آفتابنیوز : آفتاب: سیدنی لومت، سازنده فیلمهای «12 مرد خشمگین» و «بعد از ظهر نحس» که پنج بار نامزد اسکار بود و یک اسکار افتخاری در کارنامه داشت، روز شنبه در منهتن از دنیا رفت.
لسلی گیمبل دخترخوانده لومت به نیویورک تایمز گفت او بر اثر سرطان خون درگذشت. لومت که بیش از 50 فیلم کارگردانی کرد هنگام مرگ 86 ساله بود.
سیدنی لومت برای فیلمهای «12 مرد خشمگین»، «بعد از ظهر نحس»، «شبکه» و «حکم دادگاه» نامزد اسکار بهترین کارگردانی بود و برای فیلم «شاهزاده شهر» نیز نامزد اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی شد. او هیچگاه برنده جایزه آکادمی نشد، اما سال 2005 جایزه اسکار یک عمر دستاورد را دریافت کرد.
«سفر روز طولانی به شب»، «تپه»، «سمسار»، «نوارهای آندرسن»، «سرپیکو»، «جنایت در قطار سریعالسیر شرق»، «اسب»، «قدرت» و این اواخر «پیش از آنکه شیطان بفهمد مردهای» از دیگر فیلمهای لومت است.
آثار لومت مانند وودی آلن و مارتین اسکورسیزی اغلب حسی قوی از شهر نیویورک را در خود داشت و او خیلی کم پیش میآمد در هالیوود کار کند.
لومت را کارگردان بازیگران لقب داده بودند، کسی که میتوانست بهترین نقشآفرینیها را بگیرد. فیلمهای او درمجموع 17 نامزدی اسکار بهترین بازیگری - از جمله برای کاترین هپبرن، مارلون براندو، هنری فاندا و فی داناوی - به همراه داشت. فیلمهای لومت بیشتر درباره عدالت و فساد پلیس بود، با این حال سبک او تسلیم بازیگران و مضمون آثارش میشد و اغلب به آرامی در پسزمینه باقی میماند.
لومت 25 ژوئن 1924 در فیلادلفیا در ایالت پنسیلوانیا به دنیا آمد. او فعالیت هنری را به عنوان یک کودک بازیگر از چهار سالگی در نمایشهای رادیویی و از پنچ سالگی در تئاتر آغاز کرد و سال 1939 در فیلم سینمایی «یک سوم ملت» بازی کرد.
دوران خدمت سربازی لومت با جنگ جهانی جهانی دوم مقارن شد. او پس از جنگ ابتدا نمایشهایی را خارج از برادوی روی صحنه برد و بعد مانند رابرت آلتمن به تلویزیون رفت و مدتی در مقام کارگردان سریالهایی چون «استودیو یک» را ساخت.
اولین فیلم بلند لومت درام دادگاهی «12 مرد خشمگین» بود که سال 1957 ساخته شد. این فیلم با بازی فاندا، لی ج. کاب، و مارتین بالسام اولین نامزدی اسکار بهترین کارگردانی را برایش به همراه داشت. «12 مرد خشمگین» در رشتههای بهترین فیلم و فیلمنامه اقتباسی هم نامزد اسکار شد و لومت برای آن خرس طلایی جشنواره فیلم برلین را برد.
او در 1960 براندو را در فیلم «فراری» که اقتباسی از نمایشنامه تنسی ویلیامز بود، کارگردانی کرد و در همان سالها چند مجموعه تلویزیونی موفق دیگر نیز ساخت. فیلم سال 1962 «سفر روز طولانی به شب» با بازی جیسن روباردز و هپبرن اقتباسی از یک شاهکار نمایشی دیگر بود. این بار او نمایشنامه یوجین اونیل را به تصویر درآورد.
فیلمهای لومت در دهه 1960 اغلب ماهیت سیاسی داشتند، ازجمله «تپه» با موضوع جنگ جهانی دوم، «Fail-Safe» با بازی فاندا و «سمسار» که راد استایگر برایش نامزد اسکار شد.
«سرپیکو» با بازی آل پاچینو به نقش فرانک سرپیکو، افسر اداره پلیس نیویورک که دربرابر فساد نیروی پلیس طغیان میکند، یکی از آثار نمادین لومت است. این فیلم نامزدی اسکار را برای پاچینو به همراه داشت. لومت در کتاب زندگینامه شخصی خود از «سرپیکو» به عنوان «تصویری از یک شورش واقعی هدفمند» یاد کرده است.
او در 1975 بار دیگر با پاچینو همکاری کرد و این بار در فیلم «بعد از ظهر نحس» بر مبنای داستانی واقعی از یک سرقت نافرجام بانک. این فیلم که پالین کیل از آن به عنوان «یکی از بهترین فیلمهای نیویورکی تاکنون ساختهشده» یاد کرد، برنده اسکار بهترین فیلمنامه شد و در پنج رشته دیگر هم نامزد بود.
فیلم بعدی لومت، «شبکه» با بازی فی داناوی و پیتر فینچ که یکی از معدود کمدیهای موفق او بود، برنده چهار جایزه اسکار شد و شش نامزدی دیگر هم به دست آورد. لومت در 1978 فیلم «جادوگر» را با بازی مایکل جکسن و دایانا راس بر مبنای نمایشنامهای موزیکال ساخت.
او سال 1981 فیلم پلیسی «شاهزاده شهر» را مقابل دوربین برد. لومت در 1983 با فیلم «حکم دادگاه» با بازی پل نیومن بار دیگر به فضا و مکان دادگاه روی آورد و این فیلم نامزد پنج جایزه اسکار شد.
فیلم سال 1988 «فرار با دست خالی» بازگشتی به ارزشهای انقلابی دهه 1960 بود و در دهه 1990 فیلمهایی چون «حرفه خانوادگی»، «غریبهای در میان ما» و «گناهکار» نمونههایی کمتر موفق از کندوکاو در جنایت و عدالت بودند.
«شب منهتن» دیگر فیلم لومت با موضوع فساد پلیس کمتر مورد توجه قرار گرفت. او سال 2007 در 83 سالگی درام مستقل «پیش از آنکه شیطان بفهمد مردهای» را با بازی فیلیپ سیمور هافمن ساخت و فیلمش مورد استقبال منتقدان قرار گرفت. لومت در کتاب «ساختن فیلم» که سال 1996 منتشر شد نگاهی نه چندان سنگین به روند فیلمسازی دارد.
ورایتی( ترجمه: علی افتخاری)