آیا مواد غذایی بدون قند واقعاً سالم هستند؟
در مسیر تلاش ما برای داشتن سبک زندگی سالم‌تر، برچسب‌های «بدون قند» به چراغ‌هایی از امید تبدیل شده‌اند؛ وعده‌دهنده‌ی لذت بدون احساس گناه و راهی به‌سوی تندرستی. از نوشابه گرفته تا کلوچه، قفسه‌های سوپرمارکت‌ها پر شده‌اند از محصولات ظاهراً سالم و «بدون قند». اما پشت این ظاهر فریبنده، آیا این جایگزین‌ها واقعاً گزینه‌ای سالم‌تر هستند؟ یا ما مصرف‌کنندگان، قربانی یک شیرینی فریبنده شده‌ایم؟
جذابیت برچسب بدون قند انکارناپذیر است. با افزایش آگاهی نسبت به اثرات منفی قند — از افزایش وزن و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ گرفته تا مشکلات دندانی و عوارض قلبی‌عروقی — حذف این ماده از رژیم غذایی به نظر تصمیمی هوشمندانه می‌رسد. معمولاً محصولاتی که با عنوان بدون قند عرضه می‌شوند کالری کمتری دارند و میان افراد دیابتی یا کسانی که به‌دنبال کاهش مصرف قند هستند محبوب‌اند»، دکتر تیاغی توضیح می‌دهد.
چه چیزی پشت پرده‌ی «بدون قند» پنهان شده است؟
رمز بیشتر محصولات بدون قند در استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی یا شیرین‌کننده‌های فاقد کالری (NNS) نهفته است. این مواد شیمیایی ساخته‌شده‌ی بشر یا بسیار فرآوری‌شده، شیرینی مورد نظر را بدون کالری و بدون بار گلیسمی قند معمولی فراهم می‌کنند. برخی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی پرکاربرد عبارت‌اند از:
• آسپارتام: استفاده‌شده در نوشابه‌های رژیمی، آدامس‌های بدون قند و دسر‌ها
• ساکارین: یکی از قدیمی‌ترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی، موجود در نوشیدنی‌های رژیمی و جایگزین‌های قند
• سوکرالوز: اغلب با نام تجاری «اسپلندا» فروخته می‌شود و در محصولات مختلفی از شیرینی‌جات پخته‌شده گرفته تا لبنیات یافت می‌شود
• استویا: از گیاه استویا گرفته شده، گرچه شکل‌های فرآوری‌شده‌ی زیادی از آن وجود دارد
• اریتریتول و زایلیتول: هر دو از الکل‌های قندی‌اند که در شیرینی‌های بدون قند و آدامس استفاده می‌شوند و اغلب طعمی خنک‌کننده به جا می‌گذارند
عوارض احتمالی شیرین‌کننده‌های مصنوعی
با اینکه شیرین‌کننده‌های مصنوعی موقتاً کالری قند را حذف می‌کنند، اما مطالعات جدید نشان می‌دهند که این مواد ممکن است اثراتی منفی داشته باشند که باید با دقت بیشتری بررسی شوند:
۱. تغییر در میکروبیوم روده
مطالعات جدید نشان می‌دهند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توانند به باکتری‌های مفید روده آسیب برسانند. این باکتری‌ها نقش مهمی در گوارش، ایمنی بدن و حتی خلق‌وخو دارند. برهم‌خوردن تعادل میکروبیوم روده ممکن است منشأ مشکلات متعدد سلامتی باشد.
۲. اختلالات متابولیک
بر خلاف تصور رایج، تحقیقات نشان داده‌اند که این شیرین‌کننده‌ها می‌توانند بر عملکرد انسولین و متابولیسم گلوکز اثر بگذارند و حتی ممکن است باعث افزایش میل به مصرف قند و افزایش خطر ابتلا به سندرم متابولیک در بلندمدت شوند.
۳. تناقض در مدیریت وزن
اگرچه شیرین‌کننده‌های مصنوعی فاقد کالری هستند، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آنها ممکن است باعث افزایش اشتها و مصرف بیشتر غذا در ادامه شوند؛ زیرا بدن فریب خورده و انتظار دریافت کالری دارد.
۴. بازتنظیم ذائقه
استفاده‌ی مداوم از شیرین‌کننده‌های فوق‌العاده شیرین می‌تواند باعث شود ذائقه‌ی ما نسبت به شیرینی طبیعی، مانند میوه‌ها، بی‌تفاوت شود. در نتیجه، ممکن است به خوراکی‌های فوق فرآوری‌شده و بسیار شیرین وابسته شویم.
۵. مشکلات گوارشی
الکل‌های قندی مانند زایلیتول و اریتریتول می‌توانند باعث ناراحتی‌های گوارشی مانند نفخ، گاز و اسهال شوند، به‌ویژه اگر بیش از حد مصرف شوند.
حُکم نهایی
آیا مواد غذایی بدون قند واقعاً سالم‌اند؟ طبق گفته‌های دکتر تیاغی، پاسخ به این سؤال — همانند بسیاری از مسائل تغذیه‌ای — پیچیده است.
برای افرادی با شرایط پزشکی خاص مانند دیابت، مواد غذایی بدون قند می‌توانند ابزار مفیدی برای کنترل سطح قند خون باشند. اما برای افراد عادی، اینکه صرفاً برچسب «بدون قند» را به‌عنوان مترادف با «سالم» در نظر بگیریم، نادرست است.
به‌جای جایگزین‌کردن یک غذای فوق‌فرآوری‌شده با نمونه‌ی دیگری، گام‌هایی عملی‌تر برای سلامتی واقعی عبارت‌اند از:
• اولویت‌دادن به غذا‌های کامل و طبیعی
• بازآموزی ذائقه برای پذیرش شیرینی طبیعی
• مطالعه‌ی دقیق برچسب مواد غذایی
• تمرین تغذیه‌ی آگاهانه و بدون حواس‌پرتی
• نوشیدن آب کافی و هیدراته‌ماندن
در نهایت، سلامت واقعی نه در یک برچسب «بدون قند» بلکه در رویکردی جامع به تغذیه نهفته است — رویکردی که بر مصرف مواد غذایی کامل، غیر‌فرآوری‌شده و آگاهی از آنچه می‌خوریم تأکید دارد. شیرین‌کننده‌های مصنوعی شاید راه‌حلی فوری باشند، اما سلامتی واقعی از پذیرش شیرینی زندگی، با مسئولیت و تعادل به‌دست می‌آید.
