادل ۷۰۰ الی ۱۴۰۰ میلی گرم مناسبتان خواهد بود.
در خصوص عوارض جانبی، آزمایش با استفاده از دوز‌های متفاوت نگرانی‌های بسیار خفیفی را در این زمینه به دنبال داشت. با این وجود عوارض جانبی غیر معمول شامل گرفتگی معده و آسیب احتمالی کلیوی هستند. لازم به ذکر است که یک مورد مسمومیت هم در مردی که به منظور درمان سنگ کلیه از این فرآورده استفاده می‌کرد، گزارش شد. در مجموع بر اساس مطالعاتی که تا به امروز انجام شده‌اند، مکمل‌های دارویی خارخسک فاقد عوارض جانبی جدی، شدید و تهدید کننده حیات هستند. اما توصیه می‌شود که افراد علاقه‌مند به مصرف این دسته از فرآورده‌های گیاهی، پیش از هرگونه اقدامی نخست با پزشک و یا داروساز خود مشورت کنند و احتیاطات مصرف را در نظر داشته باشند.
